Piastr

Z Wikipedii

Piastr, piaster, piastra - moneta używana w kilku krajach Bliskiego Wschodu, współcześnie tamtejsza jednostka monetarna, spotykana tam także pod nazwami gurusz, kirsz. Piastrami nazywano też hiszpańskie i południowoamerykańskie peso. Była to także nazwa waluty Indochin Francuskich i grubych monet bitych na Dalekim Wschodzie.

Piastr pojawił się w 1687^[1] w imperium osmańskim jako srebrna moneta (odpowiadająca talarowi) zwana gurusz^[2] o wadze początkowo 19,24 g, równa 40 para. Ulegał szybkiej dewaluacji, stając się monetą bilonową (w 1810 roku ważył już tylko 4,65 g). Od 1908 piastr równy był 1/100 funta tureckiego (liry tureckiej), a bito go w Turcji do 1928 (do 1981 bito jego wielokrotności w złocie).^[3] Od 2005 nowy gurusz stanowi 1/100 nowej liry tureckiej.

Obecnie piastr (występuje także pod nazwą kirsz) używany jest jako drobna moneta w:

• Egipcie (od 1916, wartość 1/100 funta egipskiego i 10 millemów)
• Sudanie (początkowo bity w czasie powstania Mahdiego w latach 1885-98, wprowadzony ponownie w 1956 jako 1/100 funta sudańskiego, a od 1992 jako 1/100 dinara sudańskiego)^[4]
• Arabii Saudyjskiej (wartość do 1960 1/22 riala saudyjskiego^[5], a od 1960 1/20 riala)^[6]
• Syrii (wartość 1/100 funta syryjskiego)
• Jordanii (wartość 1/100 dinara jordańskiego, 1/10 dirhamów i 10 filów)
• Libanie (wartość 1/100 funta libańskiego)^[7]

Posługiwano się nim także w innych krajach:

• w Libii (1951-71, wartość 1/100 funta libijskiego i 10 millemów)
• na Sycylii (1735, 1785-99, wartość 12 tari)
• w brytyjskim Cyprze (1879-1949, wartość 1/180 funta cypryjskiego)
• w królestwie Hidżazu

Nazwę tę noszą także duże monety spotykane na Dalekim Wschodzie: bite ze srebra i złota w Annamie w latach 1820-1925 (waga 26-27,5 g) i ze srebra w Kambodży w 1860. W Indochinach Francuskich piastr równy był 100 centymom i używany był w latach 1885-1947.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Wcześniej, bo już w 1624, rozpowszechniła ją w Azji Duńska Kompania Wschodnioindyjska.
2. ↑ Inaczej: kuruş, girsh, guerche, qirsh, nazwa pochodzi od grosza europejskiego (od włoskiego grosso) i wymieniana była już w XV wieku
3. ↑ Gurusz przestał być w praktyce używany ze względu na jego znikomą wartość.
4. ↑ Od 2006 rząd Sudanu planuje ponowne wprowadzenie funta w miejsce dinara.
5. ↑ Przed upowszechnieniem się na Bliskim Wschodzie talarów lewantyńskich rial był wart 20 kirszy, jednak zrównanie wartości riala z wartością większego odeń talara Marii Teresy (wartego 22 kirsze) spowodowało, że odtąd tyle wynosiła wartość także jednego riala.
6. ↑ Od 1963 rial dzieli się na 100 halali, niemniej monety mają wciąż oznaczenia zarówno w halalach jak i w kirszach.
7. ↑ Ze względu na utratę wartości spowodowaną przez inflację używane są tam jedynie funty.