Jeleśnia

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Jeleśnia


Herb Jeleśni	Flaga Jeleśni

wiejska

138 km²

49° 39' N
19° 19' E

Liczba
mieszkańców (2006)
• liczba ludności

4500

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

34-340

Tablice rejestracyjne

SZY

Położenie na mapie Polski

Jeleśnia

Jeleśnia – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Jeleśnia.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Miejscowość jest siedzibą gminy Jeleśnia. Przez Jeleśnię płyną dwie rzeki: Sopotnia i Koszarawa.

[edytuj] Historia Jeleśni

Pierwsze pisane wzmianki o Jeleśni pochodzą z XVI wieku. Nie znaczy to jednak, że historia regionu sięga tylko tego okresu. Jeleśnia, leżąc w Kotlinie Żywieckiej, stanowiła własność panów żywieckich. Cała Żywiecczyzna należała od najdawniejszych czasów historycznych do kasztelani oświęcimskiej i do dzielnicy krakowskiej.

Przełom XIV i XV wieku to okres, który charakteryzował się osłabieniem władzy królewskiej a wzrostem wpływów możnych. Trwały ciągłe spory, które rozstrzygano przy użyciu siły. Dochodziło do zbrojnych starć i najazdów, gra-sowały zbrojne drużyny panów małopolskich, bandy rabusiów. Gdy zamieszki przybrały na sile, król Kazimierz Jagiellończyk wykupił po długich pertrakta-cjach w 1457 roku Księstwo Oświęcimskie, przyłączył je do województwa kra-kowskiego i później oddał je Piotrowi Komorowskiemu. Odtąd aż do XVII wie-ku tereny te pozostały we władaniu magnackiej rodziny Komorowskich. Po śmierci jednego z Komorowskich, Żywiecczyzna podzielona została na trzy „państwa”: suskie, ślemieńskie i żywiecko-łodygowickie, którego centrum sta-nowił Żywiec. Jeleśnia weszła w skład państwa żywieckiego.

Wielka fortuna Komorowskich, zaczęła się rozpadać. Mikołaj Komorow-ski oddał w 1624 roku dobra żywieckie w zastaw królowej Konstancji, żonie Zygmunta III Wazy. Tymczasem dobra suskie i ślemieńskie, w wyniku zawarte-go małżeństwa weszły w posagu do rodziny Wielopolskich, która w roku 1676 wykupiła od egzekutorów testamentu Jana Kazimierza również dobra żywiec-kie, i stała się w ten sposób właścicielem dawnych posiadłości Komorowskich. W rękach tej rodziny znajdowały się ona aż do początku XIX wieku. W roku 1772 Żywiecczyzna znalazła się pod zaborem austriackim, a w roku 1838 nabyli ją Habsburgowie, którzy posiadali ją do 1945 roku.

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Kościół parafialny pw. św. Wojciecha

Kościół p.w. św. Wojciecha w Jeleśni nie jest pierwszym kościołem w Jeleśni. Pierwszy został zbudowany w 1584 roku przez mieszkańców wsi, tzw. roli Witkowej. Należał on do fary kościoła żywieckiego p.w. Narodzenia Panny Marii. W 1584 roku Jan Wayzer z Kubina wykonał do kościoła dzwon, na którym został wyryty napis: „Vox mea, vox vitae, voco vos, ad sacra venite Anna 1584”. W roku 1618 proboszczem kościoła żywieckiego został Wojciech Gagatowski. Ponieważ Jeleśnia należała do fary żywieckiej, więc tenże proboszcz zbudował na miejscu drewnianego kościoła, który z nieznanych przyczyn spłonął, nowy kościół ze składek parafian. Nazwał go swoim imieniem, powierzając go opiece św. Wojciecha. W 1628 roku kościół został erygowany przez komisarza biskupiego Jerzego Królikowskiego, a poświęcony przez księdza Tomasza Oborskiego w 1636 roku. Po erekcji kościół jeleśniański został odłączony od parafii żywieckiej i stał się odrębną parafią.

W 1668 roku Lotaryńczyk ulał drugi dzwon do kościoła jeleśniańskiego. W 1685 roku ks. Sebastian Chabowski sprowadził nowy dzwon do kościoła. Znajdował się na nim napis: „Vox mea sonatin ansibus tuis. Anno 1685 („Głos mój rozbrzmiewa w uszach twoich). W roku 1687 ks. Sebastian zmarł i pochowany został w kościele. Na jego grobie, wybudowanym w 1680 roku, znajdują się słowa w języku łacińskim:

Grób ten zbudowano w roku Pańskim 1680 dnia 3 czerwca. Dzisiaj mnie jutro tobie! Ktokolwiek wzwyż ku szczytom dążysz, chwały i przepychu pragniesz, przystań tu! Boć jutro może zamknie Parka drogę twego życia. Czcigodny ojciec Sebastian Chabowski, pleban jeleśniański

9 lutego 1916 roku w Jeleśni zjawił się oddział żołnierzy austriackich z oficerem, który zawiadomił proboszcza, że ma oddać największy dzwon. Mimo licznych zabiegów nie udał się go uratować. W 1917 roku zarekwirowano drugi dzwon kościelny, a w 1918 roku pięćdziesiąt cynowych piszczałek z nowych organów.

Od roku 2001, aż do chwili obecnej, dzięki staraniom obecnego proboszcza, kościołowi przywracany jest dawny wygląd.

Kościół posiada pięć ołtarzy: Ołtarz Wielki (z 1887), Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, Ołtarz MB Częstochowskiej (pierwotnie ołtarz św. Józefa), Ołtarz św. Wojciecha oraz Ołtarz MB Różańcowej. Kościół posiada wieżę kwadratową z uskokami i zaokrągleniami na narożnikach o dwóch kondygnacjach zakończoną zwieńczeniem w postaci kopulastego hełmu. Inne cenne wyposażenie świątyni stanowią dwie kamienne chrzcielnice wykute przez żywieckiego kamieniarza Wojciecha Kucharskiego w 1788 r. oraz 4 konfesjonały późnobarokowe z 1776 r. uzupełnione dekoracją rzeźbiarską wykonaną w 1790 r. Kościół posiada 2 późnobarokowe feretrony, jeden z 1724 r., drugi wzorowany na poprzednim pochodzi z 1793 r. Kolejne dwa wykonane są już w stylu rokokowym w 1793 i 1794 r. Z obrazów zachowały się płótna z wizerunkami św. Ignacego Loyoli, św. Jana Kantego i błogosławionej Kunegundy z 1790 r. Obraz patrona kościoła św. Wojciecha namalowany przez znanego malarza wielu kościołów Żywiecczyzny Antoniego Krząstkiewicza pochodzący z 1857 r.

W kościele znajduje się kilka cennych zabytków sztuki. Do najbardziej znanych i cenionych należą:

ołtarz główny rokokowy z 1790 roku. Z tego samego roku chrzcielnica i ambona.
pięć feretronów z lat 1724-1994
cztery konfesjonały dębowe, późnobarokowe, z roku 1776, wykonał stolarz z Suchej Beskidzkiej Gabriel Fabiański
chór muzyczny, rokokowy z roku 1785, wykonał stolarz i snycerz żywiecki Józef Pach
rokokowe drewniane epitafium z malowanym portretem ks. Ignacego Pawluszkiewicza
dwie kropielnice kamienne w kruchcie z roku 1788 wykonał kamieniarz żywiecki Wojciech kucharski
drzwi z kruchty do nawy głównej wykonał J. Pach w roku 1783

W zakrystii:

monstrancja z roku 1779 – dzieło złotników krakowskich Marcina Leszyckiego i Kajetana Jastrzębskiego i dwa ornaty haftowane z wieku XVIII
w sali zbiorów: strop z polichromowanych desek (kasetonowy z rozetami), pochodzący z dawnego stropu nawy głównej (1702 r.).

Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego. Znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście nagrobków. Obok, pod ścianą zachodnią 4 grobowce miejscowych księży z XX stulecia.

[edytuj] Inne budowle sakralne

Murowana kaplica z początku XIX wieku znajdującą się w Jeleśni Dolnej z kamienną figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem z 1826 r. Ponadto dotrwało do naszych czasów szereg kamiennych figur i kapliczek przydrożnych pochodzących z przełomu XIX i XX wieku.

"Stara Karczma"

[edytuj] Stara Karczma

Stoi przy dawnym trakcie handlowy nazwanym szlakiem miedziowym.

[edytuj] Zasłużeni dla Jeleśni

Ignacy Pawluszkiewicz
Józef Juraszek
Agata Wróbel
Andrzej Biegun

[edytuj] Imprezy

"Gody Jeleśniańskie" – przegląd grup kolędniczych i zespołów jasełkowych oraz wystawa zdobnictwa bibułkowego – styczeń i luty
"Wiosenny Redyk" – obrzęd wypędzania owiec na halę – maj
"Dni Jeleśni" – impreza folklorystyczna od 1981 roku – lipiec
"Hołdymas gazdowski" – impreza podsumowująca sezon prac polowych
"Puchar Korbielowa" – zawody narciarskie – ferie zimowe
"Puchar Pilska" – zawody narciarskie – marzec