Programowanie neurolingwistyczne

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Niektóre informacje występujące w tym haśle uznano za kontrowersyjne.
Uzasadnienie tej decyzji znajduje się na stronie Wikipedia:Artykuły kontrowersyjne lub na stronie dyskusji.
Jeśli możesz, przeredaguj go zgodnie z zasadami neutralnego punktu widzenia.

Programowanie neurolingwistyczne (ang. neuro-linguistic programming, NLP) – posiadająca wielu zagorzałych zwolenników, jak i przeciwników, dyscyplina biorąca swój początek w psychoterapii, zwracająca szczególną uwagę na sposób, w jaki powstają i zmieniają się ludzkie wzorce spostrzegania i myślenia. NLP głosi, iż stara się modyfikować wzorce, które prowadzą do życiowej porażki, przy pomocy szerokiej gamy wątłych hipotez oraz kontrowersyjnych naukowo i etycznie technik, takich jak hipnoza, linia czasu, itp. Jego zwolennicy twierdzą, iż wykorzystują NLP w celu rozwoju osobistego w terapii biznesie.

Zdefiniowanie NLP jest o tyle trudne, że praktycznie każdy trener, nauczyciel i praktyk NLP ma inne zdanie na ten temat. Szczytem lapidarności, jak też arogancji można nazwać słowa Richarda Bandlera, który powiedział: "NLP to wszystko co działa". Pojęcie NLP wyjaśniają jego zwolennicy poprzez rozbicie jego części składowych:

Neuro - od neurologia, wiedza o tym jak funkcjonuje mózg wykorzystywana w NLP jako podstawa teoretyczna

Lingwistyczne - od lingwistyka, nauka o strukturach komunikacyjnych i językowych.

Programowanie - rozumianej jako budowanie powtarzalnych procedur dających pożądane rezultaty

Chociaż elementów NLP można doszukać się już we wcześniejszych pracach (choćby George'a Millera, oficjalna wersja mówi, iż NLP powstało w latach 70. XX w. w Santa Cruz w Kalifornii. Wówczas spotkali sie i zaczęli pracować ze sobą lingwista John Grinder oraz student informatyki i psychologia Richard Bandler. Wspólnie badali wzorce lingwistyczne leżące u podstaw skuteczność terapii Gestalt, w którą Bandlera wtajemniczył Frederick Perls. Po osiągnięciu swoich sukcesów w tej kwestii, rozszerzyli swoje badania również na metody V. Satir – terapeutki rodzinna oraz M. Ericksona – hipnoterapeuty. Bandler i Grinder szukali zasad, które czynią pracę z pacjentem efektywną.

Czynnikiem, który miał decydować o sukcesie zdaniem Bandlera i Grindera, okazał się zestaw wzorców komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Bandler i Grinder opracowali zbiór interwencji terapeutycznych, a swoje spostrzeżenia zawarli w książkach opublikowanych w latach 1975-1977: dwutomowym The Structure of Magic oraz składającym się również z dwóch części Patterns of Hipnotic Techniques of Milton H. Erickson. Zdaniem autorów, model przez nich stworzony i dalej rozwijany, może być wykorzystywany do zwiększania efektywności komunikacji, przeprowadzania zmian w terapii, przyspieszania uczenia się i zwiększania radości z życia.

Joseph O'Connor i John Seymour nazywają NLP sztuką podkreślając, że opiera się na twórczej fascynacji ludźmi będących mistrzami w rozmaitych sferach aktywności. Twierdzą, że to zupełny przypadek, iż metoda ta powstała jako gałąź psychoterapii. Wskazują, że w swej istocie NLP to wyrafinowane strategie badania reguł, jakimi kierują się ludzie wybitni, odnoszący sukcesy w różnych dziedzinach i uczenie ich innych.

[edytuj] Praktyka

Wzorce, umiejętności i techniki odkrywane w procesie NLP (zwanym modelowaniem) mogą być zdaniem zwolenników tego nurtu stosowane w poradnictwie, edukacji, sporcie, polityce, prawie i biznesie. Najnowsze modele i procedury uczą umiejętności budowania własnej motywacji, wpływania na własne procesy emocjonalne i myślowe oraz wywierania wpływu na innych.

Niektóre metody NLP:

Modelowanie, czyli badanie zachowań, przekonań i wartości osoby w powiązaniu do danej jej cechy lub działania, którego właściwości chcielibyśmy przejąć.
Kotwiczenie - stwarzanie odruchowych emocjonalnych powiązanych przyczynowo-skutkowo z bodźcem. Bodźcem może być dotyk, obraz, dźwięk itp.
Metafory pozwalające spojrzeć na rzeczywistość z innego punktu widzenia.
Trans, czyli hipnoza. Transe są szeroko używane w NLP, zarówno w formie jawnej indukcji, jak i wplatania sugestii w codzienny język (tzw. model Miltona).
Linia czasu – linia, na której umysł człowieka organizuje w przestrzeni przeszłość oraz przyszłość. Z Linii Czasu korzysta wiele technik, takich jak zmiana historii osobistej, wzmacnianie zasobów, projektowanie przyszłości, future-pacing i inne, które dzięki zmienianiu subiektywnego odczucia czasu, pozwalają dotrzeć do swoich osobistych zasobów (doświadczeń i stanów emocjonalnych) oraz przenieść je w przyszłość.
Swish pattern – metoda tworzenia skojarzeń pomiędzy sytuacją odbieranej negatywnie, a sytuacją, w której ma się poczucie komfortu za pomocą szybkiego przeskakiwania w myślach pomiędzy wyobrażeniami tych dwóch sytuacji. Zdaniem zwolenników NLP metoda ta jest pomocna przy budowaniu pewności siebie, leczeniu lęków oraz zwalczaniu uzależnień.
Techniki leczenia fobii opierają się na tzw. podwójnej dysocjacji. Zdaniem zwolenników NLP, techniki te pozwalają usunąć niemal każdą fobię w ciągu kilkunastu minut.
Przeramowanie (ang. reframing) – taka zmiana kontekstu wypowiedzi, która nie zmieniając jej logicznej treści zmienia jej sens.
Zestaw krótkich stwierdzeń/przysłów, takich jak "Mapa nie jest terenem", które lapidarnie podsumowują punkt widzenia NLP na świat.

[edytuj] Kontrowersje

NLP budzi wiele kontrowersji w kręgach zawodowych psychologów. Argumenty przeciwnika NLP: "Programowanie neurolingwistyczne, jako podejście czysto komercyjne i stawiające wątłe hipotezy ponad prawdę, jest przedmiotem ostrej krytyki ze strony świata nauki, w tym przede wszystkim jest krytykowane przez psychologów i psychiatrów, nazywających je jedną z metod "pseudopsychologicznych", których stosowanie przynosi więcej szkód, niż pożytku. Metodzie NLP zarzuca się nie bez przyczyny arogancję i brak fachowych kompetencji terapeutów-trenerów, manipulację, cyniczny komercjalizm, wątłe podstawy teoretyczne i brak dowodów statystycznych na poparcie stawianych hipotez, brak trwałych efektów, amoralność wykorzystującą niski poziom wiedzy środowisk biznesowych, które gotowe są płacić wysokie stawki trenerom NLP w nadziei, że zamienią metną wodę w wino i dokonają cudu w przedsiębiorstwie, jak też zamknięcie się we własnym wygodnym świecie, co chroni NLP przed skompromitowaniem przez świat nauki."

NLP zarzuca się m.in.:

Brak skuteczności. Aczkolwiek NLP teoretycznie stawia sobie skuteczność za podstawowy cel i wyznacznik, to skuteczność NLP nie jest poparta wynikami żadnych poważniejszych badań i pojawiają się głosy ludzi rozczarowanych NLP, którzy twierdzą, że NLP cechuje bardzo niska lub żadna skuteczność.
Wątłe podstawy teoretyczne. Richard Bandler otwarcie demonstrował pogardę dla testowania naukowego hipotez NLP. Twierdził, że NLP to sztuka a nie nauka, więc testowanie jej założeń mija się z celem lub jest niemożliwe. Niektóre założenia NLP były jednak sprawdzane w kontrolowanych eksperymentach. W przypadku tzw. preferowanych modalności sensorycznych okazało się, że żaden z wielu eksperymentów ich istnienia nie potwierdził. Mimo to model ten pozostaje jednym z fundamentów NLP. Jeżeli NLP działa w praktyce, to działa jednak być może pomimo swojego aparatu teoretycznego, a nie dzięki niemu.
Krótkotrwałość efektów. NLP zmienia u człowieka obraz świata i niego samego. Jest to bardzo cenny efekt i czasem wystarczający do trwałej zmiany, jednak bywa też powierzchowny. Wiara w to, że potrafimy rozwiązać wszystkie swoje problemy nie oznacza, że naprawdę potrafimy to zrobić. Na pewno nam z tą wiarą łatwiej, jeśli jednak nasze problemy mają np. podłoże w niedostatecznych umiejętnościach współżycia społecznego, sama wiara bez treningu tych umiejętności da niewiele i szybko upadnie.
Amoralność. Niektórzy znani przedstawiciele NLP nie oglądali się na względy etyczne. Prawdopodobnie pierwszym takim przypadkiem był jeden z założycieli NLP Richard Bandler, który wsławił się wieloma ekscesami. Po pewnej libacji narkotykowej został nawet oskarżony o morderstwo, jednak uniewinniono go (proces nie wykazał, który z dwóch podejrzanych popełnił zbrodnię [1]). NLP daje niestety pewne teoretyczne uzasadnienie dla takiej postawy – głosi, że nie da się popełnić błędu, bo "nie ma błędów, są tylko doświadczenia". Tym samym cokolwiek byś nie zrobił, zrobisz dobrze. Jeśli krzywdzisz innych, to nie jest to błąd, jesteś przecież skuteczny, a wszyscy wzbogaciliśmy się o nowe doświadczenie.
Arogancja. Niektórzy wiodący przedstawiciele NLP tak w Polsce, jak i na świecie, uważani są za megalomanów i egomaniaków. NLP-owcy czasem tak dobrze potrafią przekonać samych siebie metodami NLP o słuszności swoich działań i wbić się w taką pewność siebie, że na otoczeniu robią, słusznie lub nie, wrażenie aroganckich.
Manipulacje. NLP z zasady próbuje zmienić przekonania człowieka o jego przeszłości i otaczającym świecie. Może to zostać wykorzystane w celach terapeutycznych, może też służyć manipulacji psychologicznej. Niestety wiele osób używa NLP w tym drugim celu. Model Miltona na przykład jest wszechobecny w języku reklamowym. Elementy NLP wykorzystują też korporacje, firmy i firmy reklamowe.
Komercjalizacja. Dyplomy praktyków NLP są wydawane tylko po ukończeniu płatnego kursu. Można zostać trenerem NLP po prostu płacąc pieniądze za kurs, bez konieczności zdawania egzaminów, czy kończenia studiów psychologicznych.
Zamknięcie się we własnym świecie. NLP tworzy własne terminy na rzeczy powszechnie znane (np. "taniec" to relacje międzyludzkie, "metamodel" to zadawanie wnikliwych pytań, "modalności sensoryczne" to zmysły, itp.). Używane definicje mają często formę raczej niezbyt jasnych metafor, np. "NLP to studium efektywności i model sposobu, w jaki ludzie organizują swoje doświadczenie." (Joseph O'Connor, John Seymour). NLP wykazuje czasem pogardę dla klasycznych szkół psychoterapii, nie sprawdzając przy tym własnych metod w kontrolowanych eksperymentach.
Stawianie przekonań ponad prawdę. NLP zakłada, że prawda to z definicji to, co działa w praktyce. Nie każdy zgadza się z tym założeniem, że rzeczywistość obiektywna nie istnieje, a liczy się tylko to, co każdy sobie na jej temat wyobraża.

[edytuj] Argumenty zwolenników

Zwolennicy twierdzą:

NLP jest skuteczne. Na warsztatach NLP dzieją się rzeczy wspaniałe. Ludzie wychodzą z nich oczyszczeni, z wiarą we własne siły, w ludzi i nadzieją na przyszłość. Niektórzy popierają te subiektywne oceny miarodajnymi wynikami, np. : zwiększenia sprzedaży
Terapia NLP jest o wiele szybsza niż terapia tradycyjnymi metodami. Nawet kilka seansów może przynieść efekty porównywalne z wieloletnią klasyczną psychoterapią.
NLP jest bezkonkurencyjne w dziedzinie leczenia fobii.
Praktyka jest ważniejsza, niż teoria. Mało kto z nas zna teorię chodzenia, a jednak chodzimy. Znajomość teorii jakiegokolwiek zagadnienia nie jest istotna, o ile efekty są pozytywne. Teoria może być balastem. Niewielkie podstawy teoretyczne NLP są więc raczej jego zaletą.
Klasyczne szkoły terapii koncentrują pacjenta na jego problemach, tym samym utrwalając je. NLP stara się zwrócić uwagę człowieka na jego cele i na zdrowy stan psychiczny.
NLP zostało przez klasyczną psychologię wepchnięte do "getta" New Age. Stąd prawie nie prowadzi się badań naukowych z tej dziedziny, a jeśli nawet jakieś powstają, poważne czasopisma ich nie publikują. Trenerzy NLP są zrównywani przez dyplomowanych psychologów z szarlatanami. Nic dziwnego, że NLP nie wypowiada się dobrze o klasycznej psychologii.

[edytuj] Polecana literatura

O'Connor, J., Seymour J. (1998). NLP. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Poznań: Zysk i S-ka.
Wypler, W. (2004) Zmiany w obrazie siebie u uczestników treningu Programowania Neurolingwistycznego. Studia Psychologica, 5, 177-185.
O'Connor J., Prior R. (1995) /Polskie wydanie 2002/ NLP i skuteczne sprzedawanie.
O'Connor J., Seymour J. (1994) /Polskie wydanie 1998/ NLP Szkolenie menedżerów i trenerów.
BANDLER R., La VALLE J. (1996) /Polskie wydanie 2006/ Alchemia manipulacji