เมทริกซ์ (คณิตศาสตร์)

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ดูความหมายอื่นของ เมทริกซ์

ในคณิตศาสตร์ เมทริกซ์ (matrix) คือตารางสี่เหลี่ยมที่แต่ละช่องบรรจุจำนวนหรือโครงสร้างทางคณิตศาสตร์ที่สามารถนำมาบวกและคูณกับตัวเลขได้

เราสามารถใช้เมทริกซ์แทนระบบสมการเชิงเส้น การแปลงเชิงเส้น และใช้เก็บข้อมูลที่ขึ้นกับตัวแปรต้นสองตัว เราสามารถบวก คูณ และแยกเมทริกซ์ออกเป็นผลคูณของเมทริกซ์ได้หลายรูปแบบ เมทริกซ์เป็นแนวความคิดที่มีความสำคัญยิ่งของพีชคณิตเชิงเส้น โดยทฤษฎีเมทริกซ์เป็นสาขาหนึ่งของพีชคณิตเชิงเส้นที่เน้นการศึกษาเมทริกซ์

ในบทความนี้ แต่ละช่องของเมทริกซ์จะบรรจุจำนวนจริงหรือจำนวนเชิงซ้อน หากไม่ได้ระบุเป็นอย่างอื่น

การจัดเรียงสมาชิกของเมทริกซ์

[แก้] นิยาม

เมทริกซ์ คือกลุ่มของจำนวนหรือสมาชิกของริงใดๆ เขียนเรียงกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหรือจัตุรัส กล่าวคือเรียงเป็นแถวในแนวนอน และเรียงเป็นแถวในแนวตั้ง เรามักเขียนเมทริกซ์เป็นตารางที่ไม่มีเส้นแบ่งและเขียนวงเล็บก้ามปูคร่อมตารางไว้ เช่น

$\begin{bmatrix} 1 & 5 & 3 \\ 0 & 1 & 4 \\ 5 & -3 & -4 \end{bmatrix}$

เราเรียกแถวในแนวนอนของเมทริกซ์ว่า แถว เรียกแถวในแนวตั้งของเมทริกซ์ว่า หลัก และเรียกจำนวนแต่ละจำนวนเในเมทริกซ์ว่า สมาชิก ของเมทริกซ์ การกล่าวถึงสมาชิกของเมทริกซ์ จะต้องระบุตำแหน่งให้ถูกต้อง เช่น จากตัวอย่างข้างบน

สมาชิกที่อยู่ในแถวที่ 2 หลักที่ 3 คือเลข 4

สมาชิกที่อยู่ในแถวที่ 2 หลักที่ 2 คือเลข 1

สมาชิกที่อยู่ในแถวที่ 3 หลักที่ 1 คือเลข 5

เราเรียกเมทริกซ์ที่มี $m$ แถว และ $n$ หลัก เรียกว่า เมทริกซ์ $m \times n$ เราเรียกจำนวน $m$ และ $n$ ว่า มิติ หรือ ขนาด ของเมทริกซ์

เราใช้สัญญลักษณ์ $A = (a_{i,j})_{m \times n}$ เพื่อหมายถึง เมทริกซ์ $A$ ซึ่งมี $m$ แถว และ $n$ หลัก โดยที่ $a i, j$ (หรือ $a i j$ ) หมายถึง สมาชิกที่อยู่ในตำแหน่ง แถว $i$ และ หลัก $j$ ของเมทริกซ์

$A=A_{m \times n}=\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & \cdots & \cdots & a_{1n}\\ a_{21} & a_{22} & \cdots & \cdots & a_{2n}\\ \vdots & & \ddots & & \vdots\\ \vdots & & & \ddots & \vdots\\ a_{m1} & a_{m2} & \cdots & \cdots & a_{mn}\\ \end{bmatrix}$

[แก้] การบวกและคูณเมทริกซ์

[แก้] การบวก

ให้ $A = (a_{i,j})_{m \times n}$ และ $B = (b_{i,j})_{m \times n}$ เป็นเมทริกซ์ที่มีขนาดเท่ากันสองเมทริกซ์ เราสามารถนิยาม ผลรวม หรือ ผลบวก $A + B$ ว่าเป็นเมทริกซ์ขนาด $m \times n$ ที่คำนวณโดยการบวกสมาชิกที่มีตำแหน่งตรงกัน กล่าวคือ หาก $C = (c_{i,j})_{m \times n} = A+B$ แล้ว $c i, j = a i, j + b i, j$ ยกตัวอย่างเช่น

$\begin{bmatrix} 1 & 3 & 2 \\ 1 & 0 & 0 \\ 1 & 2 & 2 \end{bmatrix} + \begin{bmatrix} 0 & 0 & 5 \\ 7 & 5 & 0 \\ 2 & 1 & 1 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 1+0 & 3+0 & 2+5 \\ 1+7 & 0+5 & 0+0 \\ 1+2 & 2+1 & 2+1 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 1 & 3 & 7 \\ 8 & 5 & 0 \\ 3 & 3 & 3 \end{bmatrix}$

การบวกเมทริกซ์อีกแบบหนึ่งที่เป็นที่นิยมน้อยกว่าคือการบวกตรง

[แก้] การคูณด้วยสเกลาร์

กำหนดเมทริกซ์ $A = (a_{i,j})_{m \times n}$ และจำนวน $c$ เราสามารถนิยาม ผลคูณสเกลาร์ $c A$ ว่าเป็นเมทริกซ์ขนาด $m \times n$ ที่คำนวณโดยการนำ $c$ ไปคูณสมาชิกแต่ละตัวของ $A$ กล่าวคือ หาก $B = (b_{i,j})_{m \times n} = cA$ แล้ว $b i, j = c a i, j$ ยกตัวอย่างเช่น

$2 \begin{bmatrix} 1 & 8 & -3 \\ 4 & -2 & 5 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 2\times 1 & 2\times 8 & 2\times -3 \\ 2\times 4 & 2\times -2 & 2\times 5 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 2 & 16 & -6 \\ 8 & -4 & 10 \end{bmatrix}$

จะเห็นว่า ปฏิบัติการทั้งสองข้างต้น (การบวกและการคูณด้วยสเกลาร์) ช่วยให้เราสามารถมองเมทริกซ์ขนาด $m \times n$ ว่าเป็นเวกเตอร์ที่มีมิติ $m n$ ด้วยเหตุนี้ เซตของเมทริกซ์ที่มีขนาดเท่ากับจึงเป็นปริภูมิเวกเตอร์ชนิดหนึ่ง

[แก้] การคูณ

ถ้า $A = (a_{i,j})_{m \times n}$ และ $B = (b_{i,j})_{n \times p}$ เป็นเมทริกซ์สองเมทริกซ์โดยที่จำนวนหลักของ $A$ เท่ากับจำนวนแถวของ $B$ แล้ว เราสามารถนิยาม ผลคูณ $A B$ ว่าเป็นเมทริกซ์ $C = (c_{i,j})_{m \times p}$ โดยที่

$c_{i,j} = a_{i,1} b_{1,j} + a_{i,2} b_{2,i} + \cdots + a_{i,n} b_{n,i} = \sum_{k=1}^n a_{i,k} b_{k,j}$

กล่าวคือสมาชิกในแถว $i$ หลัก $j$ ของผลคูณ $A B$ คำนวณได้จากการนำสมาชิกของหลัก $i$ ของ $A$ และสมาชิกของคอลัมน์ $B$ ในตำแหน่ง "เดียวกัน" มาคูณกัน แล้วนำผลคูณทั้ง $n$ ผลคูณนั้นมาบวกกัน

ปฏิบัติการนี้อาจทำให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นถ้ามองเมทริกซ์เป็นเวกเตอร์ของเวกเตอร์ โดยถ้าเราให้ $a_i = (a_{i,1}, a_{i,2}, \ldots, a_{i,n})$ เป็นเวกเตอร์ที่มีสมาชิกเป็นสมาชิกในแถว $i$ ของ $A$ และให้ $b_j = (b_{1,j}, b_{2,j}, \ldots, b_{n,j})$ เป็นเวกเตอร์ที่มีสมาชิกเป็นสมาชิกในหลัก $j$ ของ $B$ แล้ว เราจะได้ว่า $c_{i,j} = a_i \cdot b_j$ เมื่อ $a_i \cdot b_j$ คือผลคูณจุดของ $a i$ และ $b j$ เช่น

ให้ $A = \begin{bmatrix} a_{1,1} & a_{1,2} & a_{1,3}\\ a_{2,1} & a_{2,2} & a_{2,3} \\ \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} a_1 \\ a_2 \\ \end{bmatrix}$ และ $B = \begin{bmatrix} b_{1,1} & b_{1,2} \\ b_{2,1} & b_{2,2} \\ b_{3,2} & b_{3,2} \\ \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} b_1 & b_2 \\ \end{bmatrix}$

แล้ว $A \times B = \begin{bmatrix} a_1 \cdot b_1 & a_1 \cdot b_2 \\ a_2 \cdot b_1 & a_2 \cdot b_2 \\ \end{bmatrix}$

และ

$\begin{bmatrix} 1 & 0 & 2 \\ -1 & 3 & 1 \\ \end{bmatrix} \times \begin{bmatrix} 3 & 1 \\ 2 & 1 \\ 1 & 0 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} (1 \times 3 + 0 \times 2 + 2 \times 1) & (1 \times 1 + 0 \times 1 + 2 \times 0) \\ (-1 \times 3 + 3 \times 2 + 1 \times 1) & (-1 \times 1 + 3 \times 1 + 1 \times 0) \\ \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 5 & 1 \\ 4 & 2 \\ \end{bmatrix}$

การคูณเมทริกซ์มีสมบัติต่อไปนี้

สมบัติการเปลี่ยนหมู่: $(A B) C = A (B C)$ สำหรับเมทริกซ์ $A$ ขนาด $k \times m$ , $B$ ขนาด $m \times n$ , และ $C$ ขนาด $n \times p$ ใดๆ ("สมบัติการเปลี่ยนหมู่")
สมบัติการแจกแจงทางขวา: $(A + B) C = A C + B C$ สำหรับเมทริกซ์ $A$ และ $B$ ขนาด $m \times n$ และ $C$ ขนาด $n \times p$ ใดๆ
สมบัติการแจกแจงทางซ้าย: $C (A + B) = C A + C B$ สำหรับเมทริกซ์ $A$ และ $B$ ขนาด $m \times n$ และ $C$ ขนาด $k \times m$ ใดๆ

คำเตือน: การคูณเมทริกซ์นั้นไม่เหมือนกับการคูณจำนวนโดยทั่วไป เนื่องจากมันไม่มีสมบัติสลับที่ กล่าวคือ สำหรับเมทริกซ์ $A$ ขนาด $m \times n$ และ $B$ ขนาด $n \times p$ ใดๆ

ถ้า $m \neq p$ แล้ว ผลคูณ $B A$ ไม่มีนิยาม
แม้ $m = p$ แต่ถ้า $m \neq n$ แล้ว $A B$ เป็นเมทริกซ์ขนาด $m \times m$ ส่วน $B A$ เป็นเมทริกซ์ขนาด $n \times n$ ผลคูณทั้งสองจึีงมีค่าไม่เท่ากันอย่างเห็นได้ชัด
แม้ $m = n = p$ แต่ส่วนมากแล้ว $A B$ มักจะมีค่าไม่เท่ากับ $B A$ ยกตัวอย่างเช่น

$\begin{bmatrix} 1 & 0\\ 0 & 2 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} 3 & 4\\ 5 & 6 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 3 & 4\\ 10 & 12 \end{bmatrix} \neq \begin{bmatrix} 3 & 8\\ 5 & 12 \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} 3 & 4\\ 5 & 6 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} 1 & 0\\ 0 & 2 \end{bmatrix}$

เรากล่าวว่าเมทริกซ์ $A$ แอนติคอมมิวต์ (anticommute) กับเมทริกซ์ $B$ ถ้า $A B = - B A$ เมทริกซ์ที่แอนติคอมมิวต์ซึ่งกันและกันมีความสำคัญมากในการเป็นตัวแทนของพีชคณิตลีและพีชคณิตคลิฟฟอร์ด

เมทริกซ์ (คณิตศาสตร์) เป็นบทความเกี่ยวกับ คณิตศาสตร์ ที่ยังไม่สมบูรณ์ ต้องการตรวจสอบ เพิ่มเนื้อหา หรือเพิ่มแหล่งอ้างอิง คุณสามารถช่วยเพิ่มเติมหรือแก้ไข เพื่อให้สมบูรณ์มากขึ้น
ข้อมูลเกี่ยวกับ เมทริกซ์ (คณิตศาสตร์) ในภาษาอื่น อาจสามารถหาอ่านได้จากเมนู ภาษาอื่น ด้านซ้ายมือ

ดึงข้อมูลจาก "http://th.wikipedia.org../../../%E0%B9%80/%E0%B8%A1/%E0%B8%97/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%8B%E0%B9%8C_%28%E0%B8%84%E0%B8%93%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C%29.html".

หมวดหมู่: บทความเกี่ยวกับ คณิตศาสตร์ ที่ยังไม่สมบูรณ์ | เมทริกซ์