Józef Szalaj
Z Wikipedii
Józef Szalay (Szalaj) (1802-1876) - węgier, uznawany za twórcę uzdrowiska w Szczawnicy, które odziedziczył po ojcu Stefanie Szalay'u w 1839.
Jego ambicją było uczynienie ze Szczawnicy uzdrowiska dorównujacego najbardziej znanym europejskim kurortom. Z jego inicjatywy zbudowano kaplicę zakładową, pierwsze łazienki, restaurację, będące do dziś wzorem polskiego budownictwa uzdrowiskowego oraz urocze pensjonaty. Dbał też o oprawę architektoniczną odkrywaych źródeł - "Magdaleny", "Jana", "Szymona", "Walerii", "Heleny" i "Anieli" (ostatnie trzy wyczerpane). Rozszerzył i unowocześnił Górny Park Zdrojowy, pobudował kryte chodniki dla ochrony spacerujących kuracjuszy przed deszczem oraz pierwszy odcunek Drogi Pienińskiej. Zaczął też zasklepiać Szczawny Potok (inwestycję te zakończono dopiero blisko sto lat po jego śmierci). Szalay zabiegał o reklamę uzdrowiska; zaktywizował pobliskich górali, malował pierwsze godła rodów szczawnickich. Wydał pierwszy przewodnik po Szczawnicy oraz "Album Szczawnicki" z własnymi rysunkami z Pienin i zdroju. Organizował pierwsze spływu przełomem Dunajca. Zlecał analizę chemiczną szczawnickich wód; przyjaźnił się z wielkim polskim balneologiem Józefem Dietlem. W czasie jego zarządu Szczawnica stała się rzeczywiście popularnym letniskiem arystokracji i sfer artystycznych.
Bywali tu m.in.: Cyprian Kamil Norwid, Józef Ignacy Kraszewski, Adam Asnyk, Michał Bałucki, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka, Bolesław Prus, Lucjan Siemieński, Jan Matejko, Wojciech Gerson (malował znane pejzaże z Pienin, m.in. "Widok na Trzy Korony"), Wincenty Pol, Ludwik Zejszer. Już około 1860 frekwencja wynosiła 1200 osób w ciągu sezonu.
Zgodnie z testamentem Szalaya Zakłady Zdrojowe w Szczawnicy przeszły na własność Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Jest to jeden z przykładów Polsko-Węgierskiej przyjaźni.
[edytuj] Bibliografia
- Antoniak P., Kulewski A., Swianiewicz J. J., Szczawnica, OW Rewasz, Pruszków 2004
