Literatura rumuńska
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Do XVI wieku
Literatura rumuńska początkowo pozostawała pod wpływem kultury bizantyjskiej. Najstarsze jej zabytki pisane są w języku staro-cerkiewno-słowiańskim. Natomiast pierwsze teksty w języku rumuńskim pojawiły się w okresie reformacji (m. in. przekłady ksiąg religijnych).
[edytuj] XVII wiek - początek XIX wieku
W XVII - XVIII wieku w Mołdawii rozwijało się piśmiennictwo religijne i historiografia, europejską sławę zyskał Dimitrie Cantemir. Wśród kronikarzy w Księstwie Wołoskim wyróżniał się w tym okresie m. in. R. Popescu. Na przełomie XVIII i XIX wieku tworzyli pisarze, którzy dowodzili łacińskiego pochodzenia Rumunów i języka rumuńskiego (m. in. S. Micu, Gheorghe Şincai, Ion Budai-Deleanu).
[edytuj] 1. połowa XIX wieku
Wiek XIX przyniósł wielkie ożywienie kultury. W literaturze rumuńskiej znalazły odbicie wyzwoleńcze i społeczne dążenia narodu, powstawały towarzystwa kulturalne, czasopisma oraz zawodowy teatr rumuński. W 1840 roku Mihail Kogălniceanu założył pismo "Dacia Literară" postulujące rozwój rodzimej literatury, zainteresowanie folklorem, historią i problemami społecznymi. Program ten poparli liczni pisarze romantyczni, przedstawiciele tzw. pokolenie 1848, zwane też grupą paszoptystów [patruzei şi opt 'czterdzieści osiem']] (m. in. Dimitrie Bolintineanu, Grigore Alexandrescu, Costache Negruzzi, A. Russo, Vasilie Alecsandri).
[edytuj] 2. połowa XIX wieku
W drugiej połowie XIX wieku tworzyli m. in. Alexandru Odobescu, Bogdan Petriceicu Hasdeu (także filolog i historyk), Ion Creangă oraz najwybitniejszy poeta rumuński Mihai Eminescu, jeden z głównych przedstawicieli europejskiej liryki romantycznej. W 1863r. powstało stowarzyszenie literatury Junimea, a od roku 1867 ukazywał się jego organ "Convorbiri Literare" (współzałożycielami byli Titu Liviu Maiorescu i Constantin Negruzzi), grupujące zwolenników hasła "sztuka dla sztuki". Przedstawiali mu się pisarze proletariaccy skupieni wokół pisma "Contemporanul" (założone w roku 1881 przez C. Dobrogeanu-Ghereę).
[edytuj] Wiek XX do końca I wojny światowej
Na przełomie XIX i XX wieku literaturę realistyczną o akcentach ostrej krytyki społecznej reprezentowali dramatopisarz Ion Luca Caragiale oraz prozaicy: Ioan Slavici, Duiliu Zamfirescu, Barbu Ştefănescu Delavrancea, Alexandru Vlahuţă (także poeta). W poezji wyróżniali się: George Coşbuc, Octavian Goga , Carmen Silva oraz symboliści: Ion Minulescu i George Bacovia. Pisarze przejawiający zainteresowanie problematyką chłopską (m. in. Nicolae Iorga) skupiali się wokół pism "Sămănătorul" (założonego 1901) i "Viaţa Românească" (założonego 1906, przywódca - krytyk Garabet Ibrăileanu).
[edytuj] Lata międzywojenne
W latach międzywojennych naczelne miejsce w literaturze rumuńskiej zajmowali:
1. w prozie: Mihail Sadoveanu, Liviu Rebreanu, Camil Petrescu,
2. w poezji: Tudor Arghezi, Ion Barbu, Lucian Blaga (także filozof),
3. w dramacie: Victor Eftimiu, M. Sebastian,
4. w krytyce literackiej: Eugen Lovinescu, George Călinescu.
[edytuj] Czasy powojenne
W powojennej literaturze rumuńskiej dominuje poezja, m. in. twórcy: Maria Banuş, Nina Cassian, Nicolae Labiş, Nichita Stănescu, Marin Sorescu, Ana Blandiana, Ştefan Augustin Doinaş, Mircea Dinescu. Prozę reprezentują: Lucia Demetrius, Zaharia Stancu, Mihail Sadoveanu, Mircea Eliade (wybitny religioznawca), Marin Preda, Eugen Barbu, Alexandru Ivasiuc, Dumitru Radu Popescu (także dramatopisarz), Augustin Buzura, Nicolae Breban, Constantin Ţoiu, Ştefan Bănulescu, George Bălăiţă. Dramat natomiast Alexandru Mirodan, Teodor Mazilu, Marin Sorescu, Aurel Baranga, Paul Everac. W krytyce literackiej na czoło wysuwają się: Nicolae Manolescu, Mircea Zaciu, Eugen Simion. Spośród rumuńskich emigrantów światową sławę zdobyli tworzący we Francji: Tristan Tzara, Eugen Ionescu, Emil Cioran.
[edytuj] Najsławniejsi rumuńscy pisarze
[edytuj] Do początku XIX wieku
[edytuj] XIX wiek
- Vasilie Alecsandri,
- Grigore Alexandrescu,
- Dimitrie Bolintineanu,
- Ion Creangă,
- Mihai Eminescu,
- Bogdan Petriceicu Hasdeu,
- Mihail Kogălniceanu,
- Titu Liviu Maiorescu,
- Costache Negruzzi,
- Alexandru Odobescu.
[edytuj] 1. połowa XX wieku
- Ioan Adam,
- Dimitrie Anghel,
- Tudor Arghezi,
- George Bacovia,
- Ion Barbu,
- Lucian Blaga,
- Ion Luca Caragiale,
- George Călinescu,
- Ilarie Chendi,
- George Coşbuc,
- Barbu Ştefănescu Delavrancea,
- Victor Eftimiu,
- Octavian Goga,
- Garabet Ibrăileanu,
- Nicolae Iorga,
- Ştefan Octavian Iosif,
- Eugen Lovinescu,
- Ion Minulescu,
- Camil Petrescu,
- Liviu Rebreanu,
- Mihail Sadoveanu,
- Ioan Slavici,
- Alexandru Vlahuţă,
- Duiliu Zamfirescu.
[edytuj] 2. połowa XX wieku
- Maria Banuş,
- Aurel Baranga,
- Eugen Barbu,
- George Bălăiţă,
- Ştefan Bănulescu,
- Ana Blandiana,
- Nicolae Breban,
- Augustin Buzura,
- Nina Cassian,
- Emil Cioran,
- Lucia Demetrius,
- Mircea Dinescu,
- Ştefan Augustin Doinaş,
- Mircea Eliade,
- Paul Everac,
- Eugen Ionescu,
- Alexandru Ivasiuc,
- Nicolae Labiş,
- Nicolae Manolescu,
- Teodor Mazilu,
- Alexandru Mirodan,
- Dumitru Radu Popescu,
- Marin Preda,
- Eugen Simion,
- Marin Sorescu,
- Zaharia Stancu,
- Nichita Stănescu,
- Tristan Tzara,
- Constantin Ţoiu,
- Mircea Zaciu.
