Panjabi

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Panjabi (ਪੰਜਾਬੀ / پنجابی)
Klassifisering:	Indoeuropeisk Indoiransk Indoarisk Panjabi
Bruk
Tala i:	India, Pakistan og andre land med emigrantar fra Panjab
Område:	Panjab
Panjabitalande i alt:	27 125 000 (austlege, som morsmål) 78 000 000 (vestlege, som morsmål)
Rangering:	11. største språket i verda
Skriftsystem:	Gurmukhi, sjahmukhi, devanagari
Offisiell status

Offisielt språk i:	Panjab, India
Normert av:	-
Språkkodar
ISO 639-1:	pa
ISO 639-2:	pan
SIL	/ PNB / PMU PNJ / PNB / PMU

Språket panjabi (panjabi ਪੰਜਾਬੀ [Paṃjābī]), nokre gonger skrive punjabi, høyrer til den indoariske greina av indoeuropeiske språk og blir snakka av folk i Panjab-regionane i India og Pakistan. Det har over 90 millionar talarar, og er dermed verdast ellevte mest tala språk.

Panjabi er det heilage språket i sikhismen og det er det viktigaste språket for populærmusikksjangeren bhangra.

Panjabi kan skrivast med tre ulike skriftsystem: Gurmukhi, som er spesiallaga for språket, sjahmukhi, som er ei tilpassa utgåve av det arabiske alfabetet, og devanagariskrift, som òg blir brukt for hindi.

[endre] India

Panjabi er det offisielle språket i den indiske staten Panjab og blir òg tala i granneområde som Haryana og Delhi.

[endre] Pakistan

Sikhismen

Sikh-guruar

1. Guru Nának

10. Guru Gobind Singh

Skrifter

Guru Granth Sáhib

Bani - «Tjaupai»

«Djáp Sáhib» - «Djapdji Sáhib»

«Mul Mantra» - «Sukhmani»

Dasam Granth

Religionsfilosofi

Nám djapo (Gudsteneste)

kirat karni (ærleg arbeid)

vand kay sjako (del goda)

tru - etikk - moral

Dei fem K-ane

kesj (uklipt hår)

kaṛa (stålarmband)

kangha (stålkam)

katjha (knesid underbrok)

kirpán (sabel, evt. dolk)

Heilage stader

Amritsar

Harmandir Sáhib
(«Det gylne tempelet»)

gurdvara

Folk og språk

Panjab - panjabi

sikhar - gurmukhiskrift

Abrahamittiske rel.

Jødedom kristendom

islam bahá’í sikhisme

Indoiranske religionar

parsisme - hinduisme

djainisme - buddhisme

sikhisme - bahá’í

Sjølv om kring halvparten av innbyggjarane i Pakistan har panjabi som morsmål, har språket ikkje offisiell status der og blir heller ikkje bruka i utdanninga. Panjabi-språklege pakistanarar brukar vanlegvis anten urdu eller engelsk i formelle samanhengar som offentleg styring, aviser og utdanning. Dette har ført til ein del misnøye blant det panjabi-språklege fleirtalet i Pakistan — eit fleirtal på 60% om ein reknar med den nærskylde dialekten siraiki som blir tala kring den historiske byen Multan.

[endre] Andre land

Panjabi blir tala som innvandrar- og minoritetsspråk i mange land, inkludert Afganistan, Storbritannia, USA og, ikkje minst, Canada: I Canada er panjabi det sjette største språket med 271 220 menneske som brukar det som daglegspråk.

[endre] Sikhismens heilage språk

Panjabi er det heilage språket i sikhismen, og sikhanes heilage skrift Guru Granth Sáhib er hovudsakleg skriven på panjabi og med gurmukhiskrift.

[endre] Bruk i bhangramusikken

Den populære populærmusikksjangeren bhangra, som i dei siste åra har vorte svært populær både i Sør-Asia og andre stader, har i all hovudsak tekster på panjabi.

[endre] Viktige forfattarar

Waris Shah
Jaka Shah
Bulleh Shah
Hashim
Sultan Bahu
Shiv Kumar Batalvi
Amrita Pritam
Kartar Duggal
Mohan Singh
Pash
Sahin Nashin Jahui
Gurbaksh Singh Preetlari
Nanak Singh
Ilyas Ghumman
Saadat Hasan Manto
Surjit Patar
Bhai Veer Singh
Dhani Ram Chatrik
Gurdial Singh
Sohan Singh Seetal
Sant Singh Sekhon

[endre] Sjå òg

Panjabi-forfattarar
Panjabi-diktarar
Panjabi-musikarar

[endre] Eksterne lenkjer

Wikipedia på: Panjabi

Indoariske språk

Henta frå «http://nn.wikipedia.org../../../p/a/n/Panjabi.html»