Turcja

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Türkiye Cumhuriyeti


Flaga Turcji	Godło Turcji

Dewiza: (tur.) Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
(Pokój w Ojczyźnie, Pokój na Świecie)

prezydent Ahmet Necdet Sezer

Szef rządu

premier Recep Tayyip Erdoğan

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

36. na świecie
779 452 km²
0,3%

Liczba ludności
• całkowita (XII 2006)
• gęstość zaludnienia

18. na świecie
70 780 000
90,8 osób/km²

Powstanie

Imperium osmańskie:1299 Turcja:29 października 1923

Jednostka monetarna

Nowa lira turecka (TRY)

Strefa czasowa

UTC +2

Hymn państwowy

Istiklâl Marsi (Marsz niepodległości)

+90

Turcja (tur. Türkiye, Republika Turecka – Türkiye Cumhuriyeti) – państwo położone w Azji na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie ze stolicą w Ankarze. Część europejska – Tracja stanowi 3% powierzchni i oddzielona jest od części azjatyckiej Morzem Marmara oraz cieśninami Bosfor i Dardanele. Turcja jest krajem czterech mórz, gdyż od północy otacza ją Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie i Morze Marmara, a od południa Morze Śródziemne – nazywane w języku tureckim Morzem Białym.

Spis treści

1 Ustrój polityczny
2 Geografia
- 2.1 Granice
- 2.2 Podział administracyjny
3 Historia
4 Gospodarka
5 Zwierzęta
6 Demografia
7 Zobacz też
8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Ustrój polityczny Turcji opiera się na Konstytucji Republiki Tureckiej z 1982, która głosi, że państwo tureckie jest niepodzielną, laicką, demokratyczną oraz socjalną republiką. Głową państwa jest prezydent wybierany przez parlament na 7-letnią kadencję. Kobiety w Turcji otrzymały czynne i bierne prawa wyborcze 5 grudnia 1934 roku. W roku 1935 kobiety stanowiły 4,6% posłów w parlamencie.

[edytuj] Geografia

Tureckie wybrzeże od strony morza śródziemnego

Izmir

Największe miasta: Stambuł, Ankara, Izmir, Bursa, Adana, Gaziantep, Konya
Najwyższy punkt: Ararat 5 165 m n.p.m.
Podział administracyjny: 81 prowincji (iller)

[edytuj] Granice

Turcja graniczy z 8 państwami. Całkowita długość granic wynosi 2 627 km z czego na poszczególne kraje przypada:

Armenia – 268 km
Azerbejdżan (Nachiczewan) – 18 km
Bułgaria – 240 km
Gruzja – 252 km
Grecja – 206 km
Iran – 499 km
Irak – 331 km
Syria – 822 km

[edytuj] Podział administracyjny

Główny artykuł: Podział administracyjny Turcji

Turcja jest podzielona na 81 prowincji (tur. vilayet;il; l. mn. iller). Każda prowincja dzieli się na podprowincje (tur. ilçe; l. mn. ilçeler). Prowincje mają zazwyczaj nazwę miasta, które jest jego stolicą, wyjątek stanowią: Hatay (stolica Antakya), Kocaeli (stolica Izmit) i Sakarya (stolica Adapazarı).

[edytuj] Historia

Turcja wcześniej nazywana była Imperium osmańskim. W XIX wieku zaczęło ono ulegać rozpadowi. . Po I wojnie światowej Imperium osmańskie zostało podzielone między mocarstwa europejskie. Przywódcą ruchu narodowego był wówczas Kemal Atatürk. Między rokiem 1919 a 1920 toczyła się wojna grecko-turecka. W 1922 zniesiono kalifat. W 1923 roku Turcja stała się republiką. Pierwszym prezydentem został Kemal Atatürk. Wówczas wprowadzano liczne reformy mające na celu europeizację Turcji: wprowadzenie alfabetu łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego. W 1934 przyznano kobietom bierne i czynne prawo wyborcze. W 1935 kobiety stanowiły 4,6 % parlamentarzystów. Podczas II wojny światowej Turcja była neutralna. Od 1952 roku Turcja jest członkiem NATO. Od 1974 okupuje część Cypru. O laickość państwa od samego jego początku walczy armia. Dlatego też w Turcji dochodziło często do zamachów stanu (w 1960, 1971, 1980 i 1997 roku). Turcja chciałaby się stać członkiem Unii Europejskiej. Przeciwnicy jej przystąpienia do niej wysuwają przede wszystkim zarzut, że jest ona krajem rolniczym i islamskim (należącym do innego kręgu kulturowego). Europejczycy obawiają się również zalewu taniej siły roboczej z ubogich rejonów Turcji. Należy jednak pamiętać, że poziom życia w miastach jest dosyć wysoki. 3 października 2005 Turcja rozpoczęła negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej.

[edytuj] Gospodarka

Turcja jest jednym z 6 całkowicie samowystarczalnych pod względem żywnościowym krajów świata. Główną uprawą przeznaczoną na eksport jest bawełna, a także orzeszki laskowe. Ze zbóż uprawia się ryż, jęczmień i pszenicę. Główne uprawy owocowe to: melony, arbuzy, jabłka, morele, brzoskwinie, czereśnie, banany, figi i cytrusy. Z używek najpowszechniej uprawiany jest tytoń. W Turcji uprawiane są również: orzeszki pistacjowe, orzechy włoskie, buraki cukrowe, słoneczniki oraz winorośl, z której produkowane jest wino.

[edytuj] Przemysł

Jeden z dwóch mostów łączących europejską i azjatycką część Turcji znajduje się w Stambule nad cieśniną Bosfor

Turcja posiada znaczne zasoby surowców mineralnych, zwłaszcza rud metali. Wydobycie rud żelaza (Divriği we wschodniej Anatolii), chromu (Seydişehir na południu kraju – Turcja należy do głównych światowych producentów chromu), boksytów, rud miedzi (Murgul), cynku i ołowiu. Z surowców energetycznych eksploatuje się węgiel brunatny (zachodnia Anatolia), węgiel kamienny (zagłębie Ereğli-Zonguldak) i ropę naftową w pobliżu granicy z Syrią (główny ośrodek Batman). Z surowców chemicznych wydobywa się: fosforyty, sól kamienną i siarkę. 39% energii elektrycznej dostarczają elektrownie wodne (największe Keban i Atatürk — zbudowane w 1992 na Eufracie), 61% węglowe i naftowe. Produkcja energii elektrycznej na 1 mieszkańca — 1296 kWh (2000). Do najstarszych i najlepiej rozwiniętych gałęzi przemysłu przetwórczego należą: przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, tytoniowy) oraz włókienniczy i odzieżowy, wykorzystujące surowce krajowe. Od lat 60. rozwój hutnictwa żelaza (głównie ośrodki: Karabük, Ereğli), miedzi (Ergani, Stambuł) oraz aluminium, przemysłu maszynowego i zbrojeniowego, środków transportu (montownie samochodów, ciągników, budowa statków), sprzętu gospodarstwa domowego, chemicznych (m.in. produkcja nawozów sztucznych), cementowego i rafineryjnego (w portach dowozowych ropy naftowej: İzmit oraz w Batman). Powszechnie rozwinięte rzemiosło: dywany, biżuteria, wyroby metalowe, ceramika, wyroby skórzane. Największa koncentracja zakładów przemysłowych w regionie północno-zachodnia: Stambuł – Ereğli – Izmir, ponadto w rejonie Ankary i na południowo-wschodniej: Adana – Gaziantep–Antakya.

[edytuj] Turystyka

Jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki Turcji jest turystyka, Najwięcej turystów jest z Niemiec i Wielkiej Brytanii. Wpływy z turystyki wynoszą 3,6 mld dolarów. Główne ośrodki turystyczne to: Stambuł, oraz zabytki kultury antycznej: Troja, Milet, Efez, Pergamon, İzmir i inne.

Capadocia

[edytuj] Komunikacja

Sieć komunikacyjna w Turcji jest w rozbudowie. Około 63 tysiące km. dróg o twardej nawierzchni, w budowie 1250 km. autostrad – m. in. od granicy bułgarskiej do Ankary. Drogi łączą Turcję z Bułgarią oraz Syrią, Iranem i Irakiem. Europejską i azjatycką część kraju łączą 2 mosty na Bosforze w Stambule. 8,4 tysięcy km. linii kolejowych, w większości jednotorowych. Nośność floty handlowej — 7,1 mln DWT . Główne porty morskie (przeładunek powyżej 1 mln ton): Stambuł nad cieśniną Bosfor, Zonguldak, Ereğli i Samsun nad Morzem Czarnym, İzmir i İzmit nad Morzem Egejskim i Mersin, İskenderun nad Morzem Śródziemnym. Rozwinięta żegluga kabotażowa, połączenia promowe między europejską i azjatycką częścią kraju (Cieśnina Bosfor, z Cyprem i wyspami greckimi (Rodos, Samos, Chios).

[edytuj] Zwierzęta

Zwierzęta hodowane na terenie Turcji to: krowy, konie, kozy, osły i owce, jak również wielbłądy i bawoły.

Najpopularniejszą w Turcji rasą psa jest Kangal – wielki i silny pies pasterski. Najciekawszą rasą kotów są koty Van o białym futrze i różnokolorowych oczach – jednym zielonym, a drugim niebieskim.

Na wolności żyją w Turcji jelenie, szakale, rysie, dziki, wilki oraz rzadko – lamparty i niedźwiedzie.

[edytuj] Demografia

Liczba ludności Turcji w latach 1961-2003

Narodowości: Turcy ok. 82%, Kurdowie ok. 10%, Zaza ok 2%, Arabowie ok. 1%
Wyznania: muzułmanie (gł. sunnici) 99% (statystyki oficjalne nie wyróżniają alewitów i traktują ich jako sunnitów; szacuje się, że alewici stanowią 25-30% populacji Turcji)

Błękitny Meczet, Stambuł.

Oficjalne liczby są jednak nie do końca prawdziwe, gdyż każdy mieszkaniec Turcji, jeżeli nie deklaruje się jako wyznawca innej religii, automatycznie zaliczany jest do muzułmanów. Nie ma tam czegoś podobnego do wystąpienia z kościoła chrześcijańskiego, toteż ateiści i agnostycy oficjalnie uznawani są za muzułmanów. Wymagana jest po prostu przynależność do jakiejkolwiek religii. Z tego powodu liczba mieszkańców Turcji, niewyznających żadnej religii, jest nieznana.