ตัวทำละลาย
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ตัวทำละลาย (อังกฤษ: solvent) เป็นของเหลวที่สามารถละลาย ตัวถูกละลาย ที่เป็นของแข็ง ของเหลว หรือก๊าซได้เป็น สารละลาย ตัวทำละลายที่คุ้นเคยมากที่สุดและใช้ในชีวิตประจำวันคือน้ำ สำหรับคำจำกัดความที่อ้างถึง ตัวทำละลายอินทรีย์ (organic solvent) จะหมายถึงตัวทำละลายอีกชนิดที่เป็น สารประกอบอินทรีย์ (organic compound) และมี คาร์บอน อะตอมอยู่ด้วย โดยปกติตัวทำละลายจะมี จุดเดือด ต่ำ และระเหยง่าย หรือสามารถกำจัดโดย การกลั่นได้ โดยทั่วไปแล้วตัวทำละลายไม่ควรทำปฏิกิริยากับตัวถูกละลาย คือ มันจะต้องมีคุณสมบัติ เฉื่อย ทางเคมี ตัวทำละลายสามารถใช้ สกัด (extract) สารประกอบที่ละลายในมันจากของผสมได้ตัวอย่างที่คุ้นเคยได้แก่ การต้ม กาแฟ หรือ ชา ด้วยน้ำร้อน ปกติตัวทำละลายจะเป็นของเหลวใสไม่มีสีและส่วนใหญ่จะมีกลิ่นเฉพาะตัว ความเข้มข้นของสารละลายคือจำนวนสารประกอบที่ละลายในตัวทำละลายในปริมาตรที่กำหนด การละลาย (solubility) คือจำนวนสูงสุดของสารประกอบที่ละลายได้ในตัวทำละลาย ตามปริมาตรที่กำหนดที่ อุณหภูมิ เฉพาะ
ตัวทำละลายอินทรีย์ใช้ประโยชน์ทั่วไปดังนี้
- ซักแห้ง (dry cleaning) เช่น เตตราคลอโรเอทิลีน (Tetrachloroethylene)
- ใช้เจือจางสี (paint thinner) เช่น โทลูอีน (toluene) น้ำมันสน(turpentine)
- ยาล้างเล็บและตัวทำละลายกาว เช่น อะซิโตน เมทิลอาซีเทต เอทิลอาซีเทต )
- สารกำจัดคราบที่เป็นจุด เช่น เฮกเซน(hexane) ปิทรอลอีเทอร์(petrol ether)
- สารชำระล้างs เช่น ซิตรัส (citrus) เทอร์ปีน(terpene)
- น้ำหอม เช่น เอทานอล
- เคมีสังเคราะห์
[แก้] ตารางแสดงคุณสมบัติของตัวทำละลายสามัญ (Properties table of common solvents)
ตัวทำละลายแบ่งออกเป็นกลุ่มต่างๆ เช่น นอน-โพลาร์ โพลาร์ อะโพรติก และโพลารโพรติก
| ตัวทำละลาย | สูตรเคมี | จุดเดือด | Polarity | ความหนาแน่น |
|---|---|---|---|---|
| Non-Polar Solvents | ||||
| เฮกเซน | CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 | 69 °C | 2.0 | 0.655 g/ml |
| เบนเซน | C6H6 | 80 °C | 2.3 | 0.879 g/ml |
| โทลูอีน | C6H5-CH3 | 111 °C | 2.4 | 0.867 g/ml |
| Diethyl ether | CH3CH2-O-CH2-CH3 | 35 °C | 4.3 | 0.713 g/ml |
| คลอโรฟอร์ม | CHCl3 | 61 °C | 4.8 | 1.498 g/ml |
| Ethyl acetate | CH3-C(=O)-O-CH2-CH3 | 77 °C | 6.0 | 0.894 g/ml |
| Tetrahydrofuran (THF) | /-CH2-CH2-O-CH2-CH2-\ | 66 °C | 7.5 | 0.886 g/ml |
| Methylene chloride | CH2Cl2 | 40 °C | 9.1 | 1.326 g/ml
|
| Polar Aprotic Solvents | ||||
| Acetone | CH3-C(=O)-CH3 | 56 °C | 21 | 0.786 g/ml |
| Acetonitrile (MeCN) | CH3-C≡N | 82 °C | 37 | 0.786 g/ml |
| Dimethylformamide (DMF) | H-C(=O)N(CH3)2 | 153 °C | 38 | 0.944 g/ml |
| Dimethyl sulfoxide (DMSO) | CH3-S(=O)-CH3 | 189 °C | 47 | 1.092 g/ml
|
| Polar Protic Solvents | ||||
| Acetic acid | CH3-C(=O)OH | 118 °C | 6.2 | 1.049 g/ml |
| n-Butanol | CH3-CH2-CH2-CH2-OH | 118 °C | 18 | 0.810 g/ml |
| Isopropanol | CH3-CH(-OH)-CH3 | 82 °C | 18 | 0.785 g/ml |
| n-Propanol | CH3-CH2-CH2-OH | 97 °C | 20 | 0.803 g/ml |
| เอทานอล | CH3-CH2-OH | 79 °C | 24 | 0.789 g/ml |
| เมทานอล | CH3-OH | 65 °C | 33 | 0.791 g/ml |
| กรดฟอร์มิก | H-C(=O)OH | 100 °C | 58 | 1.21 g/ml |
| น้ำ | H-O-H | 100 °C | 80 | 0.998 g/ml |
[แก้] ดูเพิ่ม
- LogP or partition coefficient is a measure of differential solubility of a compound in two solvents
- Solvent systems exist outside the realm of ordinary organic solvents: Supercritical fluids, ionic liquids and deep eutectic solvents.
[แก้] แหล่งข้อมูลอื่น
- Table Properties of common organic solvents
- Table and text O-Chem Lecture
- Tables Properties and toxicities of organic solvents
