Dolina Kościeliska
Z Wikipedii
Dolina Kościeliska jest doliną walną, tj. sięga od podnóża Tatr do ich głównego grzbietu - grani głównej Tatr.
Spis treści |
[edytuj] Ogólne
Dolina Kościeliska ma ok. 9 km długości, obwód ok. 27 km, a powierzchnię ok. 35 km². Ma liczne boczne odgałęzienia, m.in. Dolinę Miętusią, Tomanową, Pyszną (Pyszniańską) - ta ostatnia leży w przedłużeniu głównego biegu Doliny Kościeliskiej i nie prowadzi tam współcześnie żaden znakowany szlak turystyczny. Ważnymi odgałęzieniami są też: Dolina Smytnia, Kolisty Żleb, Żleb Żeleźniak, Wąwóz Kraków (tylko w części tego ostatniego biegnie szlak turystyczny). Dnem doliny płynie Kościeliski Potok.
Najwyższym szczytem w pobliżu Doliny Kościeliskiej jest Błyszcz (2159 m n.p.m.). Z doliny jest widoczna, choć nie leży bezpośrednio nad nią, Bystra (2248 m n.p.m.) - najwyższy szczyt Tatr Zachodnich.
W Dolinie Kościeliskiej znajduje się kilka bardzo popularnych jaskiń, między innymi Jaskinia Mroźna, Smocza Jama i Jaskinia Mylna.
[edytuj] Historia
W przeszłości Dolina Kościeliska była związana z przemysłem hutniczym. Srebro, miedź i antymon wydobywano tu już od końca XV w. Od końca XVIII w wydobywano głównie rudy żelaza. W Starych Kościeliskach przetapiano tę rudę, była kuźnia, chaty robotników, karczma, leśniczówka i kościółek dla robotników. Właśnie od kościółka pochodzi nazwa doliny. Przez Dolinę Kościeliską, a dalej przez Tomanową Przełęcz prowadziła trasa na Słowację, którą podróżowali kupcy z jucznymi końmi i przemytnicy. Na trasie napadali nieraz na nich zbójnicy, o czym świadczą historyczne przekazy, a także nazwy skał za którymi czyhali zbójnicy: Zbójnickie Okna, Zbójnicka Turnia, Zbójnicki Stół. Pod koniec XVIII wieku pojawili się w niej pierwsi turyści, od 1815 r dolina stała się już dla turystów bardzo popularna – wędrowano nią aż na szczyt Bystrej, by podziwiać wschód słońca. Natchnienie do swoich utworów czerpali tu tacy znani twórcy, jak: Deotyma, Wojciech Gerson, Seweryn Goszczyński, Walery Eljasz-Radzikowski, Kazimierz Tetmajer, Stefan Żeromski i inni. W leśniczówce utworzono pierwsze schronisko. Jan Gwalbert Pawlikowski zaczął badać i opisywać jej jaskinie. W czasie II wojny światowej w dolinie ukrywał się oddział partyzancki im. Szczorsa, a doliną kurierzy tatrzańscy przeprawiali się za granicę. Dolina Kościeliska była też ulubionym miejscem dla poszukiwaczy skarbów, o czym świadczą liczne, pozostawione przez nich znaki na skałach.
[edytuj] Informacje turystyczne
Dojazd z Zakopanego do przysiółka Kiry (927 m n. p. m.). Kursują autobusy i busy. Przed wlotem do Doliny Kościeliskiej płatne parkingi dla samochodów osobowych i autobusów. Do Doliny zakaz wjazdu pojazdów. Dolinę można zwiedzać pieszo lub góralskimi dorożkami (w lecie) i saniami (w zimie). W sezonie turystycznym ruch jest olbrzymi – jest to jedno z najbardziej zatłoczonych miejsc w Tatrach. Dolina leży na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wstęp płatny (kilka złotych od osoby). Dolina Kościeliska uważana jest za jedną z najpiękniejszych dolin tatrzańskich. Wychodzi z niej wiele szlaków turystycznych. W górnej części doliny Kościeliskiej (z Kir 5,5 km, 1,30 godz. pieszo) znajduje się schronisko turystyczne „Ornak” (1100 m n. p. m.).
[edytuj] Opis i szlaki
Opis wędrówki doliną, poczynając od jej wylotu w Kirach:
- z lewej strony, na skraju lasu tzw. Jarcowa Skałka - wapień zawierający numulity
- 0,5 km – Brama Kantaka
- Wyżnia Kira Miętusia – rozszerzenie doliny i polana. Na lewo nad lasem widoczna Kończysta Turnia
- 1,3 km – wylot Doliny Miętusiej. Na lewo prowadzą dwa szlaki turystyczne;
-
– na Ciemniak w Czerwonych Wierchach przez Polanę Upłaz i Chudą Przełączkę
– ścieżka nad reglami do Doliny Małej Łąki przez Przysłop Miętusi
- Cudakowa Polana porośnięta lepiężnikiem
- 1,5 km – - na prawo ścieżka nad reglami do Doliny Chochołowskiej przez Przysłop Kominiarski
- 30 min. - polana Stare Kościeliska z tzw. Kapliczką zbójnicką
- 2,3 km, 35 min. - z końca polany odchodzą dwa szlaki turystyczne:
-
- – na lewo jednokierunkowa ścieżka do Jaskini Mroźnej
- na prawo, 50 m wyżej na Halę Stoły
- Lodowe Źródło po lewej stronie drogi
- Brama Kraszewskiego – 0,5 km wąwóz skalny
- Skała Sowa – po prawej stronie oryginalnie ukształtowany blok skalny podnóża masywu Stołów. Po przeciwnej stronie jednokierunkowe zejście od wylotu Jaskini Mroźnej
- 4 km, 1 godz. - Polana Pisana; polana, bufet i końcowy postój dorożek góralskich
- Wyżnia Kościeliska Brama, zwana też Raptawicką Bramą - ostatnie przewężenie Doliny Kościeliskiej o długości ok. 700 m
- 150 m powyżej polany jednokierunkowa ścieżka do Wąwozu Kraków- 4,3 km – Skała Pisana. Po lewej stronie płaska skała wapienna z autografami dawnych turystów (również słynnych twórców. Po prawej stronie masyw Raptawickiej Turni
- 4,4 km – 100m powyżej Skały Pisanej na prawo prowadzą dwa szlaki turystyczne:
-
- - do Jaskini Raptawickiej i Obłazkowej
- - do Jaskinia Mylna. Trasa jednokierunkowa, wylot przy Hali Pisanej
- 4,8 km – wylot Doliny Smytniej i tzw. Krzyż Pola
- Stara Polana. Kończy się ciasny wąwóz i zbocza Doliny Kościeliskiej rozszerzają się
- po przekroczeniu Tomanowego Potoku, 70 m powyżej na lewo odchodzą dwa szlaki turystyczne:
-
- – do Smreczyńskiego Stawu
– przez Dolinę Tomanową na Tomanową Przełęcz
- 5,5 km, 1,30 min. – Mała Polana Ornaczańska (część Hali Ornak), a na niej schronisko PTTK na Hali Ornak.
- – przez Iwaniacką Przełęcz do Doliny Chochołowskiej.
