TeX
Z Wikipedii
TEX (wymowa IPA: /tɛx/ jak gr. lub /tɛk/, jak w krajach angielskojęzycznych) jest komputerowym systemem profesjonalnego składu drukarskiego obejmującym zarówno dedykowany język, jak i kompilator przygotowujący pliki w wymaganych przez urządzenia graficzne (drukarki, naświetlarki) formatach. Szczególnie często używa się go przy składaniu tekstów naukowych (np. matematycznych), ponieważ umożliwia budowanie dość złożonych wyrażeń (np. wzorów z wieloma kreskami ułamkowymi i indeksami).
Jednymi z głównych zalet systemu są: dostępność plików źródłowych oprogramowania, przenośność na dowolną platformę sprzetową/systemową (co daje m.in. identyczny efekt pracy na dowolnym komputerze) i stabilność działania. Do szybkiego wzrostu popularności TeX-a w publikacjach naukowych przyczynił się fakt, że większość prestiżowych wydawnictw i czasopism przyjmuje do publikacji teksty zapisane w TeX-u, a nawet udostępnia własne szablony, pozwalające nadawać publikacji wygląd zgodny z przyjętym w danym czasopiśmie czy wydawnictwie (np. RevTeX dla Physical Review, Springer, Addison-Wessley itp.).
Obecnie rozwój systemu TeX polega na doskonaleniu metod tworzenia różnych postaci publikacji (hipertekstowych, np. PDF, HTML, prezentacji w postaci slajdów, przetwarzania do/z SGML itp.) oraz wielojęzyczności, np. skład w dowolnym języku, np. arabskim czy hebrajskim (skład od prawej do lewej) czy chińskim (skład w pionie) itd.
Wiele osób rozwijających TeX-a stowarzyszonych jest w organizacji TeX Users Group (TUG). Istnieją także narodowe grupy użytkowników TeX-a - np. niemiecka DANTE, francuska GUTENBERG czy Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX (GUST).
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie nazwy
Litery Τ, Ε i Χ reprezentują greckie litery, odpowiednio tau, epsilon oraz chi, tworzące początek greckiego słowa τέχνη (technē) oznaczającego sztukę lub rzemiosło, od którego pochodzi wyraz technika.
[edytuj] Powstanie i rozwój
TeX został napisany w języku WEB, który z kolei produkuje programy w języku Pascal. Przy okazji powstał język Metafont, przeznaczony do opisu fontów, w którym zostały stworzone fonty używane przez TeX - ich krój nosi nazwę Computer Modern.
Program powstał w Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Stanforda. Jego twórcą jest Donald E. Knuth, amerykański matematyk i informatyk. Program powstał, ponieważ prof. Knuth nie był zadowolny z wyglądu swojej książki The Art of Computer Programming. Postanowił wziąć sprawy w swoje ręce i stworzyć język programowania, który umożliwiłby skład tekstu wysokiej jakości. Początkowo profesor zakładał, że prace zajmą najwyżej pół roku, jednak jego oszacowanie było błędne - ostatecznie program został ukończony po ok. ośmiu latach, w 1985 roku. Z tą chwilą rozwój programu został zatrzymany, były poprawiane jedynie błędy.
Profesor Knuth wyznaczył nagrodę pieniężną za każdy znaleziony w jego programie błąd. W roku 1985 nagroda wynosiła 1 cent, z każdym następnym znalezionym błędem była podwajana. Obecnie za znalezienie błędu można otrzymać 327 dolarów i 68 centów. Ostatni błąd został poprawiony w 1994 roku. Tak więc program TeX można uznawać za bezbłędny.
Począwszy od wersji 3 systemu TeX każda kolejna podwersja oznaczna jest kolejnym dziesiętnym przybliżeniem liczby π. Bieżąca wersja ma numer 3.141592.
[edytuj] Rozszerzenia i zastosowania
Ponieważ TeX jest rozpowszechniany nieodpłatnie, to choć jego rozwój został zatrzymany, powstały programy bazujące na oryginalnym kodzie, rozszerzające możliwości systemu, np. o możliwość włączania grafiki w różnych formatach, generowanie pliku PDF, PS, czy też skład w języku japońskim. Ponadto łatwość tworzenia makr spowodowała, że dla TeX-a dostępnych jest mnóstwo rozszerzeń ułatwiających pracę. Przykładem takiego zestawu makr, jest AMSTeX, LaTeX (stworzony przez Leslie Lamporta), LaTeX2e.
Wiele wyrażeń matematycznych, które pojawiają się na Wikipedii, zostało stworzonych właśnie poprzez TeX-a. Na przykład:
[edytuj] Wymowa i pisownia nazw
TeX wymawia się jako tech. Poprawna pisownia to TEX. W wypadku kiedy nie możemy jej z jakichś powodów zrealizować lub też jest to niewygodne - powinno się pisać TeX. LaTeX czyta się la tech bądź lej tech, natomiast LaTeX2e - la tech tu i lub lej tech tu i.
