Berlin

Z Wikipedii

Berlin
Położenie na mapie
Położenie : 52° 31' 07" N, 13° 24' 30" E	Strefa czasowa : UTC+1/Lato UTC+2
Flaga	Herb
Dane
Powierzchnia	891.82  km² City
	5,370  km² Metro Area
Ludność	4,072,213 (01/2007)
	4,072,000 Urban
	4,262,480 Metro
Gęstość	3,812/km²
Wysokość	34 - 115 m
Podział administracyjny
NUTS	DE3
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Berlin
Podział miasta	12 dzielnic
Burmistrz	Klaus Wowereit 2001
Partie polityczne Niemiec	SPD / Linkspartei
Strona internetowa miasta	www.berlin.de

Berlin to stolica i największe miasto Niemiec na prawach kraju związkowego (Landu), położone nad rzekami Sprewą oraz Hawelą. Leży około 70 kilometrów od granicy z Polską. Zajmuje powierzchnię 890 km², zamieszkuje je około 3,3 mln osób.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Położenie 1.2 Klimat 1.3 Podział administracyjny 2 Historia 3 Gospodarka 4 Transport 4.1 Porty lotnicze 4.2 Autostrady 4.3 Linie i dworce kolejowe 5 Kultura 6 Zabytki 7 Edukacja 8 Miasta partnerskie 9 Sport 10 Ciekawostki 11 Zobacz też 12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Klimat

Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roku wynosi 8,9°C, średnia roczna ilość opadów wynosi 581 mm. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec (18,5°C) i sierpień (17,7°C), a najzimniejszy jest styczeń (-0,6°C) i luty (-0,3°C). Dokładna statystyka^[1]:

	Styczeń	Luty	Marzec	Kwiecień	Maj	Czerwiec	Lipiec	Sierpień	Wrzesień	Październik	Listopad	Grudzień
Maksymalna temperatura (°C)	2.9	4.2	8.5	13.2	18.9	21.6	23.7	23.6	18.8	13.4	7.1	4.4
Minimalna temperatura (°C)	−1.9	−1.5	−1.3	4.2	9.0	12.3	14.3	14.1	10.6	6.4	2.2	−0.4
Poziom deszczu (mm)	42.3	33.3	40.5	37.1	53.8	68.7	55.5	58.2	45.1	37.3	43.6	55.3
Dni deszczowe	10.0	8.0	9.1	7.8	8.9	9.8	8.4	7.9	7.8	7.6	9.6	11.4

[edytuj] Podział administracyjny

Miasto podzielone jest na 12 dzielnic (niem. Bezirk), dzielących się dalej na "poddzielnice" (niem. Ortsteile czyli części miasta). Ten podział istnieje od 1 stycznia 2001 roku, kiedy to w wyniku reformy administracyjnej zmniejszono liczbę dzielnic z 23 do 12 w celu obniżenia kosztów. Każdy Bezirk ma oddzielny samorząd i prawa zbliżone do praw miejskich.

Dzielnica	Ludność	Powierzchnia
Charlottenburg-Wilmersdorf	315.244	64,72 km²
Friedrichshain-Kreuzberg	264.922	20,16 km²
Lichtenberg	258.964	52,29 km²
Marzahn-Hellersdorf	249.882	61,74 km²
Mitte	325.629	39,47 km²
Neukölln	305.658	44,93 km²
Pankow	356.956	103,01 km²
Reinickendorf	243.536	89,46 km²
Spandau	224.408	91,91 km²
Steglitz-Zehlendorf	288.572	102,50 km²
Tempelhof-Schöneberg	332.091	53,09 km²
Treptow-Köpenick	236.450	168,42 km²

[edytuj] Historia

Założony w IX wieku przez plemiona słowiańskie (gród Kopanica przy ujściu rzeki Dahme do Szprewy, dziś dzielnica Köpenick) i określany łacińską nazwą Berolina. W swojej historii pełnił kilkakrotnie rolę stolicy różnych państw niemieckich: Marchii Brandenburskiej, Królestwa Prus, od 1864 roku stanowił stolicę Związku Północnoniemieckiego, a od 1871 zjednoczonych Niemiec - jako cesarstwa, a później republiki.

Miasto Cölln, położona na wyspie na Szprewie część podwójnego osiedla Berlin-Cölln, zostało po raz pierwszy wspomniane w 1237, zaś Berlin, położony na prawym (północnym) brzegu rzeki w 1244. W 1307 zbudowano wspólny ratusz dla obu miast.

Od 1451 Berlin był rezydencją brandenbuskich margrabiów i elektorów. W XVII w. Berlin został rozbudowany o kilka przedmieści, a w 1701 podniesiony przez Fryderyka I podniesiony do rangi stolicy. Ponadto w 1709 zjednoczono miasta i gminy Berlin, Cölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt i Friedrichstadt w jedno miasto Berlin. Wkrótce powstały dalsze przedmieścia. Obszar miasta został ponownie rozszerzony w 1861, gdy włączono miejscowości Wedding, Moabit oraz przedmieścia po stronie Tempelhofu i Schönebergu. W 1871 miasto zostało stolicą nowo powstałej Rzeszy Niemickiej.

Po I wojnie światowej w 1918 ogłoszono w Berlinie republikę. W 1920 na podstawie tzw. Ustawy o wielkim Berlinie ponownie znacznie rozszerzono obszar miasta, przyłączając kilka miast i kilkadziesiąt wsi. Berlin osiągnął wówczas około 4 milionów mieszkańców. Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 Berlin stał się stolicą III Rzeszy. W 1936 odbyły się w Berlinie igrzyska olimpijskie. Planowano znaczną rozbudowę miasta na stolicę świata (tzw. plan Germania Alberta Speera), czemu przeszkodziła klęska Niemiec w II wojnie światowej oraz znaczne zniszczenia miasta. W czasie alianckich bombardowań i walk o zdobycie Berlina przez wojska radzieckie i polskie, znaczne obszary zabudowy zostały dosłownie zmiecione z powierzchni ziemi.

Po II wojnie światowej Berlin został podzielony na 4 sektory okupacyjne przez aliantów. Stąd też przed ponownym zjednoczeniem Niemiec miasto było podzielone na część wschodnią stanowiącą sektor sowiecki i od 1949 stolicę NRD i część zachodnią (Berlin Zachodni) stanowiącą eksklawę RFN, powstałą z francuskiego, brytyjskiego i amerykańskiego sektoru okupacyjnego. W latach 1948-49 Sowieci wprowadzili blokadę Berlina Zachodniego, na co alianci zachodni odpowiedzieli uruchomieniem mostu powietrznego z zaopatrzeniem. W latach 1961-1989 Berlin Zachodni był otoczony murem, którego zburzenie stanowi symbol zjednoczenia dwóch części miasta oraz dwóch państw niemieckich. Decyzją Bundestagu, od 1991 Berlin jest stolicą zjednoczonych Niemiec. Od 1999 w Berlinie swoje siedziby mają parlament i rząd.

[edytuj] Gospodarka

Berlin jest wielkim ośrodkiem gospodarczym i finansowym. Przemysł głównie elektroniczny (m.in. firma Siemens AG), maszynowy, środków transportu i odzieżowy. Ważny ośrodek handlowy (międzynarodowe targi, wystawy).

[edytuj] Transport

Wielki węzeł komunikacji lotniczej, drogowej i kolejowej.

[edytuj] Porty lotnicze

• Berlin Schönefeld (SXF, położony w kraju związkowym Brandenburgia), przewidziany do rozbudowy
• Berlin Tegel (TXL)
• Berlin Tempelhof (THF) - przewidziany do ostatecznego zamknięcia;

Zobacz też: Porty lotnicze Berlina

[edytuj] Autostrady

• obwodnica autostradowa Berlina A10 (Berliner Ring)
• obwodnica autostradowa centralnych dzielnic w formie półpierścienia A100 (Stadtring)
• łącznik A111 w kierunku Hamburga i Rostocku
• łącznik A113 w kierunku Drezna i Chociebuża, obecnie przedłużany w kierunku centrum
• łącznik A115 w kierunku Hanoweru i Lipska, zwany AVUS
• sięgacz obwodnicy zewnętrznej A 114 w kierunku Szczecina
• dawny sięgacz obwodnicy wewnętrznej A 104 - obecnie droga szybkiego ruchu
• sięgacz obwodnicy wewnętrznej A 103

[edytuj] Linie i dworce kolejowe

Zobacz więcej w osobnym artykule: Berliński węzeł kolejowy.

Kolej z Berlina do Poczdamu była drugą na terenie Niemiec i została uruchomiona w 1838, biegnąc z obecnego placu Poczdamskiego przez Steglitz, Zehlendorf i Novawes do Poczdamu.

W XIX wieku powstało w Berlinie 9 dworców czołowych kolei dalekobieżnych. Z czasem poszczególne koleje połączono ze sobą - wpierw linią przetokową, zastąpioną później przez linię pierścieniową (zwaną Ring lub Psią Głową) i linią średnicową wschód-zachód na estakadzie. Od lat 60. XIX w. kursowały w Berlinie pociągi podmiejskie i regionalne, z biegiem czasu otrzymywały własne tory, zaś od 1924 zostały przekształcone w elektryczną kolej miejską S-Bahn. Dla kolei S-Bahn zbudowano w latach 1934-1939 tunel północ-południe.

W latach 50. w związku ze spadkiem dalekobieżnego ruchu kolejowego zamknięto wszystkie dworce czołowe Berlina. W maju 2006 otwarto nowy centralny dworzec, na skrzyżowaniu linii wschód-zachód i drugiego tunelu północ-południe, pod nazwą Berlin Hauptbahnhof, podczas budowy zwanego też karkołomną nazwą Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof na pamiątkę istniejącego tam wcześniej dworca Lehrter Bahnhof.

Główne dworce dalekobieżne Berlina:

• Berlin Gesundbrunnen (otwarty 28 maja 2006)
• Berlin Hauptbahnhof (dawniej Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof, Berlin Lehrter Bahnhof, otwarty 28 maja 2006)
• Berlin-Lichtenberg
• Berlin Ostbahnhof
• Berlin Südkreuz (dawniej Berlin Papestraße, otwarty 28 maja 2006)
• Berlin Wannsee (niewielkie znaczenie ruchowe)
• Berlin-Spandau (połączenia w kierunku zachodnim)
• Berlin Zoologischer Garten (od 28 maja 2006 tylko pociągi dalekobieżne prywatnego przewoźnika Connex)

Największe dworce regionalne:

• Berlin-Charlottenburg
• Berlin Friedrichstraße
• Berlin Alexanderplatz
• Berlin Potsdamer Platz

W Berlinie kursuje najstarsze w Niemczech metro (1902), posiadające obecnie 9 linii, z czego 14% tras znajduje się na powierzchni.

[edytuj] Kultura

Berlin, w porównaniu z innymi stolicami europejskimi, posiada niewiele zabytków. Za to znaleźć tu można wiele muzeów i innych instytucji kultury. Interesujące są także miejskie ogrody.

Opery:

• Deutsche Oper
• Staatsoper Unter den Linden
• Komische Oper

Teatry

• Schaubühne
• Volksbühne
• Deutsches Theater
• Berliner Ensemble
• Theater des Westens

[edytuj] Zabytki

• Brama Brandenburska
• Reichstag
• Mur berliński
• Katedra Berlińska
• Siegessäule - kolumna zwycięstwa
• kościół Pamięci Fryderyka Wilhelma
• Wyspa Muzeów z muzeum Pergamonu
• Muzeum Egipskie w Berlinie
• Muzeum Żydowskie w Berlinie
• Ratusz
• Grunewaldturm

Patrz także: Muzea berlińskie

[edytuj] Edukacja

W Berlinie są 4 Uniwersytety i 13 szkół wyższych, które mają około 150.000 studentów:

• Freie Universität Berlin około 40 840 studentów,
• Humboldt-Universität zu Berlin około 36 423 studentów,
• Technische Universität Berlin około 29 783 studentów,
• Universität der Künste Berlin.

[edytuj] Miasta partnerskie

• Los Angeles, Stany Zjednoczone
  

  

  Czerwony Ratusz
• Paryż, Francja
  

  
• Madryt, Hiszpania
• Stambuł, Turcja
• Moskwa, Rosja
• Sztokholm, Szwecja
• Warszawa, Polska
• Szczecin, Polska
• Budapeszt, Węgry
• Bruksela, Belgia
• Dżakarta, Indonezja
• Taszkent, Uzbekistan
• Meksyk, Meksyk
• Pekin, Chińska Republika Ludowa
• Tokio, Japonia
• Buenos Aires, Argentyna
• Praga, Czechy
• Windhuk, Namibia
• Londyn, Wielka Brytania
• Belgrad, Serbia
• Mumbaj, Indie

[edytuj] Sport

• piłka nożna - Hertha Berlin
• koszykówka - Alba Berlin
• hokej na lodzie - Eisbären Berlin

W 2000 na lekkoatletycznym Fredrich L. Jahn Stadion odbyła się jedna runda Grand Prix Niemiec. Po raz pierwszy zawody odbyły się na torze czasowym (zawody wygrał Tomasz Gollob).

9 lipca 2006 na stadionie Olympiastadion Berlin odbył się Finał Mistrzostw Świata w Piłce nożnej pomiędzy Włochami a Francją.

[edytuj] Ciekawostki

• W parku Volkspark Friedrichshain w Berlinie w rejonie Virchowstraße i Werneuchener Straße istnieje cmentarz polskich żołnierzy poległych w 1945 r. podczas operacji berlińskiej. W północnej części parku w 1972 r. wzniesiono pomnik (Denkmal des polnischen Soldaten) projektu polsko-niemieckiego kolektywu, w skład którego weszli – Zofia Wolska, Tadeusz Ladziana, Arnd Wittig i Günther Merkel, na którym umieszczono napis "Za nasza i wasza wolność – für eure und unsere Freiheit". Strona cmentarza w jęz. niemieckim oraz park w Google Maps

[edytuj] Zobacz też

• Atrakcje turystyczne Berlina
• Letnie Igrzyska Olimpijskie
• Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936
• Festiwal Filmowy w Berlinie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Berlina po polsku
• Berlin StadtPanoramen (galeria zdjęć)
• Plan Berlina i okolic
• Metro w Berlinie
• Zoo w Berlinie
• Berlin Life: A travel guide to Berlin (po angielsku)
• East-Berlin, Past and present (po angielsku)
• Berlin galeria zdjęć