Londra

Test an lenga piemontèisa

Londra a l'é la capital dël Regn Unì e dl'Anghiltèra. A l'ha na popolassion ëd 7,5 milion d'abitant. As treuva a l'ora ëd Greenwich, visadì a Londra a l'é óndes ore dla matin cand che an Piemont a l'é mesdì.

[modìfica] Stòria

La sità 'd Londinium a l'é stàita fondà daj roman. Ant ël 61 dGC la sità a l'é ravagià da j'armade dj'Icen, guidà da l'argin-a Boadicea, ch'a-j dan feu. Ij roman a l'arcostruisso e a edìfico ël templi ëd Mitra, dont as peulo vëdd-se ij rest davzin a Guidhall. Con ël decliné dl'amper roman la sità a l'é restà an man a j'orde barbàriche.
Dël 796 j'anglo-sàsson a òcupo 'l pais e Londra a dventa residensa real. Ant ël sécol ch'a fa X a dventa la capital dij re sàsson. Ël 1066 a l'é l'ann ëd la fin dij regn sàsson e dla conquista norman-a: Guglielm duca ëd Normandìa a intra a Londra e a l'é ancoronà re ël di 'd Natal. Londra a dventa capital polìtica.
Dël 1215, con la Magna Carta, re Gioann sensa tèra a arconòss a le corporassion ëd Londra ël drit d'elege 'n sìndich.
Ant ël 1665 pì che 100.000 londinèis a meuiro dla peste e dël 1666, durant quatr di, ël gran feu ëd Londra a crasa ij quatr quint dla sità: ëd 13.000 ca e ëd 90 cese a-i resta mach pì la sën-ner. A séguit ëd sòn, Christopher Wren a anandia l'arcostrussion dla sità, ant në stil motobin përsonal.
Ant ël 1888 a-i cala la peur an sle contrà 'd Whitechapel për ij crìmen ëd Jack lë Squarteur. Dël 1897 Buckingham Palace a dventa la residensa real për decision dl'argin-a Vitòria.

Londra: bombardament d'la sconda guèra mondial

Durant la sconda guèra mondial pì che 30.000 përson-e a meuiro sota aj bombardament alman, ch'a ravagio la sità. Ant ël 1968 la sità a resta blocà për vàire mèis daj siòpero dj'ovrié. Dël 1987 un feu a la stassion ëd King's Cross a fa 30 mòrt; sòn a men-a a l'antrodussion dla dësfèisa 'd fumé ant la metropolitan-a. Ant ël 1990 as artreuvo an 300.000 a Trafalgar square për protesté contra la poll-tax; la conseguensa a saran le dimission dël prim ministr Margaret Thatcher. Dël 1992 doe bombe dl'IRA a s-ciòpo ant ël sénter dla sità.
Ant ël 2000 Ken Livingston, motobin dë snistra, a l'é elegiù sìndich ëd Londra.

[modìfica] Architetura

Dël perìod dij roman Londra a goerna bin pòch: la City a conserva apopré la forma dla sità fortificà dlë II sècol.
Lë stil romànich a riva portà daj normann: a-i resta l'antich pòrti ëd San Bartromé 'l grand dël sécol ch'a fa XII ant ël quartié Smithfield.
Lë stil gòtich a fioriss a la fin dël sécol ch'a fa XII con la costrussion ëd vàire edifissi religios prestigios. As peulo arconòssne tre perìod:

• Ël gòtich primitiv (1190-1307) caraterisà da fnestre isolà a arch, àote e strèite. A-i ven dapress un perìod anté che le fnestre a son gropà a doe o tre.

Londra: l'abassìa ëd Westminster

• Ël gòtich decorà (1307-1377) anté ch'as lassa core la fantasìa e a dòmina la richëssa dj'ornament. La lus a passa travers a 'd gran ëfnestre, coma ant ël ciòstr ëd l'abassìa ëd Westminster.
• Ël gòtich perpendicolar (1377-1485) anté ch'as sotligna l'amportansa dle fnestre e dle linie verticaj.

L'abassìa ëd Westminster, dont la costrussion as arfà a l'abassìa ëd Jumièges a l'é 'l sìmbol pì fiamengh dël gòtich londinèis.
Lë stil Tudor a l'é ilustrà dal palass ëd Hampton Court (1514).
Ël classicism a l'é antrodòt ant j'ìsole britàniche da Inigo Jones e a-j da vita a lë stil Stuart: a Londra a-i na resto ëd marche ant la sala dij disné ëd Whitehall e a la Queen's House ëd Greewich.
Dòp ël gran feu dël 1666, Christopher Wren a arcostruiss la sità e a arfà an particolar la catedral ëd san Pàol, la cesa ëd san Giaco e l'ospidal ëd Greenwich. A l'é 'l trionf dël baròch mës-cià al classicism, con ëd progetista tanme John Vanbrugh e Nicholas Hawksmoor ch'a fan la cesa ëd Crist dë Spitafields e Santa Marìa Wollnoth ant la City. Ëdcò la cesa ëd san Martin aj camp e soa biblioteca a dàito 'd costa época.
Dël sécol ch'a fa XVIII John Nash, John Soane, William Chambers e dzortut Robert Adam e ij sò frèj a ampon-o sò apròcc neo-clàssich, an fabricand ëd ca grande e confortèivoj, tanme ca Kenwood a Hampstead. Le ca giorgian-e con pòrti a colòne bianche e mincatant ëd fronton triangolar a dàito 'd cost'época, parèj, ant la decorassion, djë stij Chippendale e Regency.
Con ël sècol ch'a fa XIX, l'arvolussion andustrial e 'l longh regn ëd l'argin-a Vitòria a s-ciòd na neuva architetura an fer e véder, ch'a cùlmina con ël Crystal Palace.

Londra: ël Tower Bridge

Antramentre, ël gothic revival a arpijava l'architetura dl'età 'd mes: esempi a son ël Parlament, ël Palass ëd Westminster, ël Tower Bridge e la stassion San Pancrass. Ant l'argistr neo-clàssich a-i é 'ncora la Royal Albert Hall.
Dl'ancamin dël sécol ch'a fa XX a son le ca edoardian-e. Dapress dle sità-giardin ëd Hampstead, ij prim gratacej a comparisso anviron dël 1937. Dòp dij ravage dij bombardament dla sconda goèra mondial, a-i ven ël modernism. Ël Royal Festival Hall a l'é dël 1951.
Për fé front a j'ondà d'imigrassion a-i nasso le sità dormitòri ant le bariere dla gran Londra: quìndes sità neuve a son edificà ant un raj ëd 50 chilòmeter dantorn la City.

[modìfica] Sit diciarà patrimòni d'l'UNESCO

• Palass ëd Westminster;
• Abassìa ëd Westminster e cesa ëd santa Margrita;
• Tor ëd Londra;
• Quartié ëd Greenwich.

[modìfica] Musé

• British Museum;
• Galarìa nassional;
• Galarìa Tate;
• Musé madame Tussaud;
• London Transport Museum;
• Musé dë stòria natural;
• Musé dle siense;
• Musé Sherlock Holmes;
• Museum of London;
• Musé Bethnal Green dl'anfansia;
• Musé marìtim nassional.

[modìfica] Parch e giardin

• Hyde Park;
• Regent's Park;
• Kensington Gardens;
• Green Park;
• Parch san Giaco;
• Kew Gardens;
• Parch ëd Richmond;
• Hampstead Heath.

[modìfica] Clima

J'istà a Londra a son frësche: la mojen-a dle temperadure massimaj a riva apopré a 21 gré. D'invern a cala da ràir sota ij 0 gré.
Le pressipitassion a Londra a resto sota ij 600 milim a l'ann; tutun a pieuv an mojen-a 10 di al mèis.

[modìfica] Conomìa

La disocupassion a Londra a l'é al 7%.

[modìfica] Aministrassion

Londra a l'é composta da 13 sircoscrission aministrative.

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

St'utent-sì a l'é un bogianen

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)

'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.