Maurits van Oranje
Van Wikipedia
| 1567 - 1625 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Prins van Oranje | ||||||
|
||||||
| Stadhouder van Holland en Zeeland | ||||||
|
||||||
| Stadhouder van Utrecht, Gelderland en Overijssel | ||||||
|
||||||
| Stadhouder van Groningen | ||||||
|
||||||
|
Maurits van Oranje (Slot Dillenburg, 14 november 1567 – 23 april 1625), Prins van Oranje, Graaf van Nassau, stadhouder en van 1585 tot zijn dood kapitein-generaal van het leger van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Prins Maurits werd geboren te Dillenburg als zoon van Willem van Oranje en diens tweede vrouw Anna van Saksen. Als Maurits nog geen jaar oud is, verlaat Anna van Saksen het Slot Dillenburg. Maurits zou zijn moeder nooit meer terugzien.
Zijn vader was inmiddels leider geworden van de opstand in de Nederlanden en verbleef daar regelmatig. In het dagelijkse leven in Dillenburg werd Maurits dan ook opgevoed door zijn oom Jan van Nassau. Hij studeerde eerst in Heidelberg (1575-1577) en vertrok toen naar de Nederlanden om in 1582 in Leiden aan een studie te beginnen.
Toen op 10 juli 1584 zijn vader in Delft werd vermoord, was prins Maurits 16 jaar oud. Op zijn 18e verjaardag werd hij benoemd tot stadhouder van Holland en Zeeland. Zijn eerste militaire actie was de verovering van de stad Axel op de Spanjaarden in 1586. Enkele jaren later, in 1590 en 1591, werd Maurits ook stadhouder van Gelderland, Utrecht en Overijssel. Na zijn vaders dood benoemde hij zichzelf tot Prins van Oranje, een titel die eigenlijk aan zijn oudere halfbroer Filips Willem toekwam. Die zit echter sinds 1568 gevangen in Spanje. Na het overlijden van Filips Willem in 1618 is de titel van Prins officieel voor Maurits.
Aanvankelijk stonden de zaken er slecht voor. Zijn leger was zwak en leed nederlaag op nederlaag tegen de Spaanse troepen. Maar langzamerhand slaagde prins Maurits er in om samen met raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt het tij te keren. In de jaren '90 van de 16e eeuw, toen de Spaanse landvoogd Alexander Farnese, hertog van Parma, door zijn bemoeienis met de Franse burgeroorlog werd afgeleid (overigens in opdracht van koning Philips II), behaalde hij het ene militaire succes na het andere, waardoor het gehele noordoosten van Nederland op de Spanjaarden kon worden veroverd. Maurits nam Simon Stevin in dienst als adviseur en docent. Stevin pakt als militair ingenieur zaken aan, zoals de bouw van vestingen.
In 1600 werd hij door Van Oldenbarnevelt naar Duinkerke gestuurd, dus ver in vijandelijk gebied, om de daar aanwezige kapers te te vernietigen; die waren immers in dienst van de vijand en richtten grote schade aan bij de Nederlandse koopvaardij. Maurits, fel tegenstander van deze operatie, ontmoette echter op het strand bij Nieuwpoort een Spaans leger onder bevel van hertog Albrecht. Deze Slag bij Nieuwpoort wist hij maar net te winnen en hij koesterde sindsdien een wrok tegen Van Oldenbarnevelt, die het Staatse leger aan zo grote gevaren had blootgesteld.
Enkele jaren later werd onder leiding van Van Oldenbarnevelt een wapenstilstand gesloten met de Spanjaarden, het Twaalfjarig Bestand. Ook hier was Maurits op tegen: hij vreesde dat door het bestand de Spanjaarden hun militaire macht zouden versterken. Bovendien zou hij zelf, als legeraanvoerder, in vredestijd veel minder in de melk te brokkelen hebben.
Tijdens het Twaalfjarig Bestand brak in de Nederlanden een godsdienstconflict uit tussen de remonstranten en de contraremonstranten. Al snel ontaardde dit godsdienstige meningsverschil in een politiek conflict. De regenten kozen partij voor de remonstranten, Maurits voor de contraremonstranten. De ruzie tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt escaleerde, met als gevolg dat de Hollandse raadspensionaris Van Oldenbarnevelt op 13 mei 1619 werd onthoofd op beschuldiging van landverraad.
In 1620 werd Maurits, na het overlijden van zijn neef Willem Lodewijk stadhouder van Groningen en Drenthe. Een jaar later werd de strijd met Spanje hervat. Door de dood van Van Oldenbarnevelt was de Republiek bestuurlijk niet meer wat het geweest was en ook militair leed Maurits enkele forse nederlagen. In 1623 vond een aanslag op zijn leven plaats, beraamd door de zonen van Johan van Oldenbarnevelt (Reinier en Willem) en een remonstrantse predikant. De aanslag mislukte: Reinier van Oldenbarnevelt werd hierop onthoofd en Willem van Oldenbarnevelt vluchtte naar Brussel. Prins Maurits stierf als een gebroken man op 23 april 1625 in Den Haag.
Maurits is nooit getrouwd geweest. Wel had hij drie zonen verwekt bij Margaretha van Mechelen, waaronder Lodewijk van Nassau-Beverweerd. Van dezen werden afstammelingen verheven tot rijksgraven van (Nassau) la Lecq en (Nassau) Beverweerd. Bij minstens vijf andere vrouwen had hij ook kinderen. Deze kinderen kregen ook lagere titels zoals Heer van de Lek. Een van deze kinderen heet Willem, bastaard van Nassau. Maurits werd als stadhouder en militair leider opgevolgd door zijn halfbroer Frederik Hendrik.
 Portret van Maurits |
 Belegering van Bredevoort door Maurits in 1597 |
 Draagpenning, 1615 op Maurits, in gegoten zilver, verguld, door A. Rottermont, op keerzijde het prinselijk wapen met de Orde van de Kousenband |
| Bronnen en referenties: |
