Betelgeza
Z Wikipedii
| Betelgeza | |
| α Orionis | |
 Zdjęcie Betelgezy wykonane przez kosmiczny Teleskop Hubble'a |
|
| Epoka J2000 | |
| Gwiazdozbiór | Orion |
| Rektascensja | 5h55m10.3s |
| Deklinacja | +07°24'25 |
| Odległość | 427 ly (131 pc) |
| Rodzaj gwiazdy | czerwony nadolbrzym |
| Typ widmowy | M1-2 Ia-Iab |
| Jasność obserwowana | 0.45 m |
| Jasność absolutna | -5.14 m |
| Inne nazwy | Betelgeuse |
Betelgeza (Betelgeuse, α Ori, alfa Orionis, alfa Oriona) - gwiazda w gwiazdozbiorze Oriona.
Nazwa pochodzi od arabskiego يد الجوزاء („Jad al-Dżauzā“, „Ręka [gwiazdozbioru] Bliźniąt“, "Ręka olbrzymki"). Nazwa ta występuje już w książce arabskiego astronoma Abd ar-Rahman as-Sufi (zm. 986) opisującej gwiazdozbiory i gwiazdy stałe.
Jedna z najjaśniejszych gwiazd na niebie, jak również jedna z najbardziej interesujących dla astronomów. Gwiazda jest ogromnym czerwonym nadolbrzymem, jej masa jest oceniana na 15 mas Słońca. Jej średnica jest ogromna, tak duża, że za pomocą ziemskich teleskopów jesteśmy w stanie widzieć jej powierzchnię jako dysk, a nie punkt (jeden z około 10 takich przypadków wśród wszystkich gwiazd, oczywiście z pominięciem Słońca). Gdyby znajdowała się na miejscu naszego Słońca, w momencie największego rozszerzenia wypełniałaby układ słoneczny aż do orbity Marsa. Barwa gwiazdy jest wyraźnie czerwona, z łatwością można to zauważyć gołym okiem.
Odległość gwiazdy wynosi 427 ± 92 lat świetlnych. Jako jedyna wśród najjaśniejszych gwiazd jest gwiazdą zmienną (średnia wielkość widoma: +0.45m, typowe wahania od +0.3m do +0.6m, ekstremalne do +1.3m). Zmiany jasności spowodowane są głównie zmianami w średnicy i temperaturze powierzchni gwiazdy (pomiary wykazały wahania średnicy od 290 mln km do 480 mln km). Do zmian w jasności przyczniają się też plamy na powierzchni gwiazdy (analogiczne do plam słonecznych, ale dużo większe i prawdopobnie spowodowane przez nieco inny mechanizm fizyczny). Temperatura powierzchni tej gwiazdy sięga 3100 K, jasność zaś przewyższa jasność Słońca 9400 razy.
Astronomowie przewidują, że gwiazda, znajdująca się przy końcu swojej ewolucji, w stosunkowo niedalekiej przyszłości wybuchnie jako supernowa. Być może będzie to miało miejsce w ciągu następnych kilku tysięcy lat, choć zdania na ten temat są podzielone. Wybuch Betelgezy byłby spektakularnym widowiskiem dla mieszkańców Ziemi, gdyż przez kilka miesięcy gwiazda byłaby jaśniejsza niż pełny Księżyc. Na szczęście gwiazda jest dostatecznie daleko, tak że jej wybuch najprawdopodobniej nie będzie dla Ziemi groźny.
Pomimo że gwiazda jest alfą Oriona, nie jest najjaśniejszą gwiazdą gwiazdozbioru. Na pierwszym miejscu jest gwiazda beta Oriona, Rigel.
Zobacz też:
