Michał Łysek

Z Wikipedii

Michał Jakub Łysek (ur. 1 marca 1973, zm. 16 marca 1997) – student UJ, ofiara głośnego zabójstwa, dokonanego 14 marca 1997 r. w Krakowie przez dwóch nieletnich.

Spis treści 1 Życie 2 Śmierć 3 Reakcja społeczna 4 Sprawcy i proces 5 Pamięć o Michale Łysku 6 Linki zewnętrzne 7 Źródła 8 Przypisy

[edytuj] Życie

Michał był jedynym dzieckiem Aleksandra i Emilii Łysków. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące w Krakowie. W 1992 r. wygrał Międzyszkolne Zawody Matematyczne w kategorii klas czwartych o profilu matematyczno-fizycznym. W tym samym roku zdał na studia na Uniwersytet Jagielloński na kierunek matematyka. Na pierwszym roku studiów wybrał sekcję teoretyczną. Zajmował się naukowo teorią chaosu. W ciągu ostatnich dwóch lat studiów, ze średnią 5,0, otrzymywał stypendium ministra edukacji narodowej. Na piątym roku, dzięki stypendium Fundacji im. Stefana Batorego, odbył staż na Uniwersytecie Oksfordzkim. Planował po uzyskaniu tytułu magistra rozpocząć studia doktoranckie w Instytucie Matematyki UJ. Był zafascynowany matematyką; według swojego promotora, dr Wojciecha Słomczyńskiego, "zapowiadał się na wybitnego uczonego".

Przez swoich znajomych został zapamiętany jako człowiek – mimo pesymistycznych poglądów – wyjątkowo pogodny i życzliwy, o bardzo szerokich horyzontach i wielkiej ciekawości świata. W swoich zainteresowaniach nie ograniczał się do nauk ścisłych – czytał wiele książek; był wielbicielem eksperymentalnej muzyki rockowej (grupy Legendary Pink Dots), publikował w internecie własne tłumaczenia angielskich tekstów.^[1]. W 1995 roku odbył samotnie na rowerze trzytygodniową podróż po Europie, w czasie której wykazał się wielką determinacją, aby mimo przeciwności zobaczyć jak najwięcej miejsc. Wspominano, że nigdy nie odmawiał, gdy proszono go o pomoc, a jako wybitnie uzdolniony matematyk często był o nią proszony zarówno w szkole, jak i na studiach. Swoją ujmującą sympatią, otwartością i zaufaniem zdobył sobie wielu przyjaciół. Obrazowe sformułowanie "nie skrzywdziłby muchy" w jego wypadku nabierało znaczenia dosłownego – jeden z jego przyjaciół opowiadał dziennikarzowi: "Byłem u niego w piątek. Po pokoju latał mól. Chciałem go odruchowo zabić. Michał nie pozwolił, wyrzucił stworzenie za okno." ^[2]

[edytuj] Śmierć

W piątek 14 marca 1997 r. Michał Łysek wracał wieczorem na rowerze od kolegi do domu przy ul. J. Brożka, gdzie mieszkał z rodzicami. Przed godziną 20 na ul. Do Wilgi w Łagiewnikach został zaatakowany przez dwóch nieletnich. Został zrzucony z roweru, a następnie otrzymał kilkanaście ciosów w głowę drewnianą pałką – imitacją kija baseballowego^[3]. Pozostawiony przez napastników, zdołał jeszcze o własnych siłach, wspierając się o rower, dotrzeć do domu, gdzie stracił przytomność. Zmarł 16 marca w szpitalu. Zgodnie z jego wolą wyrażaną za życia i za zgodą jego rodziców jego organy zostały wykorzystane do przeszczepów. Jego pogrzeb odbył się w piątek 21 marca o godz. 11.40 na Cmentarzu Batowickim.

[edytuj] Reakcja społeczna

Sprawa śmierci Michała Łyska, szeroko opisywana przez media, zbulwersowała społeczeństwo w całej Polsce, w ogólnej opinii wpisując się w serię brutalnych zabójstw, dokonywanych niejednokrotnie przez nieletnich, których ofiarami bywali ludzie bardzo młodzi (Ireneusz Regliński w Gdańsku, Wojciech Król w Warszawie, a także – już po śmierci Michała – Tomasz Jaworski w Warszawie) oraz dzieci (Olek Ruminkiewicz w Koninie, Łukasz Bartoszewski w Łodzi, Michał Szulc w Bydgoszczy, Michał Szwedek w Poznaniu, Agnieszka Karkoszka we Wrocławiu). Z inicjatywy przyjaciół Michała, w dniu jego pogrzebu – 21 marca – o godz. 20 wielu mieszkańców Krakowa postawiło w oknach płonące świece dla uczczenia jego pamięci. W poniedziałek 24 marca odbył się "marsz milczenia" – protest przeciwko przemocy, w którym uczestniczyło ok. 50 tysięcy osób, w dużej części studentów i uczniów, którzy zostali tego dnia zwolnieni z zajęć. Marsz, poprzedzony mszą świętą w kolegiacie akademickiej pw. św. Anny, przeszedł z ul. Św. Anny przed Collegium Novum, a następnie przed budynek Wydziału Matematyki i Fizyki UJ, gdzie studiował Łysek^[4]. Był to jeden (zdecydowanie najliczniejszy) z co najmniej 20 tego typu protestów, które odbyły się w latach 1996-1998 w różnych miejscowościach Polski ^{[5] [6]}.

[edytuj] Sprawcy i proces

Poszukiwania sprawców śmierci Michała Łyska trwały trzy dni. Początkowo przypuszczano, że były nimi osoby należące do subkultury pseudokibiców piłkarskich^[7], co jednak nie okazało się prawdą. Po wyznaczeniu nagrody za pomoc w ujęciu sprawców, 19 marca zatrzymano Wojciecha K. i Pawła T., którzy przyznali się do ataku na Łyska. Obaj mieli wówczas po 15 lat i byli uczniami pierwszej klasy liceum technicznego. Po zatrzymaniu nie wykazywali skruchy; daną im do wypełnienia ankietę na temat przyczyn własnej agresji oddali pustą. Z ich wyjaśnień złożonych w śledztwie wynikało, że Michał Łysek był przypadkową ofiarą, a atak na niego – pozbawiony motywu (z wyjątkiem tego, że "chcieli się wyszaleć"). Wojciech K. wypił wcześniej tego dnia dwa piwa, Paweł T. – jedno. Twierdzili, że ciosy zadawał tylko jeden z nich (Paweł T.).

W rozmowach z autorami reportażu prasowego rodzina i znajomi sprawców opisywali Pawła T. jako człowieka otwartego, uczynnego, sympatycznego i koleżeńskiego. Wojciech K. według tych relacji był – mimo poczucia humoru – zamknięty w sobie i utrzymujący ironiczny dystans wobec innych; zapamiętano jego upodobanie do symboli satanistycznych, niechęć do religii i aspiracje artystyczne^[8].

Ponieważ obaj sprawcy byli wówczas nieletni w rozumieniu kodeksu karnego, nie można było uznać ich za winnych popełnienia przestępstwa ani poddać karze^[9]. Ich sprawą zajmował się sąd rodzinny; rozprawy (wyjaśnienia, zeznania świadków) były utajnione. Sąd zakwalifikował dokonany czyn jako zabójstwo; było to zgodne z przesłanką, na którą zwracano wcześniej uwagę, mianowicie że ciosy zadawano tylko w głowę^{[10] [11]}.

Według relacji Aleksandra Łyska, ojca Michała, w czasie procesu obaj sprawcy złożyli mu ustne przeprosiny. Wywołały one jego oburzenie jako pozbawiony skruchy gest, do którego nakłonił sprawców sąd, aby móc odnotować to w protokole; on sam zaś został potraktowany przez sąd przedmiotowo jako ich odbiorca^[12]. Te i inne jego opinie o przebiegu śledztwa i procesu były zbieżne z relacjami innych ofiar przestępstw (rodzin zabitych osób), według których organy ścigania i sądy traktowały ich w sposób surowy i bezduszny, kontrastujący z ostrożną uprzejmością wobec sprawców^[13].

Sąd wydał wyrok 30 stycznia 1998 r., skazując Wojciecha K. i Pawła T. na maksymalnie dotkliwy środek wychowawczy, jaki można było orzec – pobyt w zakładzie poprawczym do momentu ukończenia przez nich 21. roku życia. Mimo apelacji złożonej przez obrońcę Wojciecha K. (który utrzymywał, że K. nie uczestniczył w zabójstwie, lecz jedynie stał na czatach), 15 czerwca 1998 r. wyrok utrzymano^[14].

W sierpniu 2000 r. Paweł T. nie wrócił w terminie do zakładu poprawczego z przepustki udzielonej mu na 2 tygodnie, przedstawiając zwolnienie lekarskie, mówiące o schorzeniu ręki. Kolejne zwolnienia świadczyły o konieczności poddania się przez niego operacji łokcia, a następnie o konieczności "rehabilitacji w warunkach rodzinnych"^[15]. W październiku tego samego roku sąd nakazał natychmiastowy powrót Pawła T. do zakładu^[16].

W marcu 2002 r. sąd rozpatrywał wniosek rodziców Pawła T. o jego przedterminowe zwolnienie. Rodzice powoływali się na opinie o jego wzorowym zachowaniu w zakładzie ("Żadnych kłopotów. Maluje, tworzy grafikę komputerową, pomaga młodszym. W poprawczaku ukończył szkołę zawodową – chwali wychowanka [...] dyrektor Zakładu Poprawczego"^[17]) i na jego zamiar nauki w szkole średniej. Wniosek został odrzucony^[18]. Na początku lipca 2002 r. Paweł T. otrzymał miesięczny urlop z zakładu, nie wrócił jednak aż do 30 września, kiedy po poszukiwaniach został zatrzymany przez policję. Za samowolne przedłużenie urlopu z poprawczaka, co nie jest przestępstwem, nie został ukarany (karą mogłoby być tylko np. przeniesienie do zakładu o zaostrzonym rygorze), ponieważ 2 października upływał termin opuszczenia przez niego zakładu^[19].

W kwietniu 2001 r. sąd odrzucił wniosek rodziny Wojciecha K. o jego przedterminowe zwolnienie^[20]. Wojciech K. opuścił zakład poprawczy w przewidzianym terminie – 18 maja 2002 r. "Z informacji, jakie napływały z zakładu, wynikało, że proces resocjalizacji w jego przypadku się powiódł – podkreśla sędzia [...] – Wychodzi z bardzo dobrą oceną. Uważany jest za jednego z najlepszych wychowanków w historii tego zakładu.". On również jednak, według niepotwierdzonych informacji, był wcześniej doprowadzany do zakładu po samowolnym przedłużeniu przepustki^[21].

[edytuj] Pamięć o Michale Łysku

Dla uczczenia pamięci swojego wybitnego studenta Uniwersytet Jagielloński ufundował Stypendium imienia Michała Jakuba Łyska dla najlepszego młodego matematyka Uniwersytetu Jagiellońskiego; jest ono przyznawane przez Instytut Matematyki UJ co roku w rocznicę śmierci Michała.

Rodzice Michała założyli fundację Jestem, wspierającą młodych, wybitnie uzdolnionych naukowców; 14 marca 2002 r. Aleksander Łysek poinformował o jej zamknięciu.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Non Omnis Moriar – ilustrowane zdjęciami wspomnienia o Michale Łysku autorstwa jego przyjaciół

[edytuj] Źródła

• Zatłukli studenta kijami. Gazeta Wyborcza. 18 marca 1997, nr 65, s. 1.
• Świeczka dla Michała. Gazeta Wyborcza – Kraków. 20 marca 1997.
• Zatrzymani przyznali się do napadu. Gazeta Wyborcza. 20 marca 1997, nr 67, s. 1.
• Niczym się nie wyróżniali. Gazeta Wyborcza – Kraków. 21 marca 1997.
• Sypniewska, Kamila, Dębicki, Marek i Fijałek, Krzysztof. Widzę błękit. Gazeta Wyborcza. 22 marca 1997, nr 69, s. 14.
• Dębicki, Marek, Fijałek, Krzysztof i Sypniewska, Kamila. Można zabić tego drugiego. Gazeta Wyborcza. 26 marca 1997, nr 72, s. 20.
• Grochowska, Magdalena. Jako i my odpuszczamy. Gazeta Wyborcza (Gazeta Świąteczna). 4 lipca 1998, nr 155, s. 12.
• Poprawczak i dożywocie. Gazeta Wyborcza. 31 stycznia 1998, nr 26, s. 4.

[edytuj] Przypisy