Ignacy Potocki

Z Wikipedii

Roman Ignacy Franciszek Potocki herbu Pilawa (ur. 28 lutego 1750 w Radzyniu Podlaskim - zm. 30 sierpnia 1809 w Wiedniu) - marszałek wielki litewski w latach 1791-1794, w latach 1781-1789 wielki mistrz Wielkiego Wschodu Polski, polityk polski i działacz patriotyczny, publicysta i pisarz z wielkim dorobkiem.

Syn Eustachego i Marii Kątskiej. Brat Stanisława Kostki Potockiego.

Wychowanek Collegium Nobilium, studiował potem w Rzymie, przygotowując się do stanu duchownego. Przebywał jakiś czas we Francji, w 1771 powrócił do Polski i w 1772 wziął ślub z Elżbietą Lubomirską. Po powrocie do kraju został 1773 pisarzem wielkim litewskim. Był czołową postacią w polskim życiu publicznym w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (początkowo jego przeciwnikiem, spiskował przeciwko królowi w Petersburgu w 1776, później był przywódcą Stronnictwa Patriotycznego), współtwórcą Konstytucji 3 Maja. W 1778 odznaczony Orderem Orła Białego. Pełnił m.in. funkcje marszałka Rady Nieustającej (1778-1780). W 1781 został Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polski. Stanął też na czele Rady Niewidzialnej i Tajnej, organu zrzeszającego polskich masonów najwyższych stopni wtajemniczenia. W 1783 został marszałkiem nadwornym litewskim, później marszałkiem wielkim litewskim (1791-1794). Był działaczem w Komisji Edukacji Narodowej od 1773, inicjatorem i przewodniczącym Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych 1775 - 1792. Założył wraz z bratem Stanisławem Kostką miejscowość Olesin oraz wraz z Grzegorzem Piramowiczem szkołę elementarną w Kurowie.

Ignacy Potocki miał (wraz z Kołłątajem) duży udział w tworzeniu Konstytucji 3 Maja. Propagował supremację sejmu nad władzą wykonawczą. Sprzeciwił się ustanowieniu w konstytucji Komisji Sprawiedliwości, czego chciał król Stanisław August Poniatowski (główny autor tekstu konstytucji), ponieważ uważał, iż ministerstwo sprawiedliwości narusza rozdział władzy wykonawczej i sądowniczej. Zwolennik sojuszu z Prusami, przyczynił się do zawarcia nieskutecznego dla Polski układu w 1790. W 1791 był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

W czerwcu 1792 pojechał do Berlina, próbując rokować z Fryderykiem Wilhelmem II. W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 był przeciwny decyzji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej i zalecał kontynuowanie oporu. W 1792 po zwycięstwie Targowicy na emigracji w Dreźnie, skąd uczestniczył w przygotowaniach do powstania. W czasie insurekcji kościuszkowskiej 1794 był jednym z jej głównych przywódców, reprezentował skrzydło umiarkowane. Wszedł w skład Rady Najwyższej Narodowej, zostając szefem Wydziału Interesów Zagranicznych. W tej roli bezskutecznie zabiegał o poparcie dla insurekcji za granicą. Odważnie zgłosił się do negocjacji z Rosjanami po rzezi Pragi przez wojska Suworowa, któremu ofiarował koronę polską dla w. ks. Konstantego.

Po upadku powstania w niewoli rosyjskiej w Petersburgu, zwolniony przez cara Pawła I w 1796. Osiadł w Klementowicach i zajął się studiami historycznymi oraz pracą literacką. Członek Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Za Księstwa Warszawskiego, po wyzwoleniu Galicji w 1809 przez wojska ks. Poniatowskiego, wrócił do działalności politycznej. Zmarł wkrótce potem w Wiedniu będąc tam z misją dyplomatyczną do Napoleona, w sprawie włączenia Galicji do Księstwa w rezultacie wyniku wojny austriacko-polskiej. Pochowany w Wilanowie.

Jest współautorem dzieła: O ustanowieniu i upadku konstytucji 3 maja(1791), Rozprawy o wpływie reformacji na politykę i oświatę w Polsce (wyd. Kot, 1922), kilku broszur politycznych i prób poetyckich.