Język starobiałoruski

Z Wikipedii

руськъ
Obszar	Wielkie Księstwo Litewskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Liczba mówiących	przekształcił się w język białoruski i język ukraiński
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie *Języki słowiańskie **Języki wschodniosłowiańskie ***Język starobiałoruski
Pismo	cyrylica
Status oficjalny
Język urzędowy	Rzeczpospolita Obojga Narodów
Regulowany przez	?
Kody języka
ISO 639-1	-
ISO 639-2	sla
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata

Starobiałoruski (staroruski) był językiem wschodniosłowiańskim, którym mówiono w Wielkim Księstwie Litewskim a po 1569 na wschodnich terenach I Rzeczypospolitej. Wyewoluował z języka starowschodniosłowiańskiego. Był przodkiem współczesnych języków białoruskiego, ukraińskiego i rusińskiego. Jako że podlegał dyglosji wraz ze starocerkiewnosłowiańskim, często był nazywany 'проста(я) мова' (język prosty).

[edytuj] Historia

W XV wieku nazywany był wraz z językiem rosyjskim językiem ruskim.

Na mocy unii lubelskiej w 1569, południowe terytoria ukrainne Wielkiego Księstwa Litewskiego przyłączone zostały do Korony. To spowodowało nasiąknięcie tworzącego się ze staroruskiego języka ukraińskiego licznymi polonizmami. Jednakże starobiałoruski pozostał swoistą lingua franca na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej.

Niektórzy autorzy przyjmują rok 1600 jako datę rozejścia się języków ukraińskiego i białoruskiego. Jednak jeszcze długo łatwiej było Białorusinowi zrozumieć Ukraińca niż Ukraińcowi Rosjanina.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667 zginęło około 50% populacji Wielkiego Księstwa Litewskiego a kraj został zrównany z ziemią. Zniszczono miasta i sieć edukacji. Był to cios dla ludności białoruskiej. Postępująca polonizacja wyrugowała starobiałoruski z administracji i zepchnęła język białoruski na wieś.

[edytuj] Użycie

Język starobiałoruski był oficjalnym językiem urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kancelaria litewska prowadziła korespondencję dyplomatyczną z Rosją w tym języku. Prowadzono w nim też Metrykę Litewską i wydawano Statuty litewskie. W 1699 został zastąpiony w administracji przez język polski.

[edytuj] Przykład

Podkanclerzy litewski Lew Sapieha dziękuje królowi Zygmuntowi III za przyjęcie Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego 1588.

"Наяснейшому пану, пану Жикгимонъту Третему [...] Были тые часы, наяснейшый милостивый г[о]с[по]д[а]ру королю, коли в томъ згромаженью а посполитован[ь]ю людскомъ, которое мы речью посполитою называем, не правомъ якимъ описанымъ або статутомъ, але только своимъ зданъемъ и уподобанъемъ владность свою г[о]с[по]д[а]ры и короли того света надъ людми ростегали. Але ижъ частокроть от пристойное своее повинности отступовали, а, на свой толко пожытокъ речы натегаючы, о сполное доброе всихъ мало дбали, оттул[ь] то было уросло, же люди, брыдечысе ихъ панованьемъ и звирхностю и не господарми, але тыранами оные называючы, на самом только статуте и праве описаномъ все беспеченство и доброе речы посполитое засажали. А прото онъ великий и зацный филозофъ греческий Арыстотелесъ поведилъ, же тамъ бельлуа, а по-нашому дикое звера, пануеть, где чоловекъ водлугъ уподобанья своего владность свою ростегаеть, а где опятъ право або статутъ гору маеть, там самъ богъ всимъ владнеть."