1 Pułk Strzelców Podhalańskich

Z Wikipedii

1 Pułk Strzelców Podhalańskich – polska jednostka wojskowa z okresu II wojny światowej.

Spis treści 1 Geneza 2 Działania bojowe 2.1 Wojna 1918-1920 2.2 Wojna Obronna 1939 r. 2.3 Akcja "Burza" 1944 r. 3 Dowództwo i sztab Pułku 3.1 1 września 1939 3.2 24 września 1944

[edytuj] Geneza

Tradycje 1 Pułku Strzelców Podhalańskich (Nowy Sącz) sięgają do 1818 r., kiedy w Nowym Sączu zaczął stacjonować batalion 20 galicyjskiego pułku piechoty cesarsko-królewskiej armii (Infanterieregiment Nr 20), którego rejony werbunkowe znajdowały się na Sądecczyźnie i Podhalu. W czasie I wojny światowej pułk ten należał do najdzielniejszych oddziałów armii austro-węgierskiej, walcząc na froncie serbskim, rosyjskim i włoskim. W ramach tego pułku powstała niepodległościowa organizacja "Wolność", która złożona z oficerów Polaków, za cel stawiała sobie dokonanie przewrotu wojskowego w dogodnym czasie. Stało się to w Tarnowie i Nowym Sączu 31 października 1918 r. oraz na froncie włoskim, gdzie walczył 20 pułk piechoty. Batalion zapasowy z Tarnowa, 20 pułk z frontu włoskiego, rekonwalescenci znajdujący się wówczas w Nowym Sączu oraz resztki oficerów i żołnierzy z 32 pułku piechoty Obrony Krajowej "Neu Sandez", którzy wrócili do Nowego Sącza z frontu francuskiego, to oddziały, z których w listopadzie i grudniu 1918 r. powstał w sądeckim garnizonie 1 Pułk Strzelców Podhalańskich (formalnie od 1 grudnia 1918 r.). Pierwszym dowódcą pułku był kpt. Juliusz Siwak.

W latach 1918-1920 pułk zapisał piękną kartę bojową w walkach na Spiszu i Orawie, Śląsku Cieszyńskim (przeciwko Czechom), w Małopolsce Wschodniej (przeciwko Ukraińcom) i w wojnie z bolszewikami (wyprawa kijowska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa niemeńska). Dowodził nim wówczas płk Kazimierz Horoszkiewicz. Na pamiątkę tych wydarzeń na sztandarze pułku widniały nazwy miast: Kijów, Brześć, Grodno, Białystok.

[edytuj] Działania bojowe

[edytuj] Wojna 1918-1920

[edytuj] Wojna Obronna 1939 r.

W sierpniu 1939 r. Pułk został wyłączony ze składu 21 Dywizji Piechoty Górskiej i początkowo wszedł w skład pododcinka "Nowy Sącz" Armii "Karpaty", z którego utworzono 2 Brygadę Górską. Początkowo walczył poszczególnymi batalionami osłaniając nadgraniczne rejony w dolinach Popradu, Białej i Ropy.

5 września 2. Batalion walczył w obronie Nowego Sącza, a następnego dnia w rejonie Bobowej. Został tam odcięty od reszty Brygady i stoczył bitwę pod Szymbarkiem, po czym schronił się w górskich lasach, gdzie przetrwał prawie do końca września. Pozostałe bataliony 8 września skoncentrowały się w rejonie Jedlicz koło Jasła, skąd rozpoczęły odwrót na wschód w kierunku Lwowa. 10 września broniły linii Sanu w rejonie Ulucza. 12 września pododdziały Pułku walczyły w rejonie Birczy wspólnie z oddziałami 24 Dywizji Piechoty, ponosząc duże straty. 18 września resztki Pułku stoczyły ostatni bój pod Rzęsną Ruską, jako straż tylna 24 Dywizji Piechoty. Zaledwie kilkudziesięciu żołnierzy Pułku zdołało przebić się do Lwowa.

[edytuj] Akcja "Burza" 1944 r.

W ramach planu odtwarzania Sił Zbrojnych w Kraju 1. Pułk Strzelców Podhalańskich mobilizowany był w Inspektoracie Armii Krajowej Nowy Sącz, który obejmował teren Podhala, Gorców. W skład Pułku, formowanego na wiosnę 1944 r., weszły działające już na tym terenie oddziały partyzanckie AK. Cztery bataliony Pułku działały w poszczególnych Obwodach Inspektoratu. Na początku września Pułk został skoncentrowany w rejonie Turbacza w Gorcach, a 24 września złożył przysięgę. Jego głównym zadaniem była osłona zrzutowisk zaopatrzenia dla oddziałów Armii Krajowej w rejonie Gorców.

Pułk walczył do stycznia 1945 r. z oddziałami niemieckimi. Ostatnią bitwę z Niemcami stoczył 1. Batalion 13-14 stycznia w rejonie Szczawy. Zgodnie z rozkazem komendanta Krakowskiego Okręgu Armii Krajowej Pułk został rozwiązany 19 stycznia, a jego oddziały zdemobilizowane.

Pułk na dzień 1 października 1944 r. liczył 1 029 ludzi i miał następujące uzbrojenie:

• 2 granatniki PIAT
• 9 ciężkich karabinów maszynowych
• 37 ręcznych karabinów maszynowych
• 85 pistoletów maszynowych
• 188 pistoletów
• 401 granatów
• 568 karabinów

[edytuj] Dowództwo i sztab Pułku

[edytuj] 1 września 1939

• Dowódca Pułku - płk dypl. Alfred Krajewski (do 10 września 1939); mjr Marian Serafiniuk (od 10 września 1939)
• dowódca 1. batalionu - mjr Andrzej Wójcik
  • 1. kompania - por. Kazimierz Sochacki (zmarł 16.09. w Gródku Jagiellońskim);
  • 2. kompania - kpt. Jan Janiczek
  • 3. kompania - por. rez. Stanisław Michalik
  • 1. kompania CKM - ppor. S. Węgrecki; ppor. rez. Ignacy Grzegorzak; ppor. rez. Antoni Chrząszcz
• dowódca 2. batalionu - mjr Bolesław Miłek (do 7 września 1939); kpt. Edward Dietrich (od 8 września 1939)
  • 4. kompania - por. Mikołaj Mach
  • 5. kompania - ppor. Marian Wyrwicz
  • 6. kompania - kpt. Włodzimierz Winiarski
  • 2. kompania CKM - ppor. Jan Kukla
• dowódca 3. batalionu - mjr Marian Serafiniuk (do 10 września 1939); kpt. Lucjan Świerczewski (od 10 września 1939)
  • 7 kompania - kpt. Mieczysław Białkowski
  • 8 kompania - kpt. Lucjan Świerczewski
  • 9 kompania - por. Kazimierz Biel; ppor. Leon Jasiński (poległ 7.09. w Korczynie)
  • 3 kompania CKM - kpt. Józef Kanikuła

[edytuj] 24 września 1944

• Dowódca Pułku - ppłk Stanisław Mirecki ps. "Pociej" (do sierpnia 1944 r. – ciężko ranny, zmarł w więzieniu w Nowym Sączu); mjr Adam Stabrawa ps. "Borowy" (dowódca Inspektoratu AK Nowy Sącz)
• dowódca 1. batalionu (Obwód Nowy Sącz) – por. Jan Lipczewski ps. "Wierzyca"
• dowódca 2. batalionu (Obwód Limanowa) – kpt. Julian Krzewicki ps. "Filip"
• dowódca 3. batalionu (Obwód Gorlice) – kpt. Mieczysław Przybylski ps. "Michał"
• dowódca 4. batalionu (Obwód Nowy Targ) – mjr Julian Zapała ps. "Lampart"