Prowincja Centralna (Kamerun)
Z Wikipedii
Prowincja Centralna (ang. Centre Province, fr. Province du Centre) to prowincja Kamerunu. Jej stolica to Jaunde. Obszar 68 926 km² zamieszkuje około 1 651 tys. ludzi (1987). Zamieszkany głównie przez członków ludów Bassa, Ewondo i Vute.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
[edytuj] Geologia
[edytuj] Warunki wodne
Prowincja Centralna leży w zlewisku Atlantyku.
Sanaga jest najważniejszą rzeką prowincji. Jej bystry nurt stanowi doskonałe źródło energii hydroelektrycznej. Jest także ważna dla rolnictwa, gdyż jej wylewy, mające miejsce w czasie pory deszczowej, użyźniają gleby. Sanaga jest żeglowna od Wodospadów Nachtigala do Edéa w Prowincji Nadmorskiej.
Kilka dopływów zasila swoimi wodami Sanagaę. Djérem przecina teren prowincji wpływając z Adamawy i płynąc do Prowincji Wschodniej, łącząc się tam z rzeką Lom (górna Sanaga). Djérem, podobnie jak Sanaga, wylewa okresowo. Rzeka Kim wpływa z Adamawy i łączy się z rzeką Mbam na granicy Prowincji Zachodniej. Mbam łączy się z Noun, wpływającym z Prowincji Zachodniej. Z kolei z Noun łączy się rzeka Ndjim. Noun wpływa do Sanagi niedaleko Monatélé.
Nyong jest jedyną większą rzeką, niebędącą dopływem Sanagi. Ma swe źródła w Prowincji Wschodniej, przepływa przez Mbalmayo i płynąc dalej na zachód tworzy granicę pomiędzy prowincjami Południową i Nadmorską.
Za sprawą tego, że Nyong leży w całości w strefie klimatu równikowego, ma ona okres podwyższonego stanu wód, spowodowany ulewnymi deszczami, występującymi między marcem i październikiem. Zwiększony poziom rzeki czyni ją żeglowną od Abong-Mbang w Prowincji Wschodniej do Mbalmayo. Pozostałe rzeki prowincji płyną przez strefy klimatu równikowego i podrównikowego, gdzie pora deszczowa przypada na różne miesiące, co sprawia, że nie ma tak dużych wahań stanu wód.
Zapotrzebowanie prowincji na energię elektryczną jest zaspokajane w większości przez elektrownie wodne w sąsiednich prowincjach. Z powodu rosnącego zapotrzebowania na elektryczność, planuje się zbudowanie zapory na rzece Nyong w Njock-Mpoume i na Sanadze na Wodospadach Nachtigala.
[edytuj] Ukształtowanie terenu
Prowincja Centralna leży na Wyżynie Południowokameruńskiej. Wysokość terenu nad poziomem morza waha się od 500 do 1000 metrów. Wyjątkiem są dolin rzek - Sanagi i jej dopływów - gdzie wysokość spada do 200 metrów. Wysokość terenu rośnie, gdy oddalamy się od nadmorskich równin na południowym zachodzie i zbliżamy do Wyżyny Adamawa. Charakterystycznym elementem krajobrazu są faliste, porośnięte lasem wzgórza. Najwyższe z nich mają bezleśne, skaliste wierzchołki. Najwyższą górą w prowincji jest Mbam Minkom (1295 m n.p.m.), leżąca na północny zachód od Jaunde.
[edytuj] Klimat
[edytuj] Fauna i flora
Prowincja jest porośnięta równikowym lasem. Wyjątkiem są doliny rzek Djérem, Mbam, i Noun oraz północna granica prowincji. Tereny te zajmuje sawanna drzewiasta. Niegdyś tereny prowincji były zalesione w większym niż obecnie stopniu. Eksploatacja lasów przyczyniła się do ich przetrzebienia i przesunięcia się granic sawanny na południe. Obecnie niewiele jest terenów nietkniętych przez człowieka. Rezerwat Mfou, ustanowiony ostatnio m.in. przez WWF, jest jednym z takich obszarów. Ma za zadanie chronić różne gatunki ptaków, małp i węży. Szanse na zapoznanie się z kameruńską przyrodą stwarza również stołeczny ogród zoologiczny.
[edytuj] Demografia
[edytuj] Rozmieszczenie ludności
Prowincja Centralna, zamieszkana przez ponad milion ludzi, jest jedną z najgęściej zaludnionych prowincji Kamerunu. Przez długi czas jej tereny były ważnym ośrodkiem ludu Beti-Pahuin, jednak wskutek migracji ludności z innych części kraju dominująca pozycja tego ludu osłabła. Wśród wielu czynników, przyciągających przyjezdnych można wymienić: ulokowanie na terenie prowincji siedziby administracji w czasach kolonialnych, a także nadanie Jaunde statusu stolicy w czasach niepodległości, rozwój plantacji kakao i trzciny cukrowej leżących pomiędzy rzekami Sanaga i Nyong, przyciągające robotników z sąsiednich prowincji oraz fakt, iż Jaunde jest centrum edukacji ściągającym młodych ludzi z całego kraju.
Większość mieszkańców prowincji żyje w Jaunde, w większych miastach i wzdłuż głównych dróg.
[edytuj] Ludność
[edytuj] Beti
Prowincja Centralna jest jednym z głównych ośrodków ludu Beti-Pahuin (zwanego również Fang Beti lub Fang), należącego do rodziny Bantu. Lud ten dzieli się na Beti, zamieszkujących Prowincję Centralną i Bulu oraz Fang, zamieszkujących Prowincję Południową.
Grupa Beti dzieli się na kilka mniejszych grup. Ewondo zamieszkują najgęściej zaludnioną część prowincji - departamenty Nyong-et-Soo i Mfoundi. Yezum i Yebekolo to podgrupy Ewondo. Bene, choć liczniejsi w Prowincji Południowej, żyją także w departamencie Nyong-et-Soo. Mbida-Mbane i Mvong-Nyenge zamieszkują tereny na wschód od Jaunde. Eton-Beti, Eton-Beloua i Beloua-Eton żyją w departamencie Lekié. Siedziby Mvelle ciągną się od Jaunde wzdłuż doliny rzeki Nyong aż do departamentu Nyong-et-Mfoumou. Eki żyją w departamencie Haute-Sanaga.
[edytuj] Inne ludy
Wiele mniejszych ludów, nienależących do Beti Pahuin, asymiluje się z tą o wiele liczniejszą grupą. Należą do nich Manguissa, żyjący w departamencie Lekié pomiędzy rzeką Sanaga i miastem Saa, Bamvele, Batchanga (Tsinga), Evuzok, Omvang, Yekaba i Yetudi.
Okolice miasta Bafia i zachodnią część prowincji sąsiadująca z Prowincją Nadmorską zamieszkują ludy określane wspólnie jako Banen i Bafia. Wśród nich wyróżnić można grupy takie jak Ndiki, Ntundu, Lemande, Yambetta, Bape i Bekke.
Poza tym w prowincji żyje lud Tikar, który swe główne siedziby ma w Prowincji Zachodniej i Północno-Zachodniej. Jego członkowie, mieszkający w Prowincji Centralnej posługują się językiem Tumu i jego dialektami. Tikar dzielą się na Bang-Heng, Bankim, Ditan, Ina, Ngambe, Ngume, Ue i Yakong.
Bassa żyją w departamencie Nyong-et-Kellé.
Vute (zwani też Babuti), którzy są ludem należącym do grupy Bantu, zamieszkują departament Mbam-et-Kim.
Mniejsze ludy, żyjące na terenie prowincji, to: Bajem, Baki, Bamun, Bulu, Fa' (Balong), Gbete (Kepere), Gunu, Lafa, Maka, Njauti, Nyokon i Pori. Kilka małych różnorodnych grup określanych wspólnie jako Yambassa żyje wokół terytorium ludu Banen.
[edytuj] Religie
Europejscy misjonarze penetrowali terytorium prowincji podczas niemieckich i francuskich rządów. Od tego czasu większość mieszkańców przyjęła, choć często jedynie nominalnie, chrześcijaństwo. Głównymi kościołami są kościół katolicki i kościoły prezbiteriańskie. Utrzymują się, szczególnie na wsi, wierzenia animistyczne.
[edytuj] Gospodarka
[edytuj] Hodowla
Hodowla bydła i trzody jest jedną z ważnych gałęzi gospodarki. W Jaunde odbywa się największy targ bydłem, ściągający kupców nawet z sąsiednich prowincji. Bydło hoduje się na ranczach w okolicach Mbandjock, zaś drób w Makak, Obala i Jaunde. Hoduje się również owce, kozy i świnie.
Myślistwo jest praktykowane w niektórych regionach. Staje się jednak coraz rzadsze, a to za sprawą postępującej eksploatacji lasów równikowych i upowszechnienia broni palnej, co przyczyniło się do przetrzebienia dziko żyjących zwierząt i zniszczenia ich naturalnego środowiska. Handel dziczyzną, pochodzącą z Wschodniej i Południowej Prowincji, jest w większych miastach dochodowym interesem.
[edytuj] Uprawa
[edytuj] Przemysł
Rolnictwo wykorzystujące duże obszary prowincji przyczynia się do rozwoju przemysłu spożywczego. Produkcja cukrowni w Nkoetang stanowi blisko 80% krajowej produkcji cukru. W Jaunde mieści się zakład produkujący masło kakaowe a także browar. Inne zakłady spożywcze mieszczą się w Nanga Eboko i Eséka.
Prowincja jest także ośrodkiem przemysłu drzewnego. Największe tartaki mieszczą się w Eséka, Mbalmayo i Jaunde. Mniejsze zakłady zajmują się produkcją mebli i elementów konstrukcyjnych dla budownictwa.
Migracja do Jaunde stanowi czynnik inicjujący wzrost budownictwa, a co za tym idzie, produkcję materiałów budowlanych.
Także rzemiosło ma swój wkład w rozwój gospodarki zarówno zaspokajając potrzeby mieszkańców, jak i produkując dla turystów.
Pozostałe gałęzie przemysłu obecne w prowincji to przemysł tytoniowy i tekstylny. W Akonolinga wydobywa się rutyl.
[edytuj] Transport
Prowincja Centralna, tak ze względu na swoje położenie, jak i na swoją stołeczność jest ważnym węzłem komunikacyjnym.
W prowincji rozpoczynają się lub przechodzą przez nią najważniejsze drogi w kraju. I tak: droga nr 1 wiedzie z Jaunde do Kousséri i Fotoko, droga nr 2 wiedzie przez Ambam do Gabonu i Gwinei Równikowej, droga nr 3 prowadzi do Douala, zaś droga nr 4 do Bafoussam. Droga nr 9, jedna z niewielu nieprzechodzących przez stolicę, prowadzi z Mbalmayo do Sangmélima, Djoum i Mintom. Droga nr 10 wiedzie z Jaunde do Ayos i Bonis.
Przez Jaunde przechodzi ważna linia kolejowa do Douala i Ngaoundéré. W stolicy jest również międzynarodowy port lotniczy. Mniejsze lotniska są również w Akonolinga, Bafia, Eséka, Mbandjock i Nanga Eboko. Rzeka Nyong w czasie pory deszczowej jest żeglowna od Mbalmayo do Abong-Mbang.
[edytuj] Turystyka
Prowincja nie przyciąga wielkiej liczby turystów. Choć większość kameruńskich muzeów i pomników mieści się w Jaunde, zaś miasto dysponuje dobrą bazą noclegową, to odwiedzają je raczej przedsiębiorcy załatwiający swoje interesy.
[edytuj] Administracja i warunki społeczne
[edytuj] Administracja lokalna
Prowincja jest podzielona na dziesięć departamentów: Haute-Sanaga ze stolicą w Nanga Eboko, Lekié ze stolicą w Monatélé, Mbam-et-Inoubou ze stolicą w Bafia, Mbam-et-Kim ze stolicą w Ntui, Mefou-et-Afamba ze stolicą w Mfou, Mefou-et-Akono ze stolicą w Ngoumou, Mfoundi ze stolicą w Jaunde, Nyong-et-Kellé ze stolicą w Eséka, Nyong-et-Mfoumou ze stolicą w Akonolinga i Nyong-et-Soo ze stolicą w Mbalmayo. Na czele prowincji stoi mianowany przez prezydenta gubernator. Na czele departamentu stoi, także mianowany przez prezydenta, prefekt.
[edytuj] Tradycyjne struktury polityczne
[edytuj] Szkolnictwo
Prowincja Centralna może bez obaw aspirować do miana edukacyjnego serca kraju. Uniwersytet Jaunde jest najważniejszą wyższą uczelnią Kamerunu, choć istnieją także inne uniwersytety znajdujące się w Jaunde i pozostałych miastach. Stolica przyciąga najlepiej wykształconych Kameruńczyków, oferując pracę czy to w administracji państwowej, czy też w licznych firmach zagranicznych i agendach organizacji międzynarodowych.
Szkoły podstawowe i średnie są powszechne i łatwo dostępne. Szkoły podstawowe, co oczywiste, są liczniejsze. Szkoły średnie mieszczą się raczej w miastach, lecz dobrze rozwinięta sieć drogowa ułatwia młodzieży dojazd nawet z odleglejszych części regionu. Niestety koszty dojazdu, utrzymania się na miejscu i opłaty za szkołę przekraczają możliwości wielu rodzin i uniemożliwiają kontynuowanie edukacji. Kolejną słabością kameruńskiego systemu edukacji jest niedobór nauczycieli i co za tym idzie, ogromne przepełnienie szkół.
[edytuj] Opieka medyczna
W Prowincji Centralnej istnieje rozwinięta sieć szpitali i przychodni, szczególnie w Jaunde i innych większych miastach. Na prowincji jest obecna "medycyna tradycyjna".
Głównym problemem regionu, obecnym zresztą w całym Kamerunie, jest brak czystej, bieżącej wody. Na wsi zmusza to ludzi do czerpania wody z zanieczyszczonych rzek i strumieni lub z bagien i mokradeł. W miastach problemem jest brak rozwiniętej infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej. Przyczynia się to do zapadania ludności na czerwonkę biegunkę pełzakowatą i żółtaczkę. Z kolei obfite opady w porze deszczowej i niewystarczające odprowadzanie gromadzącej się wody tworzą idealne warunki do rozwoju komarów przenoszących malarię.
[edytuj] Życie kulturalne
Większość kameruńskich muzeów mieści się w Jaunde. Największym z nich jest Kameruńskie Muzeum Sztuki, posiadające w swych zbiorach bogatą kolekcję płaskorzeźby, posągów z brązu i tradycyjnych masek. Muzeum Afhemi jest prywatnym zbiorem kameruńskiej sztuki. Muzeum Narodowe mieści się w posiadłości niegdyś należącej do francuskiego gubernatora.
Prowincja Centralna jest także miejscem, w którym wykształcił się styl muzyczny i taneczny zwany bikutsi. Styl ten stworzony przez lud Ewondo rywalizuje obecnie o miano najbardziej znanego kameruńskiego stylu z muzyką zwaną makossa.
[edytuj] Historia
[edytuj] Czasy najdawniejsze
[edytuj] Kontakty z Europejczykami
[edytuj] Niemiecka Administracja
[edytuj] Francuska Administracja
[edytuj] Czasy najnowsze
Za rządów pierwszego prezydenta, Ahmadou Ahidjo, Kamerun był podzielony na siedem prowincji. Dzisiejsze Prowincje Centralna i Południowa tworzyły jedną Prowincję Centralno-Południową. Podział nastąpił za rządów Paula Biyi, a dokładnie 22 sierpnia 1983. Za Ahidjo rozbudowano sieć transportową - powstała linia kolejowa z Jaunde do Bélabo i droga do Ngaoundéré oraz utwardzono główne drogi kraju - co miało służyć lepszemu zjednoczeniu Kamerunu.
W 1962 powołano do życia Uniwersytet Jaunde, na którym mogło się kształcić siedem i pół tysiąca studentów. W 1973 i 1980 wybuchały protesty studenckie przeciwko przepełnieniu uczelni. Ich skutkiem było powstanie nowych uczelni w stolicach poszczególnych prowincji.
