Stefan Czarnowski

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Stefan Zygmunt Czarnowski (ur. 1 września 1879 w Kroczewie, powiat Płońsk, zm. 29 grudnia 1937 w Warszawie), polski socjolog i historyk kultury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

Pochodził z rodziny ormiańskiej, przybyłej do Polski w XVIII wieku; był synem ziemianina Kazimierza i Teresy ze Zbyszewskich. Ukończył gimnazjum realne w Warszawie (1897), następnie studiował ekonomię w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku oraz filozofię i psychologię na tamtejszym uniwersytecie (1898-1901). Kontynuował studia w dziedzinie socjologii, teorii i historii sztuki na uniwersytecie berlińskim (1901-1902); za działalność w polskich stowarzyszeniach młodzieżowych "Zet" i "Techne" został wydalony z Prus. Udział w manifestacji politycznej przypłacił krótkim pobytem w więzieniu w Cytadeli Warszawskiej (1902). Wkrótce wyjechał na dalsze studia do Paryża; zgłębiał malarstwo w Conservatoire National des Arts et Métiers (1902-1903), socjologię i religioznawstwo na uniwersytecie paryskim oraz w Ecole Pratique des Hautes Etudes i College de France (1903-1911). W gronie jego wykładowców był m.in. Emile Durkheim (uniwersytet paryski). W 1911 obronił pracę Le culte des heros et ses conditions sociales. Saint Patrick, l'heros national de l'Irlande w Ecole Pratique des Hautes Etudes; publikacja ta ukazała się w polskim tłumaczeniu w 1956 (Kult bohaterów i jego społeczne podłoże. Święty Patryk, bohater narodowy Irlandii).

Od 1911 działał w Stronnictwie Narodowa Demokracja, redagował organ partii "Tygodnik Polski" (1912-1914). W 1916 wstąpił do Legionów Polskich, był jednym z organizatorów obozu prolegionowego przy Naczelnym Komitecie Narodowym (NKN) oraz Ligi Państwowości Polskiej (związanej z NKN). Służył w WP w okresie wojny polsko-radzieckiej, dowodził kompanią (w stopniu kapitana). W latach 1920-1923 wykładał geografię wojskową w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po odejściu z wojska (1923) podjął pracę w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, gdzie kierował Katedrą Regionalistyki. W 1926 habilitował się i został docentem w Katedrze Historii Kultury UW; od 1930 był profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Historii Kultury (od 1934 Katedry Socjologii i Historii Kultury), od 1936 profesorem zwyczajnym. Gościnnie prowadził wykłady w Ecole Pratique des Hautes Etudes w Paryżu (1928-1929). Odszedł od narodowej demokracji, w latach 1929-1931 był członkiem PPS, potem zwolennikiem rewolucyjnego ruchu robotniczego. W ramach Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego wygłosił serię odczytów dla robotników warszawskich w 1932.

W 1929 został członkiem PAU, głównie dzięki staraniom Stanisława Kota; ten sam uczony zabiegał o katedrę religioznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim dla Czarnowskiego, ale bez powodzenia. Od 1931 Czarnowski należał również do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Do jego uczniów zaliczali się m.in. Stanisław Arnold, Nina Assorodobraj-Kula, Henryk Jabłoński. Był zaprzyjaźniony m.in. z Antonim Dobrowolskim oraz Marią i Stanisławem Ossowskimi. Za udział w wojnie z Rosją został odznaczony Krzyżem Walecznych (1920).

W pracy badawczej zajmował się socjologią kultury, metodologią badań socjologicznych, historią kultury celtyckiej i irlandzkiej oraz religioznawstwem i socjologią religii. Podał własną definicję pojęcia kultura, określając ją jako całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie. Badał ideologię ruchów społecznych. Do badań socjologicznych wprowadzał metodę analizy marksistowskiej. Uchodził za jednego z najwybitniejszych znawców Celtów w Europie; na podstawie sylwetki św. Patryka opracował klasyfikację bohaterów narodowych i przedstawił teorię heroizacji jako procesu społecznego i historycznego.

Niektóre prace:

Filozofja społeczna w Polsce w końcu XVIII i początku XIX wieku (1904)
Zjawisko religijne (1912)
Dawna literatura irlandzka (1915)
Herkules gallijski (1925)
Idee kierownicze ludzkości 91928)
Tłumaczenie tekstów literackich celtyckich (1930)
Literatury celtyckie (1932, w: Wielka literatura powszechna)
Literatura walijska (1932, w: Wielka literatura powszechna)
Ludzie zbędni w służbie przemocy (1935)
Podłoże ruchu chłopskiego (1935)
Związki mityczne bajki o kozie, kózce i wilku (1936)
Kultura (1938)
Społeczeństwo. Kultura (1939)
Dzieła (1956, 5 tomów, pod redakcją Niny Assorodobraj i Stanisława Ossowskiego)