Vrouwe Courtmans
Van Wikipedia
Vrouwe Courtmans, geboren Joanna-Desideria Berchmans (Mespelare 6 september 1811 – Maldegem 22 september 1890) was een Vlaamse schrijfster van poëzie, toneel, tijdschetsen maar vooral van sociaal bewogen verhalen en romans. Zij was een van de belangrijkste Vlaamse vrouwelijke auteurs van de 19e eeuw.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Geboren als dochter van een burgemeester, kreeg Berchmans vanaf haar negende een opleiding in het Frans aan een kostschool in Wallonië. Aanvankelijk kende ze enkel Frans en het lokale Oost-Vlaamse dialect van Oudegem
In 1827 vestigde ze zich op haar zestiende zelfstandig te Baasrode waar ze bij verschillende kleinburgerlijke gezinnen diende. Deze ervaring was onder andere bron van inspiratie voor Griselda (1864) waarin het hoofdpersonage achtereenvolgens bij verschillende Gentse kleinburgerlijke families dient, wat de gelegenheid biedt deze milieus nauwkeurig te schetsen.
Tussen 1835 en 1844 woonde Berchmans te Gent, onder andere aan de Gelukstraat bij kantwerkster Colette Tanghe (tante Colette in haar brieven). Ze huwde er in 1839 met de leraar Nederlands Jan Baptist Courtmans die in 1836 de Gentse Maetschappij van Vlaemsche Letteroefening had opgericht en door wie ze in contact kwam met de Gentse Vlaamse Beweging: Prudens van Duyse, Frans Rens, Ferdinand Snellaert, Jan Frans Willems etc. Deze invloed wordt onder andere duidelijk in de historische roman Bertha Baldwin (1871), over de 14e-eeuwse strijd van de Kerels van Vlaanderen tegen de Fransen.
Kort nadat zij van haar echtgenoot Nederlands leerde schrijven, publiceerde Berchmans in 1839 haar eerste gedichtje in het Nederduitsch letterkundig jaarboekje. Haar vroegste werken, in een vaak onbeholpen Nederlands, waren echter weinig succesvol. In 1844 verhuisde het gezin naar Lier waar Jan Baptist Courtmans in 1856 na een slepende ziekte overleed waarop Vrouwe Courtmans met acht kinderen achterbleef.
Ze richtte een kostschool op te Maldegem op de plaats van het huidige Koninklijk Atheneum Mevrouw Courtmans aan de Mevrouw Courtmanslaan. Hoewel ze een vrome katholieke vrouw was, zette zij zich af tegen de zogenaamde katholieke kantscholen daar zij deze als centra voor onderbetaalde kinderarbeid beschouwde met onvoldoende aandacht voor algemene vakken als lezen, rekenen, aardrijkskunde en geschiedenis. Haar aandeel in de zogenaamde schoolstrijd ontlokte de toorn van de lokale geestelijken.
[bewerk] Belangrijkste werk
In haar vaak moraliserende werken schetst Berchmans de levensomstandigheden van de gewone werklieden waarbij het buitenleven steevast wordt verheerlijkt. Haar belangrijkste werk, Het geschenk van den jager, wordt in 1865 met de vijfjaarlijkse staatsprijs voor Vlaamse letterkunde (periode 1860-1864) bekroond, de voorloper van de Oeuvreprijs van de Vlaamse Gemeenschap. Het beschrijft het leven van de Gentse fabrieksarbeiders in de armtierige buurt van de Muide. Bittere armoede drijft hen naar het pandjeshuis, de intresten duwen hen nog dieper in de put, alleen orde en spaarzaamheid kunnen redding brengen. De arbeiders van het platteland dienen hier tot voorbeeld want in de meeste landelijke dorpen vindt men niet eens pandjeshuizen.
[bewerk] Bibliografie
- Marie-Theresia (1841)
- België's eerste koningin (1842)
- Philippinne van Vlaanderen (1842)
- Pieter de Coninck (1842)
- Lof van het pausdom (1843)
- Margaretha van Brabant (1845)
- Helena van Leliëndal (1855)
- Marnix van Ste-Aldegonde (1855)
- Vlaamse poëzij (1856)
- Jacob van Artevelde (?)
- Karel de Stoute (?)
- Kindergedichten (?)
- De burgemeester van 1819 (1861)
- Anna de bloemenmaagd (1862)
- De gemeenteonderwijzer (1862)
- Edeldom (1862)
- Het geschenk van de jager (1862)
- De zwarte hoeve (1863)
- Livina (1863)
- Drie novellen (De bloem van Cleyt - De zoon van de molenaar - De bondgenoot) (1864)
- Griselda (1864)
- De hut van tante Klara (1865)
- Drie testamenten (1865)
- De schuldbrief (1866)
- Genoveva van Brabant (1866)
- Het plan van Heintje Barbier (1866)
- De zaakwaarnemer (1867)
- Moeder Dancel (1868)
- Nicolette (1868)
- Tijdingen uit Amerika (1868)
- Eens is genoeg (1869)
- De zoon van de mosselman (1870)
- Bertha Baldwin (1871)
- Christina van Oosterwei (1871)
- Moeders spaarpot (1871)
- De wees van het Rozenhof (1872)
- Tegen wil en dank (1872)
- De koewachter (1873)
- Het rad der fortuin (1873)
- Verscheurde bladen (1874)
- De gezegende moeder (1876)
- Karel Klepperman (1878)
- Rozeken Pot (1879)
- De hoogmoedige (1882)
[bewerk] Literatuur
- Jos. van Hoorde-de Coninck: Vrouwe Courtmans-Berchmans, haar leven en hare werken (1883)
- Stijn Streuvels: Over Vrouwe Courtmans (1911)
- Julius Pee: Mevrouw Courtmans: een letterkundige studie (1933)
