Dolina Chochołowska
Z Wikipedii
Dolina Chochołowska - najdłuższa i największa dolina w polskich Tatrach, znajdująca się na zachodnim skraju polskich Tatr Zachodnich. Zajmuje obszar ponad 35 km kwadratowych i ma długość ok. 10 km. Jest doliną walną.
Spis treści |
[edytuj] Opis ogólny
W dolnej części, o długości ok. 4 km tworzy głęboki wąwóz, na którym podobnie, jak w Dolinie Kościeliskiem występują przewężenia, zwane bramami. Są dwa takie przewężenia: Niżnia Brama Chochołowska i Wyżnia Brama Chochołowska. Górna część doliny rozdziela się na trzy główne ramiona: Dolinę Starorobociańską, Dolinę Chochołowską Wyżnią i Dolinę Jarząbczą. Oprócz tych głównych odgałęzień Dolina Chochołowska posiada jeszcze kilka mniejszych: Dolina Huciańska, Dudowa, Iwaniacka, Trzydniowiańska, Długa, Kryta, Głębowiec, Bobrowiecki Żleb, Wielkie Koryciska, Małe Koryciska.
Dolina Chochołowska zbudowana jest z dwóch głównych rodzajów skał. Część południową (górną), powyżej Wyżniej Bramy Chochołowskiej budują skały krystaliczne – gnejsy i granity. Część północną (dolną) budują skały osadowe – łupki, wapienie kredowe i dolomity triasowe. Różne jest też pochodzenie geologiczne tych części doliny. W górnej części, powyżej Bramy Chochołowskiej Wyżniej dominują formy geologiczne wytworzone przez lodowiec, w części dolnej, gdzie nie sięgał lodowiec, powierzchnia modelowana była głównie przez Potok Chochołowski i zjawiska krasowe. Efektem tych zjawisk krasowych są również liczne jaskinie z największą Szczeliną Chochołowską na czele, jednak żadna z nich nie nadaje się do udostępnienia turystycznego.
[edytuj] Historia
Nazwę swą dolina zawdzięcza oddalonej o kilkanaście kilometrów wsi Chochołów. Wieś ta już w XVI wieku zajmowała obszar Tatr pomiędzy Wołowcem a Bobrowcem (bardziej użyteczne dla rolnictwa i pasterstwa obszary doliny już wcześniej zostały przydzielone nadaniami królewskimi innym wsiom starszym od Chochołowa. Dzięki występowaniu na dolinie dużej powierzchni polan i hal, stała się ona największym ośrodkiem pasterstwa w Tatrach. W 1930 r. 70 juhasów wypasało na niej ok.4000 owiec, ponadto 280 pastuchów wypasało bydło. Ogromna też była liczba szałasów, bacówek i szop.
Dolina Chochołowska miała też swoją przeszłość górniczą . Już od XVI w. prowadzono na niej prace górnicze i hutnicze, które trwały aż do drugiej połowy XIX wieku. Głównie wydobywano rudy żelaza, które początkowo wytapiano na miejscu , później zwożono je tzw. drogą pod reglami do huty w Kuźnicach. Niektóre nazwy w obrębie doliny związane są właśnie z tymi pracami (np. hala Stara Robota, Polana Huciska.
Na pięknie Doliny Chochołowskiej poznali się też turyści. Pierwsi pojawili się tutaj już w XIX wieku. Jeden z nich pisał: „Kilka potężnych szczytów wznoszących swe dumne czoła w krainę obłoków, tak wydają się strome, że powątpiewamy, iżby wstąpić można było na ich wierzchołki”. Jednak początkowo turystyka skupiała się głównie w okolicach Tatr bliższych z Zakopanego. Dopiero przed I wojną światową uzyskała dolina większą popularność, głównie dzięki narciarzom i taternikom skupionym w ZON i Towarzystwie Tatrzańskim , które zbudowało schronisko w Dolinie Starorobociańskiej. W latach 1930-1932 Warszawski Klub Narciarzy wybudował duże schronisko na Polanie Chochołowskiej. To wydatnie wpłynęło na rozwój turystyki w tej dolinie, szczególnie narciarstwa. W 1938 r. usiłowano tutaj pobić światowy rekord wysokości balonem „Gwiazda Polski”. Niestety wiatr to uniemożliwił, a powłoka już częściowo wypełniona wodorem wybuchła.
W czasie II wojny światowej istniejące na dolinie schroniska i liczne szałasy stanowiły bazę dla partyzantów polskich i radzieckich. W czasie walk z partyzantami Niemcy spalili te schroniska i liczne szałasy i szopy. Była też Dolina Chochołowska miejscem gdzie hitlerowcy rozstrzeliwali zakładników i więźniów.
[edytuj] Czasy współczesne
Po drugiej wojnie światowej w latach 1951-1953 w miejsce spalonego przez Niemców schroniska wybudowano nowe, duże schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej, które stało się główną bazą wypadową turystyki letniej i zimowej w tej części Tatr. Polana Chochołowska była ulubionym miejscem turystycznym Karola Wojtyły, bywał tutaj wielokrotnie. W czerwcu 1983 roku już jako papież Jan Paweł II spotkał się w schronisku, po odbyciu spaceru do Doliny Jarząbczej z Lechem Wałęsą i jego rodziną. Wydarzenie to upamiętnia ufundowana przez przewodników tatrzańskich tablica na ścianie schroniska.
W Dolinie Chochołowskiej nakręcono do filmu „Potop’’ scenę z kuligiem. Tutaj również przeprowadzane były szkolenia komandosów i zawody ratowników tatrzańskich.
Dolina znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, ale nie jest jego własnością, lecz należy do Wspólnoty Leśnej Uprawnionych Ośmiu Wsi z siedzibą w Witowie. W 1983 r. górali odzyskali sądownie prawo do gospodarowania swoją własnością. TPN jedynie nadzoruje ich działalność. Na terenie Doliny Chochołowskiej prowadzona jest gospodarka leśna i wycinane są drzewa. Istnieje też pasterstwo, choć nie w takich rozmiarach, jak dawniej. Dzięki temu, że polany są wypasane, a niektóre również koszone nie ulegają one zarastaniu lasem, jak niestety dzieje się to na polanach będących własnością TPN.
[edytuj] Przyroda
Aż 2/3 doliny pokryte jest lasami świerkowymi. W dolnej części doliny występują dolnoreglowe lasy z domieszką buka, jodły i reliktowej sosny zwyczajnej. Wśród lasów bieleją liczne turnie – szczególnie efektownie prezentują się Mnichy Chochołowskie i Siwiańskie Turnie. Szczyty i granie wyższych gór są trawiaste, najatrakcyjniej wyglądają jesienią. Wówczas możemy na nich obserwować całą tęczę kolorów: kępy borówek (występują tu wszystkie 3 gatunki) przebarwione na jaskrawoczerwony kolor, fioletowe wrzosy, rude pędy situ skuciny, żółte bliźniczki psiej trawki, a to wszystko na tle ciemnozielonych kęp kosodrzewiny i jasnozielonych jeszcze wegetujących innych gatunków traw i skalnic. Atrakcją są też liczne polany i hale z szałasami, większość z nich jest jeszcze wypasana. Wiosną zakwitają na nich masowo krokusy, jesienią zimowit jesienny i jesienne gatunki goryczek. Dolina Chochołowska jest też ostoją dzikich zwierząt. Odbywają się w niej rykowiska jeleni, niedźwiedzie, świstaki i wiele innych gatunków znajduje tutaj warunki do życia.
[edytuj] Informacje turystyczne
Z Zakopanego dojechać można licznymi busami do Siwej Polany. Od tego miejsca Dolina Chochołowska jest zamknięta dla ruchu pojazdów zmechanizowanych. Na Siwej Polanie płatny parking. Dalej wędrować można:
- pieszo. Czas przejścia: do Polany Chochołowskiej 2 godz. 05 min.
- kolejką traktorową, która kursuje co pół godziny i dojeżdża do Polany Huciska.
- rowerem. Działa wypożyczalnia rowerów, którymi można dojechać dalej niż kolejką traktorową, bo do leśniczówki.
- bryczką góralską, którą można dojechać jeszcze dalej - do samej Polany Chochołowskiej.
Za wstęp na dolinę, podobnie, jak w całych Tatrach pobierane są kilkuzłotowe opłaty.
[edytuj] Wędrówka doliną
- Roztoki – wylot Doliny Chochołowskiej przy szosie Zakopane – Chochołów.
- 1 km - Siwa Polana – do tego miejsca dojechać można samochodem. Dalej pieszo, rowerem, dorożką konną lub kolejką traktorową. Od tego miejsca podawane są odległości i czasy przejścia.
-
– do Kir (droga pod reglami, 50 min.)- – przez dolinę Chochołowską (2 godz. 05 min.)
- 400 m Siwiańskie Turnie - po prawej stronie dwie strzeliste turnie.
- 50 min. Polana Huciska - do tego miejsca dojeżdża kolejka traktorowa z Siwej Polany.
- 55 min. Niżnia Brama Chochołowska – ciasny wąwóz skalny. Tuż powyżej niego, po lewej stronie ścieżka do ogromnego wywierzyska - Źródła Chochołowskiego.
- 1 godz. 05 min. Polana Pod Jaworki – niewielka polana z malowniczymi skałami.
-
- Z lewej strony szlak czarny (ścieżka nad reglami) do Doliny Kościeliskiej przez Przysłop Kominiarski (2 godz. 10 min.).
- 1 godz. 25 min. Wyżnia Brama Chochołowska (45 min.) – po raz drugi dolina ścieśnia się w skalny wąwóz.
- 1 godz. 35 min. Na lewo odgałęziają się dwa szlaki turystyczne:
-
– do schroniska PTTK na Hali Ornak przez Iwaniacką Przełęcz (2 godz. 40 min.)- – na Siwą Przełęcz przez Dolinę Starorobociańską (2 godz. 35 min.)
- 1 godz. 50 min. Polan Trzydniówka – na lewo odgałęzienie:
-
– przez Trzydniowiański Wierch i Wyżnią Chochołowską Polanę na Chochołowską Polanę (4 godz. 30 min.)
- 2 godz. 05 min. (od wylotu doliny 6,5 km) – schronisko PTTK na Chochołowskiej Polanie. Skrzyżowanie szlaków turystycznych:
-
- – na Grzesia (1 godz. 35 min.)
- – na Rakoń (2 godz. 35 min.)
- – na Trzydniowiański Wierch przez Wyżnią Jarząbczą Polanę (2 godz. 30 min.).
- - szlak Papieski do doliny Jarząbczej przez Wyżnią Jarząbczą Polanę.
