Franciszek Karpiński
Z Wikipedii
Franciszek Karpiński (ur. 4 października 1741 w Hołoskowie koło Kołomyi - zm. 16 września 1825 w Chorowszczyźnie koło Wołkowyska) - polski poeta epoki oświecenia, twórca i główny przedstawiciel nurtu sentymentalnego w polskiej liryce.
[edytuj] Życie
Po ukończeniu podstawowych nauk wstąpił do gimnazjum w Stanisławowie. Była to szkoła z wielkimi tradycjami. Powstała ona w 1669 z fundacji założyciela miasta Jędrzeja Potockiego. W 1718 przeszła w ręce jezuitów, którzy podnieśli ją do bardzo wysokiego poziomu.
Po ukończeniu gimnazjum studiował na uniwersytecie we Lwowie, uzyskując tytuł doktora filozofii i nauk wyzwolonych. Półtora roku kształcił się w Wiedniu, gdzie doskonalił znajomość języków obcych i słuchał wykładów znakomitych przyrodników. Po otrzymaniu starannego wykształcenia rozpoczął pracę nauczycielską, znajdując zatrudnienie na dworach magnackich.
W wieku 40 lat wydał pierwszy tomik wierszy (Zabawki wierszem), który zwrócił uwagę rodziny Czartoryskich. Licząc na poparcie swoich protektorów, wyjechał w 1780 do Warszawy. Objął funkcję sekretarza księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego i wydał trzy kolejne tomy wierszy. Zyskał dużą popularność, ale rozczarowany życiem w stolicy, a zwłaszcza zniechęcony konfliktami i obłudą panującymi w tamtejszych sferach towarzyskich, powrócił po paru latach na Ruś Czerwoną, która w tym czasie znajdowała się już pod zaborem austriackim. Utrzymywał się znowu z dzierżawy różnych majątków i z pracy guwernera na dworach magnackich.
W latach 1785-1818 przebywał na dworze Branickich w Białymstoku, gdzie napisał "Pieśni nabożne" ("Kiedy ranne wstają zorze", "Bóg się rodzi" i inne). Zabrzmiały one po raz pierwszy w Starym Kościele Farnym, a wydane zostały w klasztorze oo. Bazylianów w Supraślu w 1792.
W 1818 kupił wieś Chorowszczyznę k. Wołkowyska, gdzie spisał swój pamiętnik i spędził resztę życia.
W 1800 został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Miał kolejno trzy wybranki serca, zwane przez niego "Justynami", jednak nigdy się nie ożenił.
[edytuj] Twórczość
Karpiński był zafascynowany kulturą ludu. Tłumacząc psalmy przykładał dużą wagę do jasnego i czytelnego języka. Krytykował przekłady Kochanowskiego za rozwlekłość, niezgodność z oryginałem i zbyt częste nawiązywanie do mitologii.
Był twórcą nurtu sentymentalnego w liryce polskiej. Tworzył:
- sielanki (Laura i Filon),
- wiersze miłosne (Do Justyny. Tęskność na wiosnę),
- dumy,
- elegie,
- wiersze patriotyczne:
- Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta
- Pieśń dziada sokalskiego
- pieśni religijne, które stały się niesłychanie popularne i ponadczasowe:
- Kiedy ranne wstają zorze
- Wszystkie nasze dzienne sprawy.
- Zróbcie mu miejsce, Pan idzie z nieba
- Bóg się rodzi, moc truchleje.
oraz innych utworów:
- tłumaczenie Psałterza Dawida
- autobiografii Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, (1792)
- komedii Czynsz,
- tragedii Bolesław III,
- rozprawy O wymowie w prozie albo wierszu (1782)
