Jan Grudziński

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Jan Grudziński komandor podporucznik
ur. 3 XII 1907 w Kijowie zm. 1940 na M. Północnym

Kariera:
dowódca ORP Orzeł
ORP "Orzeł"
ORP "Kujawiak
Działania wojenne:
II wojna światowa
Odznaczenia:
Virtuti Militari
Krzyż Walecznych
Medal Morski
Distinguished Service Order

Jan Grudziński (ur. 3 grudnia 1907, zm. maj/czerwiec 1940) - polski kapitan marynarki pośmiertnie awansowany na komandora podporucznika, morski oficer pokładowy okrętów podwodnych. W okresie od 1928 do 1940 służył w Marynarce Wojennej. Podczas II wojny światowej dowodził ORP Orzeł. Kierował słynną ucieczką "Orła" z Tallina w 1939. Zginął wraz z całą załogą na Morzu Północnym.

[edytuj] Wykształcenie

Jan Grudziński urodził się 3 grudnia 1907 w Kijowie, gdzie następnie uczęszczał do gimnazjum. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, pod koniec 1918 przeniósł się do Lwowa, gdzie w 1921 wstąpił do I Korpusu Kadetów. W 1928 ukończył z 16 lokatą toruńską Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej i otrzymał promocję oficerską. Absolwent I Kursu Oficerów Broni Podwodnej (1934) i II Kursu Oficerów Podwodnego Pływania (1937).

[edytuj] Służba wojskowa

Początkowo służył w Kadrze Marynarki Wojennej jako dowódca plutonu podchorążych rezerwy. W 1929 na krótko przeniesiony do Flotylli Pińskiej, po czym został dowódcą kompanii artylerii nadbrzeżnej na Helu. Od 1932 służył we Flocie w Gdyni jako zastępca dowódcy okrętu na ORP Podhalanin. W 1934 został dowódcą grupy minowej na ORP Smok. W 1938 brał udział przy budowie okrętu podwodnego ORP Sęp, po czym dowodził torpedowcem ORP Kujawiak. Następnie rozpoczął służbę na okrętach podwodnych. Pod koniec 1938 wyznaczony został zastępcą dowódcy ORP Sęp, a na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej przeniesiono go na identyczne stanowisko na ORP Orzeł.

Podczas kampanii wrześniowej, gdy ORP Orzeł przebywał w morzu, w związku ze skomplikowaniem się sytuacji na okręcie, objął nim dowodzenie po komandorze podporuczniku Henryku Kłoczkowskim, którego zmuszony był wysadzić na ląd. W tym celu wszedł 14 września Orłem do estońskiego Tallina, gdzie następnego dnia okręt został bezprawnie internowany. Dowódca był jednym z inicjatorów próby ucieczki, która powiodła się 17 września i ORP Orzeł wyszedł na pełne morze. Wtedy kapitan marynarki Jan Grudziński podjął decyzję o kontynuowaniu walki na Bałtyku, a po wyczerpaniu możliwości działań postanowił przejść przez Cieśniny Bałtyckie do Wielkiej Brytanii. 7 października ORP Orzeł, bez map i innych pomocy nawigacyjnych, rozpoczął rejs do Anglii, który zakończył się dokładnie po tygodniu.

W Wielkiej Brytanii kapitan Grudziński został wyznaczony na dowódcę ORP Orzeł, którym po wykonaniu niezbędnych napraw pod koniec 1939 regularnie chodził na patrole bojowe na Morze Północne. Podczas tych rejsów, w 1940 zatopił dwie niemieckie jednostki pływające – duży statek transportowy Rio de Janerio i mniejszy trałowiec. 23 maja 1940 ORP Orzeł wyszedł, jak się potem okazało w swój ostatni rejs, podczas którego miał patrolować rejon cieśniny Skagerrak. Od tego czasu stracono z okrętem jakikolwiek kontakt. Zatonął na Morzu Północnym. Prawdopodobną przyczyną zatonięcia okrętu było wejście na minę w miejscu nieoznakowanego na mapie brytyjskiego pola minowego. 11 czerwca okręt uznano za stracony, po tym jak w wyznaczonym dniu powrotu 8 czerwca nie pojawił się w porcie Rosyth. Kapitan Grudziński zginął wraz z całą swoją załogą. Wraku okrętu dotychczas nie odnaleziono.

Awansował kolejno na stopnie oficerskie:
podporucznika marynarki - 1928 porucznika marynarki - 1932	kapitana marynarki - 1936 komandora podporucznika - 1940 (pośmiertnie).

[edytuj] Odznaczenia

Za bohaterstwo wykazane podczas dowodzenia ORP Orzeł kapitan marynarki Jan Grudziński został pośmiertnie awansowany do stopnia komandora podporucznika i odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. Wcześniej nadano mu także Srebrny Krzyż tego orderu oraz Krzyż Walecznych, Medal Morski i brytyjski Distinguished Service Order. Był jedynym w historii oficerem morskim, któremu Order Wojenny Virtuti Militari nadano dwukrotnie. Jego imię nosi jedna z gdyńskich ulic.

[edytuj] Bibliografia

Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918-1947. Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996 (ISBN 83-86703-50-4)