Karol Szymanowski
Van Wikipedia
Karol Szymanowski (Tymoszówka (Oekraïne, district Kiev), 6 oktober 1882 – Lausanne, 29 maart 1937) was een Pools componist.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Hij kwam ter wereld op het landgoed van zijn familie in de Oekraïne, die toen behoorde tot het koninkrijk Polen. Zijn vader, Stanislaw Korwin-Szymanowski, was een Poolse landeigenaar. Anna Taube, zijn moeder, was van Zweedse adel. Beiden hielden veel van kunst, en hun vijf kinderen kozen ook voor de kunst als beroep: musicus, dichter en schilder. Szymanowski's eerste muzikale onderricht kreeg hij van zijn vader; vervolgens kreeg hij verder onderwijs van Gustav Neuhaus, een familielid. Neuhaus had een school in Elisavetgrad, het tegenwoordige Kirovograd. Van 1901-1904 studeerde hij verder in Warschau, waar hij privé-lessen genoot bij Marek Zawirski voor harmonie en Zygmunt Noskowski voor contrapunt en compositie.
[bewerk] Werk
In zijn eerste decennium als componist richtte hij in 1905, tezamen met de dirigent Grzegorsz Fitelberg, de componist Ludomir Rozycki en de pianist en componist Apolinary Szeluto de "Jonge Poolse Muziekgroep" op, met als doel het publiceren en promoten van de nieuwe Poolse muziek in binnen en buitenland. Gedurende de jaren 1907-1914 reisde hij kriskras door Europa en woonde en werkte hij in die periode afwisselend in Duitsland, Italië, Frankrijk en Engeland, waar hij sterk beïnvloed werd door de laatromantische stijl van Wagner, Strauss, Brahms en Reger en het impressionisme van Debussy en Skriabin. Van 1908-1909 werkte hij aan De mannenloterij, een operette in drie akten en in 1913 aan Hagith, een opera in een akte.
Gedurende de jaren 1914-1917 verbleef hij op het familielandgoed in Tymoszówka, waar hij zich intensief bezig hield met studeren en componeren. In 1917 werd tijdens de Russische Revolutie het familieverblijf in Tymoszówka volledig verwoest, waardoor Szymanowski moest verhuizen naar het nabijgelegen Elisavetgrad. De komende twee jaar hield hij zich bezig met het schrijven van een roman, genaamd Efebos (= Efebe), die verloren ging in de grote brand van Warschau in 1939. In 1918 begon hij aan zijn opera Krol Roger (= Koning Roger). Eind 1919 vestigde hij zich in Warschau. Na de Eerste Wereldoorlog begon hij heel vernieuwende pianomuziek en liederen te schrijven, zoals de [[twintig mazurka's opus 50, die men kan beschouwen als variaties op de romantische mazurka's van Frédéric Chopin: écht getrouw aan de Poolse Mazurische volksmuziek. De ritmen die we van Chopin kennen zijn door Szymanowski voorzien van aan Bartók herinnerende Slavische volksmelodieën. Szymanowski's werken uit de laatste twintig jaar van zijn leven zijn onmiddellijk herkenbaar, niet te vergelijken met welke componist dan ook. Ze vertonen een helderheid en een sprankelend optimisme dat men bij anderen niet vindt.
Vanaf het begin van de jaren twintig ging hij twee keer naar de Verenigde Staten op concerttournee, samen met zijn vrienden, de violist Pawel Kochański en de pianist Artur Rubinstein. Deze tournees verliepen bijzonder succesvol, waardoor hij zeer populair was. Gedurende de jaren 1924-1926 nam ook zijn populariteit in eigen land toe, hoewel hij nog steeds tegenwerking ondervond uit de conservatieve hoek. Ook was hij veel in Parijs, waar zijn concerten zeer gevraagd waren. Zijn opera Krol Roger ging in 1926 in première en in 1927 werd hij gevraagd voor de aanstelling als directeur van de conservatoria van zowel Warschau als Caïro, waarop hij toch Warschau verkoos, ondanks een betere betaling in Caïro en een klimaat dat beter voor zijn tuberculose was.
In 1930 werd hij benoemd tot directeur van de Muziek Academie van Warschau en eredoctor aan de Jagiello Universiteit]] van Kraków. Hij was nu alom gevierd en was tevens druk doende een nieuwe meer expressionistische stijl te ontwikkelen. Vanwege zijn gezondheid, als gevolg van zijn tuberculose, gaf hij in 1932 zijn post als directeur aan de Muziek Academie van Warschau op. Tussen zijn verblijven in diverse Zwitserse sanatoria in beleefde hij in april 1936 nog een groots succes met het ballet Harnasie, dat in Praag in première ging. In 1937 stierf hij kort nadat hij in een sanatorium in Lausanne opgenomen werd.
[bewerk] Werken
[bewerk] Symfonische werken
- Symfonie nr. 1 in F klein (1907-1908)
- Symfonie nr. 2 in B groot (1909-1910)
- Symfonie nr. 3, 'Lied van de Nacht' (1914-1916)
- Vioolconcert nr. 1 (1916)
- Symfonie nr. 4, Symphonie Concertante, (1932)
- Vioolconcert nr. 2 (1932-1933)
[bewerk] Opera's
- Hagith, opera in een akte (1913)
- Koning Roger, opera in drie akten (1918-1924)
[bewerk] Operette
- De mannenloterij, operette in drie akten (1908-1909)
[bewerk] Ballet
- Harnasie, balletpantomime in drie akten (1923-1931)
[bewerk] Piano
- Preludes (1900)
- Etudes opus 4 en 33 (1902 en 1916)
- Metopes (1915)
- Masques (1916)
- 3 sonates
- Mazurka's
[bewerk] Overige werken
- Prins Potemkin, muziek voor kamerorkest; de vijfde akte van het drama van T. Micinski (1925)
- Stabat Mater, voor solo-stemmen, gemengd koor en orkest (1925-1926)
[bewerk] Orkestliederen
- 3 delen uit gedichten van Jan Kasprowicz op.5, voor solostem en orkest, 1902
- Salome (Kasprowicz) op.6 & Pentheselia op.18 voor sopraan en orkest, 1912
- Piesni milosne Hafiza (liefdesliederen uit Hafiz), op.26, 1914
- Piesni ksiezniczki z basni (liederen van de sprookjesprinses), op. 31, 1933
- Demeter op.37b (naar Euripides: Bacchae), & Agave, op.39, voor alt, vrouwenkoor en orkest, 1917-24
- Piesni muezina szalonego (liederen van de verdwaasde muezzin), op.42, 1934
