Okręg wojskowy
Z Wikipedii
Okręg wojskowy - jest to wyższy związek administracyjny łączący w swym składzie oddziały, związki taktyczne, instytucje i zakłady różnych rodzajów wojsk oraz organów terenowej administracji wojskowej rozmieszczonych na ściśle określonym terenie.
Jego zadaniem jest jak najsprawniejsze zarządzanie wojskiem w czasie pokoju oraz mobilizowanie wojsk na wypadek wojny. Nie ma kompetencji operacyjnych. Jego dowódca może jednak na wypadek wojny rozbudować swój sztab pod względem operacyjnym. W takim wypadku najczęściej zmienia się jego nazwę na korpus, armię lub front w zależności od liczby wojsk stacjonujących na jego terytorium.
Spis treści |
[edytuj] Polskie okręgi wojskowe
[edytuj] Historia
[edytuj] Organizacja Sił Zbrojnych
Okręg wojskowy jest pojęciem dotyczącym struktury organizacyjnej Wojska Polskiego już od pierwszych lat funkcjonowania II Rzeczypospolitej. Świadczy to o sile tradycji orężnych Rzeczypospolitej. Z chwilą oswobodzenia Polski z wojsk zaborców w 1918 władze młodego państwa dokonały olbrzymiego wysiłku w kierunku tworzenia wojska narodowego i jego struktur. Wojsko Polskie od początku kształtowano jako jeden z podstawowych elementów aparatu państwowego. Nie sposób pominąć tak ważnego zagadnienia, jak stosunek państwa i społeczeństwa do sił zbrojnych. Ówczesne funkcje spełniane przez wojsko oraz okoliczności, w jakich było formowane, zadecydowały o jego pozycji. Kształtowały się one początkowo niejednoznacznie, wojsko występujące jako zbrojne ramię narodu i obrońca podstaw bytu, było wprawdzie dumą narodu, ale jednocześnie wobec sił zbrojnych utrzymywała się stereotypowa rezerwa, egzystująca jako reminiscencja niechęci żywionej od dziesięcioleci wobec armii zaborczych W aparacie państwowym Wojsko Polskie miało natomiast pozycję bezsprzecznie silną. Gwarantowały ją obowiązujące przepisy prawne dotyczące różnorodnych dziedzin życia wewnętrznego kraju.
W roli głównego organizatora Wojska Polskiego występował Sztab Generalny. Zgodnie z rozkazem jego ówczesnego szefa, gen. Tadeusza Rozwadowskiego, wydanym 30 października 1918, terytoria znajdujące się pod administracją Rady Regencyjnej zostały podzielone na trzy obszary (inspektoraty) administracyjno-wojskowe, a w ich ramach powołano 15 okręgów wojskowych. 17 listopada 1918 dokonano przebudowy terytorialnej władz wojskowych. Zlikwidowano wówczas inspektoraty lokalne i powołano 5 dowództw okręgów generalnych: Warszawa, Lublin, Kielce, Łódź, Kraków.
Dowódcy okręgów generalnych byli odpowiedzialni za prawidłowe funkcjonowanie wojskowej służby wewnętrznej, za ogólny ład, bezpieczeństwo i porządek, a także za majątek wojskowy i państwowy. W procesie przechodzenia sił zbrojnych na służbę w warunkach pokojowych nastąpiły również istotne zmiany w wojskowym podziale terytorialnym kraju. Na miejsce dotychczasowych siedmiu utworzono dziesięć okręgów korpusów: I – Warszawa, II – Lublin, III – Grodno, IV – Łódź, V – Kraków, VI – Lwów, VII – Poznań, VIII – Toruń, IX – Brześć n. Bugiem, X – Przemyśl. W obrębie każdego z okręgów korpusów stacjonowały trzy dywizje piechoty i przeważnie po jednej brygadzie kawalerii.
Dowódcy okręgu korpusu, sprawującemu z ramienia ministra spraw wojskowych władzę na terenie okręgu, podlegały pod względem mobilizacji, uzupełnienia i przysposobienia rezerw do służby wojskowej oraz administracyjno-gospodarczym wszystkie formacje stacjonujące w danym okręgu. Ponieważ szkoleniem taktycznym i technicznym wojsk kierował minister spraw wojskowych, dowódcy okręgów korpusów byli w tym zakresie jedynie pośrednikami i kontrolowali wykonanie rozkazów ministra spraw wojskowych.
Na przełomie lat 1926-1927 Józef Piłsudski wprowadził zasadę, że dowódcy okręgów korpusów są władzą administrującą terenem przygotowanym pod względem wojennym i pokojowym. Zagrożenie wojenne w II poł. lat 30. zadecydowało, że od 1937 dowódcom okręgów przyznano uprawnienia do dowodzenia jednostkami obrony narodowej, kierowania obroną przeciwlotniczą i przeciwgazową oraz koordynacji szkolenia wojsk.
[edytuj] Okres II wojny światowej
W latach II wojny światowej okręgi wojskowe występowały w strukturze organizacyjnej podziemnego państwa polskiego. Okręgi Armii Krajowej terytorialnie odpowiadały podziałowi administracyjnemu kraju z 1939 i tworzone były na bazie ówczesnych województw. Okręgi dzieliły się na inspektoraty rejonowe (obejmujące co najmniej dwa obwody), obwody (zwykle był to teren powiatu), rejony, placówki (jedna lub kilka wsi). Czasami organizowano szczeble pośrednie: podokręgi i podobwody. Ogółem było 17 okręgów Armii Krajowej: Warszawa – miasto, Warszawa – województwo, Radom (dowództwo w Kielcach), Lublin, Kraków, Śląsk, Łódź, Poznań, Pomorze, Białystok, Polesie, Nowogródek, Wilno, Wołyń, Lwów, Tarnopol i Stanisławów. Na czele okręgu stał komendant (dowódca), który podlegał Komendzie Głównej Armii Krajowej. W jego kompetencjach znajdowały się wszystkie sprawy związane z działalnością wojskową i walką zbrojną. Problemy polityczne na ogół pozostawały w gestii okręgowego delegata rządu emigracyjnego.
Okręgi występowały również w strukturze Batalionów Chłopskich do połowy 1944, tzn. do czasu podpisania umowy scaleniowej z kierownictwem Armii Krajowej. W Batalionach Chłopskich funkcje i podział terytorialny okręgu był zbliżony do Armii Krajowej. Różniły się natomiast nazwy poszczególnych szczebli organizacyjnych. Okręg dzielił się bowiem na podokręgi, obwody, gminy i gromady. Ogółem w latach II wojny światowej istniało 10 okręgów Batalionów Chłopskich: Warszawa – miasto, Warszawa – województwo, Kielce, Lublin, Łódź, Kraków, Białystok, Wołyń, Lwów i Poznań.
Z kolei w Gwardii, a później w Armii Ludowej, okręgi tylko przejściowo (w 1942), były najwyższymi terytorialnymi szczeblami organizacyjnymi. Później natomiast stanowiły element składowy obwodu. Dowództwo okręgu kierowało całokształtem działalności organizacyjno-bojowej na podległym sobie terenie, z wyłączeniem brygad partyzanckich. W zasadzie podział organizacyjny AL zawierał się w następujących elementach: obwody, okręgi, podokręgi, garnizony, dzielnice i placówki. Uogólniając można stwierdzić, że okręgowi wojskowemu w Armii Ludowej odpowiadał, pod względem kompetencji i zasięgu terytorialnego, obwód. Armia Ludowa liczyła sześć obwodów: Warszawski, Lubelski, Radomsko-Kielecki, Śląski, Łódzki i Krakowski.
W specyficznych okolicznościach, w jakich pozostawały polskie formacje zbrojne w ZSRR, nie było potrzeby organizowania okręgów wojskowych. Funkcje mobilizacyjno-organizacyjne spełniał Ośrodek Formowania Polskich Sił Zbrojnych, przemianowany na Główny Sztab Formowania Armii Polskiej.
Zmiana sytuacji nastąpiła po przejściu frontu za linię Wisły. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego rozkazem z 1 lutego 1945 poleciło utworzyć 6 okręgów wojskowych. W rozkazie tym określono nazwy i siedziby dowództw okręgów, sprecyzowano terminy organizacji i zasięg terytorialny okręgów oraz numerację. Jako pierwszy rozpoczął działalność (7 lutego 1945) Okręg Wojskowy Lublin, a później Kraków, Łódź i Pomorze.
[edytuj] Okres powojenny
...
[edytuj] Lista polskich okręgów wojskowych
[edytuj] Istniejące
- Pomorski Okręg Wojskowy z dowództwem w Bydgoszczy
- Śląski Okręg Wojskowy z dowództwem we Wrocławiu
