Gwiazdozbiór
Z Wikipedii
Gwiazdozbiór (konstelacja) to grupa gwiazd zajmujących pewien obszar nieba. Zazwyczaj gwiazdy te połączono w symboliczne kształty i nadano im nazwę pochodzącą z mitologii (np. Centaur, Cefeusz itp). Gwiazdy tworzące gwiazdozbiór nie są ze sobą zazwyczaj fizycznie związane a ich bliskie położenie na niebie jest wywołane geometrycznym efektem rzutowania ich położeń na sferę niebieską.
Spis treści |
[edytuj] Rys historyczny
Tradycja łączenia gwiazd w symboliczne kształty, które nazywamy gwiazdozbiorami, sięga niepamiętnych czasów starożytnych. Najstarsze zachowane wzmianki pochodzą z ok. 4000 roku p.n.e.
Około V wiek p.n.e. Babilończycy (lub niezależnie od nich Grecy) podzielili strefę nieba w której odbywa się pozorny ruch słońca najpierw na 6, a następnie na 12 odcinków, które nazwano zodiakiem. Ptolemeusz w swoim Almageście wyróżnił 48 konstelacji (z czego w dzisiejszym użyciu zachowało się 47). Były to znane starożytnym konstelacje nieba północnego i częściowo równikowego (z kilkoma wyjątkami większych konstelacji południowych, jak Centaur, Argo, Erydan czy Wieloryb).
Odkrycia geograficzne i podróże na południową półkulę wniosły od XV wieku duży wkład w poznanie południowej sfery nieba. W 1595 Pieter Keyser i Frederick de Houtman w wyniku podróży na Sumatrę oznaczyli 12 konstelacji południowych (Rajski Ptak, Żuraw, Mucha, Kameleon, Indianin, Trójkąt Południowy, Wąż Wodny, Złota Ryba, Paw, Feniks, Tukan, Ryba Latająca. Po raz pierwszy znalazły się one w atlasie Uranometria Johanna Bayera opublikowanym w roku 1603.
Polski astronom Jan Heweliusz dodał w swoim dziele Firmamentum, wydanym w roku 1690, 11 nowych gwiazdozbiorów, z czego 7 utrzymało się do dziś (Psy Gończe, Jaszczurka, Mały Lew, Ryś, Lis, Tarcza, Sekstant. Na początku XVIII wieku Tycho Brahe wyodrębnił konstelację "Warkocz Bereniki" z gwiazdozbiorów Lwa i Panny.
Wreszcie w wyniku podróży na Przylądek Dobrej Nadziei w latach 1751 i 1753 14 konstelacji dodał francuski opat Nicolas Louis de Lacaille (Pompa, Rylec, Cyrkiel, Piec, Zegar, Góra Stołowa, Mikroskop, Węgielnica, Oktant, Malarz, Rzeźbiarz, Luneta, Kompas, Sieć). Podzielił też na 3 części (Rufa), Żagiel, Kil znaną starożytnym konstelację Argo.
Ostateczną listę 88 gwiazdozbiorów oraz ich granice zatwierdziła w roku 1928 Międzynarodowa Unia Astronomiczna.
[edytuj] Zestawienie gwiazdozbiorów
[edytuj] Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne (dla Polski)
Cefeusz, Kasjopeja, Mała Niedźwiedzica, Smok, Wielka Niedźwiedzica, Żyrafa.
[edytuj] Gwiazdozbiory zimowe
Bliźnięta, Byk, Cyrkiel, Gołąb, Jednorożec, Malarz, Mały Pies, Orion, Pompa, Rak, Rufa, Ryś, Wielki Pies, Woźnica, Zając.
[edytuj] Gwiazdozbiory wiosenne
Centaur, Hydra, Kruk, Kompas, Korona Północna, Lew, Mały Lew, Panna, Psy Gończe, Puchar, Sekstant, Skorpion, Waga, Warkocz Bereniki, Węgielnica, Wilk, Wolarz, Żagiel.
[edytuj] Gwiazdozbiory letnie
Delfin, Herkules, Indianin, Jaszczurka, Korona Południowa, Koziorożec, Lisek, Lutnia, Luneta, Łabędź, Mikroskop, Ołtarz, Orzeł, Ryba Południowa, Strzała, Strzelec, Tarcza, Wąż, Wężownik, Wodnik, Żuraw, Źrebię.
[edytuj] Gwiazdozbiory jesienne
Andromeda, Baran, Erydan, Feniks, Pegaz, Perseusz, Piec, Ryby, Rzeźbiarz, Trójkąt, Wieloryb, Zegar.
[edytuj] Gwiazdozbiory okołobiegunowe południowe (dla Polski)
Góra Stołowa, Kameleon, Kil, Krzyż Południa, Ryba Latająca, Mucha, Oktant, Paw, Rajski Ptak, Rylec, Sieć, Trójkąt Południowy, Tukan, Wąż Wodny, Złota Ryba .
[edytuj] Zobacz też
- astronomia
- gwiazdozbiory według nazw łacińskich
- gwiazdozbiory według rozmiarów
- przegląd zagadnień z zakresu astronomii
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
Niebo północne
Andromeda • Byk • Cefeusz • Herkules • Jaszczurka • Kasjopeja • Korona Północna • Lisek • Lutnia • Łabędź • Mała Niedźwiedzica • Mały Lew • Pegaz • Perseusz • Psy Gończe • Ryś • Smok • Strzała • Trójkąt • Warkocz Bereniki • Wielka Niedźwiedzica • Wolarz • Woźnica • Źrebię • Żyrafa
Niebo południowe
Centaur • Cyrkiel • Feniks • Gołąb • Góra Stołowa • Indianin • Jednorożec • Kameleon • Kil • Kompas • Korona Południowa • Kruk • Krzyż Południa • Luneta • Malarz • Mikroskop • Mucha • Oktant • Ołtarz • Paw • Piec • Pompa • Rajski Ptak • Puchar • Rufa • Ryba Latająca • Ryba Południowa • Rylec • Rzeźbiarz • Sieć • Tarcza • Trójkąt Południowy • Tukan • Wielki Pies • Wilk • Wąż Wodny • Węgielnica • Zegar • Złota Ryba • Żagiel
Niebo równikowe
Baran • Bliźnięta • Delfin • Erydan • Hydra • Koziorożec • Lew • Mały Pies • Orion • Orzeł • Panna • Rak • Ryby • Sekstant • Skorpion • Strzelec • Waga • Wieloryb • Wodnik • Wąż • Wężownik • Zając • Żuraw
