Recht

Van Wikipedia

Vrouwe Justitia is het symbool voor de rechtspraak

Het recht beschrijft de ordening van de wijzen, waarop men in betrekking tot elkaar kan komen te verkeren in termen van "de samenleving". Het recht handelt over de mens, zijn waardigheid, zijn wil en zijn vrijheid deze te uiten. Het handelt óók over "kunnen, moeten en mogen". "Recht" is verzamelnaam voor onderlinge samenhang van menselijke betrekkingen tot elkaar t.o.v. de maatschappij, waarin deze worden beleefd. Wat recht is, of: hoe het luidt, zal niet voor iedere denkbare samenleving steeds identiek zijn.

[bewerk] Inleiding

De vraag naar betekenis(sen) van "recht" komt doorgaans op, bij wie zich geconfronteerd ziet met aantasting van vrijheid, vermogen of respect van de individuele waardigheid. Dan blijkt, dat men zich niet alleen kan afvragen wat recht inhoudt, maar ook waar dit te vinden is. En: is recht hetzelfde als, bijvoorbeeld, de wet? En dan: wie maakt er eigenlijk de dienst uit? En is dát dan de overheid? Maar ook: is recht vanzelf rechtváárdig?

Het positief recht is het beslissingsmodel dat de samenleving ten dienste staat bij het aangaan van betrekkingen en het beslechten van geschillen tussen burgers onderling, tussen deze en (organen van) de Staat en ter handhaving van de voor allen, die zich in de Staat bevinden, geldende regels. Die regels zijn geschreven in verdragen en wetten, maar kunnen ook door rechterlijke uitspraak tot ons komen.

Het recht als voorwerp van studie wordt gedoceerd in faculteit der rechtsgeleerdheid. Aan sommige universiteiten benoemt zich deze faculteit als die der rechtswetenschap.

Naast het recht, zijn er andere systemen waarnaar een samenleving luisteren kan, zoals bijvoorbeeld cultuur en moraal. Die systemen onderscheiden zich onder meer van het algemene recht door de wijze waarop deze tot gehoorzaamheid kunnen dwingen.

[bewerk] Indelingen

Omdat recht zo'n algemeen begrip is, zijn er talloze onderverdelingen die het geheel concreter proberen te maken. Zo zijn er classificaties naar de bron, naar land, naar rechtssysteem (bijvoorbeeld continentaal versus angelsaksisch), of naar onderwerp.

Classificaties naar de bron:

Classificaties naar onderwerp:

en zo voort. Al die gebieden hebben dan nog weer een eigen onderverdeling.

Via de verschillende links op deze pagina wordt getracht zo veel mogelijk onderdelen van het recht toegankelijk te maken.

Gezien het belang van het recht voor een samenleving is het recht van oudsher een van de klassieke onderwerpen van de wetenschap. De studie en de verklaring van het recht is het onderwerp van de rechtswetenschap.

Die wetenschap houdt zich niet alleen bezig met de bestudering van bestaande regels positief recht, maar ook met een scala van aanverwante onderwerpen (metajuridische disciplines):

Rechtsgeschiedenis
Rechtstheorie
Rechtsfilosofie
Rechtssociologie

Verwant aan de rechtsgeleerdheid is het vakgebied van de criminologie

[bewerk] Indelingen positief recht

Traditioneel wordt het nationale recht ingedeeld in publiekrecht en privaatrecht. Het privaatrecht regelt de verhoudingen tussen particulieren onderling en het publiekrecht regelt het functioneren van de staat en de rechtsverhoudingen tussen particulieren en de staat op het moment dat de staat gebruik maakt van haar exclusieve bevoegdheden.

Tot het privaatrecht behoren onder meer het burgerlijk recht en het handelsrecht (of commercieel recht).

Het grondwettelijk recht of staatsrecht, het fiscaal recht of belastingsrecht, het administratief recht of bestuursrecht en het strafrecht behoren tot het publiek recht.

Naast, en deels boven, het nationaal recht kent men ook nog het communautaire recht of Europees recht dat bestaat uit het primaire gemeenschapsrecht (verdragen) en het secundaire gemeenschapsrecht (EG-verordeningen en EG-richtlijnen).

Naast dit gemeenschapsrecht, en ook weer deels boven, staat het internationaal recht dat vooral zijn oorspong vindt in bilaterale dan wel multilaterale verdragen tussen staten.

[bewerk] Burgerlijk recht

Het burgerlijk recht (ook wel het civiel recht genoemd) regelt de rechtsverhoudingen tussen rechtssubjecten, zoals natuurlijke personen en rechtspersonen. Deelgebieden van het burgerlijk recht zijn onder andere het personen- en familierecht, het rechtspersonenrecht (waaronder het vennootschapsrecht), het goederenrecht (waaronder het eigendomsrecht en de daarvan afgeleide goederenrechtelijke rechten), het verbintenissenrecht (waaronder de bijzondere overeenkomsten zoals koop en huur), het aansprakelijkheidrecht en het erfrecht.

Centraal in het burgerlijk recht staat het Burgerlijk Wetboek. In België is het Burgerlijk Wetboek (afkorting: B.W.) geïnspireerd door de Code civil of de Code Napoleon uit 1804. In Nederland is dit het (nieuw) Burgerlijk Wetboek waar Eduard Meijers de grondlegger van is. Dit wetboek is een structurele herziening van het oude Burgerlijk Wetboek, dat evenals het Belgische op de Code Civil gebaseerd was.

[bewerk] Sociaal recht

Het sociaal recht is de verzamelterm voor de regels die de sociale grondrechten verder uitwerken. Het omvat de regels over de verhoudingen tussen werkgevers en werknemers (Collectief en individueel arbeidsrecht). Ook worden de regels bedoeld die de sociale risico's door maatschappelijke solidariteit opvangen (sociale zekerheid) en de sociale vangnetten (sociale bijstand).

[bewerk] Strafrecht

In het strafrecht zijn de regels vastgelegd waaraan burgers zich moeten houden. Houdt iemand zich niet aan deze regels, dan pleegt hij volgens de wet een strafbaar feit. Bij een vermoeden van een strafbaar feit kan hij door het openbaar ministerie vervolgd worden en moet, wanneer het Openbaar Ministerie dat beslist, als verdachte voor de rechter verschijnen. Daarvoor wordt eerst een opsporingsonderzoek verricht door de politie of gespecialiseerde inspectiediensten. De keten van strafrecht, ofwel de strafrechtsketen beschrijft de meest gebruikelijke procedure, welke wordt doorlopen wanneer iemand berecht wordt voor de door hem begane misdaad.

In het strafrecht kan men twee takken onderscheiden: enerzijds het materieel strafrecht (dit is de beschrijving van strafbare gedragingen en hun straffen) en anderzijds het formeel strafrecht (dit zijn de procedures ter afdwinging van het materieel strafrecht). Het materieel strafrecht wordt in België geregeld door het Strafwetboek (afkorting: Sw.). Het formeel strafrecht wordt ook de strafvordering genoemd en wordt in België geregeld door het Wetboek van Strafvordering (afkorting: Sv.).

In het artikel Strafrecht - Nederland wordt de strafrechtsketen besproken.

[bewerk] Staatsrecht

Het staatsrecht beschrijft de organisatie van de staat in al zijn geledingen. Het omvat de regels die voorschrijven hoe de overheidsorganen samengesteld worden, op welke manier ze besluiten moeten nemen en tegenover wie ze verantwoording moeten afleggen. De staat wordt onderverdeeld in de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Voorbeelden van overheidsorganen zijn het parlement, de regering en de besturen van de gemeenten en de provincies.

In België ligt het staatsrecht vervat in de Grondwet (afkorting: G.W.).

[bewerk] Bestuursrecht

Het bestuursrecht of adminstratief recht regelt de verhoudingen tussen de overheid (de 'administratie') en de burgers. De overheid mag in beginsel alleen beslissingen over burgers of hun eigendommen nemen, wanneer de wet de overheid daartoe legitimeert. Burgers kunnen tegen beschikkingen (schriftelijke besluiten met een rechtsgevolg) van de overheid opkomen bij de bestuursrechter. Tegen feitelijk handelen van de overheid kan een burger opkomen bij de burgerlijke rechter.

[bewerk] Procesrecht (in België soms gerechtelijk recht)

Het procesrecht regelt hoe een procedure voor een gerechtelijke instantie verloopt. Ieder rechtsgebied kent zijn eigen regels. Dat zijn zowel regels met betrekking tot de wijze waarop een procedure verloopt, als regels over hoe de rechterlijke instantie een procedure moet behandelen.

Het maakt het mogelijk dat materiële rechtsregels kunnen afgedwongen worden. Het omvat niet alleen regels inzake een geschil en een geding, maar ook regels inzake de 'rechtsvordering' van de rechtssubjecten, de 'rechterlijke organisatie', de 'rechtsmacht' en de 'bevoegdheid van de hoven en de rechtbanken', 'executie' en 'arbitrage'.

De organisatie van de rechtbanken wordt in België geregeld door het Gerechtelijk Wetboek. Het Gerechtelijk Wetboek regelt ook de procedures voor de burgerlijke rechtbanken en hoven. De procedures voor strafrechtbanken en -hoven in België wordt geregeld door het Wetboek van Strafvordering (afkorting: Sw.). Nederland kent het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering het Wetboek van Strafvordering en de Wet Rechterlijke Organisatie. Ook de Algemene Wet Bestuursrecht geeft regels van procesrecht.

[bewerk] Belastingrecht

Onder de term belastingrecht of fiscaal recht wordt verstaan het geheel aan regels over de heffing en de invordering van belastingen.

Sommige belastingen zoals de BTW en Invoerrechten worden door de belastingplichtige zelf berekend en betaald. De belastingplichtige wordt in dat geval ook wel de afdrachtplichtige genoemd. De heffing van andere belastingen is een zaak van de belastinginspecteur, die door middel van een aanslag vaststelt hoeveel belasting iemand verschuldigd is. De ontvanger draagt er zorg voor dat het verschuldigde geld ook daadwerkelijk wordt betaald. Aangezien belastingheffingen in de verhouding overheid-burger plaatsvinden, is belastingrecht in feite onderdeel van het bestuursrecht (of publiekrecht). Belastingrecht kent echter sterk afwijkende procesregels en heeft als discipline een heel ander karakter. Belastingjuristen moeten bijvoorbeeld naast juridische kennis ook economische en boekhoudkennis hebben.

[bewerk] Aanverwante onderwerpen

Zie ook: Wet

[bewerk] Algemeen

[bewerk] Rechtstakken

Een aantal van onderstaande rechtstakken wordt soms als onderdeel van een andere rechtstak beschouwd, zo zijn in Nederland het familierecht en het arbeidsrecht onderdeel van het Burgerlijk recht.

Burgerlijk recht of civiel recht

Arbeidsrecht
Auteursrecht
Databankenrecht
Familierecht
Goederenrecht
Handelsrecht
Intellectueel eigendomsrecht (zie ook Licentie)
Jeugdbeschermingsrecht (België)
vennootschapsrecht of rechtspersonenrecht
Verbintenissenrecht
Verkeersrecht

Publiekrecht

[bewerk] Het Nederlands rechtssysteem

[bewerk] Het Belgische rechtssysteem

[bewerk] Internationaal

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Belangrijke personen

Thomas van Aquino
Hugo de Groot
Keizer Justinianus met zijn Corpus Juris Civilis
Plato en Socrates
Charles Montesquieu

Categorie: Recht