Mani dini

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Koho kentinde bulunan bir resimde Maniciler

Mani dini ya da Maniheizm 3'ncü yy.'da Pers İmparatorluğu'nda Mani tarafından kurulan ve kısa sürede hızla büyük bir coğrafyaya yayılan bir din.

Mani dini en parlak dönemini 8'nci yüzyıla Uygur devletinin milli dini olarak ilan edilmesi ile yaşamışdır.

[değiştir] Tarih

14. Nisan 216 Seloykiya-Ktesifon'da dünyaya gelip 276/277 yıllarında Gundişapur'da idam edilen Mani, Pers İmparatorluğunun Şapur I. (242–273) egemenliği altında ki döneminde, öğretilerini çok başarılı olarak halk arasında yayabilmişdir.

Ancak Şapur I. 'in ardından taht'a çıkan hükümdar Bahram I. (ya da Bahram II.) onu Mager'lerin bir şikayeti üzeri tutuklatıp idam ettirmişdir. Maniciler, Mani'nin bir hac'a çakılarak (İsa'da ki gibi) idam edildiğini kayıt etmiş olsalarda, bunda bazı şüpheler vardır.

Mani dini antik çağın sonlarında, 3'ncü ve 4'ncü yüzyıllarda Sasani imparatorluğu ve civarında yayılmışdır. Kral Şapur I.'in bir kardeşi Mani dini'ni kabul etmiş, ancak Şapur'dan sonra gelen fars kralları Manicilerin düşmanı olmuşlardır.

4'ncü yüzyılda Roma İmparatorluğuna kadar yayılmış olan Mani dini, etkili misyoner uygulamaları sayesinde dahada ilerleyip Çin'e ve İspanyaya kadar yayılmışdır.

Mani dini ancak en parlak dönemini uygur hükümdarı Bögü Kağan 762 yılında devlet dini olarak ilan etmesi ile yaşamışdır.

Mani dini'nin misyoner uygulamalarının nasıl bukadar başarılı olduğu sorusu günümüzün birçok tarihçilerini meşgul etmişdir: Dini yaymak için kullanılan dini ifadelerin doğuda Budizm'e ve batıda Hristiyanlığa yaklaştırılmış olması, ama buna rağmen dinin yöresel olarak ana hatlarından sapmaması buna neden olarak görülmektedir.

Mani dini 5'nci yüzyılda özellikle Roma imparatorluğunda hızla yayılan Hristiyanlığa ciddi bir rakip olmuş ve bu yüzden romalılar bu dinin yayılmasını önlemek için çaba göstermişlerdir.

Mani dini Çin'de 14'ncü yüzyılda ortadan kaybolmuş, ama Çin'in Ming döneminin kuruluşunda önemli bir rol oynamışdır (Ming aydınlık ya da ışık anlamına gelir).

Mani dini sonunda Avrasyada birçok dinlerin içine işlenmiş ve böylece başka dinlerin yeni kollarını ve tarikatlarının doğmasını sağlamışdır.

Mani dini'nin dünyayı görüşünde tanrısal aydınlık ile karanlık iki rakip olarak karşı karşıya durur. Bu ikisinin birbirleri ile mücadelesinde aydınlığın bir kısmı karanlığın içinde (dünyanın içinde) tutsak kalmışdır. Herhangi bir canı söndürmek, hatta bir meyveyi dalından koparmak bile tanrısal maddeye zarar verip aydınlığın tutsaklığını dahada uzatır.

Işığın (aydınlığın) tutsaklığına ancak „seçilmişler“in yardımı ile son verilebilir. Seçilmişler hiçbir canlıyı incitmezler ve asla cinsel ilişkide bulunmazlar. Bu yüzden kendi başlarına geçimlerini sağlıyamazlar ve „dinleyenler“ (bir tür asistanlar) onların ihtiyaçlarını temin ederler. Seçilmişlerin sindiriminde ışık ile karanlığın birbirinden ayrıldığına, dua ve şarkı yardımı ile bu elde edilen ışığın tekrar tanrıya geri döndüğüne inanılır. Ancak dinleyenler de günahlarını temizlemek için birçok inkarnasyonlardan geçmeleri gerekir.

İnanca göre dünyanın sonunda ışık ile karanlık ebediyen ayrılacaklardır.

[değiştir] KAYNAKÇA

A. Adam: Das Fortwirken des Manichäismus bei Augustin. In: ZKG (69) 1958, S. 1–25.
A. Adam: Der manichäische Ursprung der Lehre von den zwei Reichen bei Augustin. In: ThLZ 77 (1952), S. 385–390.
Alexander Böhlig: Die Gnosis: Der Manichäismus. Neuauflage, Düsseldorf und Zürich 2002, ISBN 3760811507.
Alexander Böhlig: Manichäismus. In: Theologische Realenzyklopädie 22 (1992), S. 25–45 (hervorragender Überblick mit umfangreichen Literaturhinweisen).
Iain Gardner und Samuel N. C. Lieu: Manichaean Texts from the Roman Empire. Cambridge 2004.
Wassilios Klein: Die Argumentation in den griechisch-christlichen Antimanichaica. Wiesbaden 1991 (= Studies in Oriental Religions 19).
Hans-Joachim Klimkeit: Mani, Manichäismus. In: Lexikon für Theologie und Kirche, 3. Aufl., Bd. 6, S. 1265–1269.
Ludwig Koenen, Cornelia Römer: Mani. Auf der Spur einer verschollenen Religion. Herder, Freiburg 1993, ISBN 3451230909 (enthält die Übersetzung des Kölner-Mani-Kodex’).
Johannes von Oort: Mani, Manichäismus. In: Religion in Geschichte und Gegenwart, Bd. 5, S. 731–741.
Nahal Tajadod : Mani le bouddha de lumière, catéchisme manichéen chinois, Cerf, 1991, ISBN 2-204-04064-9
Geo Widengren: Mani und der Manichäismus. Kohlhammer, Stuttgart 1961.
Manichaica Iranica. Ausgewählte Schriften von Werner Sundermann. Hrsg. von Christiane Reck, Dieter Weber, Claudia Leurini, Antonio Panaino. 2 Bde., Rom 2001 (Serie Orientale Roma LXXXIX, 1/2).