Kennis (wetenschap)
Van Wikipedia
Kennis is dat wat geweten en toegepast wordt. Dit wordt gevormd door de beschrijvingen, concepten, hypotheses, omschrijvingen, principes, procedures, theorieën, verklaringen en voorspellingen die we met een redelijke mate van zekerheid waar of nuttig achten. Wat in een maatschappij als kennis wordt gezien, is cultureel bepaald. Wat in de ene cultuur als waar wordt gezien is dat niet ook automatisch in de andere cultuur, en ook de waarde van bepaalde kennis verschilt per cultuur.
Inhoud |
[bewerk] Kennisvergaring
 Zie kennisverwerving voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Kennis vergaart men door te leren. Sommigen stellen dat de mensheid kennis enkel door wetenschappelijk onderzoek kan opdoen. Binnen de filosofie houdt de kennistheorie en wetenschapsfilosofie zich bezig met het denken over kennis. Hier zoekt men naar de uitgangpunten, de grondbeginselen en benadering van kennis en kennisverwerving. De grondvormen van kennisopbouw en kennisverwerving zijn ontwikkeld en worden nader onderzocht in de formele wetenschappen.
[bewerk] Expliciete en impliciete, codified en tacit kennis
In publicaties over kennismanagement en kenniseconomie worden twee soorten kennis onderscheiden[1]:
- Impliciete kennis, aanwezig als gevolg van opleiding of werkervaring. Volgens Weggeman[2] bestaat kennis uit een combinatie van informatie met ervaringen, vaardigheden en attitude ('K = I x E x V x A')
- Expliciete kennis, informatie al of niet digitaal vastgelegd in tekst, beelden of formules.
Ook onderscheidt men soms 'tacit' kennis[3], refererend naar Michael Polanyis begrip tacit knowing[4].
[bewerk] Andere kennisopvattingen
[bewerk] Plato
In een late dialoog, de Theaetetus, probeert Plato het begrip wetenschappelijke kennis te definiëren. Hij omschrijft kennis (epistêmê) als alêthês doxa meta logou: “een ware mening met een reden, volgens een wetmatigheid” (Plato, Theaetetus, 201C-D), "een waarachtig gegrond inzicht". Het woord doxa kan ook “oordeel” of “overtuiging” betekenen, maar deze betekenissen cirkelen rond het zelfde begrip. Logos betekent in de eerste plaats “woord”, maar ook “wetmatigheid, rekenschap, ratio, rede en reden”. Wanneer je een mening hebt over de wereld, dan staat deze los van de wereld zelf. Je mening is slechts een gedachte over de wereld, je gelooft iets met betrekking tot de wereld zonder je af te vragen of er overeenstemming is tussen de gedachte wereld en de werkelijke wereld. Deze overeenstemming tussen gedachte wereld en werkelijke wereld, tussen denken (of spreken) en werkelijkheid wordt waarheid genoemd. Maar kun je een ware mening kennis noemen? Neen, zegt Plato, want je kunt ook bij toeval een ware mening hebben, door een gelukkige gissing de waarheid denken. Vandaar de toevoeging “met reden”. Kennis moet zich kunnen verantwoorden, moet aangeven volgens welke redenering men gekomen is tot de ware mening.
[bewerk] Aristoteles
Aristoteles geeft in het eerste hoofdstuk van zijn Metaphysica (A1-2) een interessante analyse van kennis. Volgens hem verlangt de mens van nature naar kennis, hetgeen men kan opmaken uit het plezier dat hij ontleent aan zintuigelijke waarneming (aisthêsis), vooral aan het zien van de dingen. Uit de waarneming ontstaat geheugen (mnêmê), een soort innerlijk nabeeld dat door herinnering is op te roepen. Vele waarnemingen en de herinnering daarvan leiden tot ervaring (empeiria). Vakkundigheid of “kunst” (technê) komt voort uit veel ervaring van gelijksoortige situaties; een voorbeeld dat Aristoteles uitwerkt is de geneeskunde. Technê is volgens hem altijd praktisch of productief. Veel vaklui doen hun werk zonder precies te weten wat zij doen, routinematig, maar de meesters weten wél wat zij doen en zijn om die reden in staat hun vakkennis over te dragen. Wetenschappelijke kennis (epistêmê) is niet productief, maar altijd theoretisch: epistêmê is weten om het weten en nooit gericht op praktisch nut of genot. Zo is in Egypte de wiskunde ontstaan omdat de tempelpriesters voldoende vrije tijd hadden en zich niet hoefden bezig houden met het voorzien in hun levensbehoeften. Aristoteles geeft geen definitie van kennis, maar herleidt haar tot de eigenschap nieuws- of weetgierigheid.
[bewerk] Empirisme en rationalisme
Volgens het empirisme komen slechts gevoel of zintuiglijkheid en verstand in aanmerking als kennisbronnen van de mens. Deze opvatting stelt dus dat al onze kennis afkomstig is uit zintuiglijke ervaring (empirie). De tegenhanger van empirisme is rationalisme, dat gelooft dat het verstand (ratio) de uiteindelijke bron van onze kennis is.
[bewerk] Criticisme
Criticisme, genoemd naar het hoofdwerk van Immanuel Kant, De kritiek van de zuivere rede (1781), slaat een brug tussen empirisme en rationalisme. Hoe de werkelijkheid is weten wij niet en kunnen we niet weten. Zij verschijnt ons (empirisch) via de zintuigen, maar gefilterd en aangepast. Wij voegen aan de dingen de aspecten ruimte en tijd toe, zonder te weten of ruimte en tijd wel eigenschappen van de dingen zijn. Daarna gaat onze rede met de zintuigelijk verkregen informatie (rationeel) aan de slag. Ook de ratio voegt iets aan deze informatie toe, omdat zij werkt volgens wat Kant oordeelsvormen noemt. Voorbeelden van oordeelsvormen zijn eenheid, veelheid, realiteit, ontkenning, oorzaak-gevolg, noodzakelijkheid-toevalligheid enzovoort.
[bewerk] Pragmatisme en scepticisme
Het pragmatisme is niet geïnteresseerd in het ware wezen van de werkelijkheid. Francis Bacon was de eerste pragmaticus; hij streefde niet naar kennis van de natuur, maar naar het dienstbaar maken van de natuur aan de mens. In die context heeft hij zijn bekende uitspraak “kennis is macht” gedaan. Waarheid en werkelijkheid zijn alleen hypothetisch van belang: waar of werkelijk is wat nog niet is gefalsifieerd. Het kennisbegrip zoals dat in de kenniseconomie tot uitdrukking komt is zoals gezegd pragmatisch: het gaat daar om de kennis die “werkt” of de “macht” heeft om economische belangen te dienen.
Het scepticisme staat lijnrecht tegenover het pragmatisme: aangezien we de werkelijkheid niet kunnen kennen, kunnen we er niet over oordelen en weten we niet hoe we moeten handelen. De scepticus staat machteloos tegenover de wereld.
[bewerk] Zie ook
- Kennistheorie
- Kenniscreatie
- Kennisverwerving
- Propositionele kennis
- Kenniseconomie
- Intelligentie
- Informatie
| Bronnen en referenties: |
|
