Punter
Van Wikipedia
Punter is de verzamelnaam van de diverse typen platbodemscheepjes die in vroeger tijden zijn ontwikkeld in de veengebieden van Overijssel. Van oorsprong zijn het kleine houten schepen voor vervoer van turf.
Inhoud |
[bewerk] Kenmerken
Een punter is een tamelijk slank (lengte : breedte ± 4,2 : 1) knikspantvaartuig tot ruim 8 meter lang, met rechte vallende stevens op een dubbel, lancetvormig vlak, waarmee de zijden (meestal een brede gang) een vrij scherpe kim vormen en waarbij de boeisels licht invallen of verticaal staan. (Bron: werkgroep Historische Scheepsbouw van de IJsselakademie te Kampen, formulering door N. van den Sichtenhorst)
.
[bewerk] Verspreiding
De punter komt (of kwam) voor in de veengebieden van Overijssel, Friesland, Zuid-Holland en Utrecht, en in de bollenstreek en de Zaanstreek. In Duitsland Engeland en Frankrijk komen scheepjes voor met sterke punterkenmerken, die waarschijnlijk door de Hollandse polderjongens en veenarbeiders daar zijn gebracht, omdat die vaak zelf hun scheepjes bouwden.
[bewerk] Aanverwante types
De volgende Nederlandse types zijn verwant aan de punter: grundel, waterlandse jol, westfriese veldschuit, veense praam, bok en Friese haringboot.
De volgende buitenlandse types zijn verwant aan de punter: de Duitse stocherkahn), de Engelse punt) en de noord-Franse (scute).
[bewerk] Voortstuwing
De boot wordt voortbewogen door de wind of menskracht. In dat laatste geval door "punteren" (waarbij met een punterstok wordt afgezet op de bodem), roeien, jagen of wegen.
[bewerk] Soorten
- De noordwesthoek of Gieterse punter is de bekendste, maar heeft ook weer variaties
- De Beltiger punter, uit de streek van Belt en Schutsloot
- De Zeepunter
- De Kamper punter
- De Aalsmeerse punter
- De Kuunder punter
De kaar- en dekenpunters zijn punters die een zogenoemde kaar of bun bezaten, of een dek (deken) hadden. Iedere punter die hiermee was uitgerust, kon dus zo genoemd worden. Kenmerkend voor de kleine zeilpunters en de vroege zeepunter is het enkele zwaard dat naar de andere zijde werd verplaatst bij het overstag gaan. Dit was smal van vorm, een zo genoemd zeezwaard. Bij gebrek aan een kiel, (de punter is immers een platbodem), dienen de zwaarden om het afdrijven (de drift) tegen te gaan. De grotere zeilpunters die op de zuiderzee werden gebruikt in de visserij hadden wel twee zwaarden, omdat die een bun hadden waardoor het overnemen van het zwaard werd bemoeilijkt, en om dat bij het vissen met de zieënnetten of het uitzeilen van de beug geen tijd en ruimte in de punter was om het zwaard over te halen. De zeilpunters zijn allen uitgerust met het sprietzeil.
[bewerk] De moderne punter
De huidige afstammelingen van de punter worden in hardhout en staal gebouwd voor de recreatievaart. De scheepjes die in hout worden gebouwd zijn vooral voor toeristisch (commercieel) gebruik bestemd, zoals het rondvaren met toeristen. Vele punters, ook de originele die thans nog bestaan, hebben tegenwoordig een (verwijderbare) buitenboordmotor.
| Bronnen en referenties: |
|
