Kambrium

From Wikipedia

Kambrium binon period talavik veütik, kel äprimon bü yels za 542 ± 1.0 balions, finü timäd: Proterozoig, ed äfinon bü yels za 488.3 ± 1.7 balions, ven äprimon period: Lordovig (ICS, 2004). Binon period balid Paleozoiga: timäd balid Fanerozoiga.

Kambrium binon period balid, in kelas klifs patuvons jäfidämems mödaziöbik fösilik gretik mödik, kels binons komplitikums ka spogs u medusods. Dü tim et, tribüts lifavik veütik (ü els phyla, o.b. grups, kels pamiedetons stabü koapadisins distik) äpubons süpo, ön jenets mödikün nen bügolafs (Gould, 1989). Pub vifik at nimatribütas mödik panemon Splod Kambriumik.

Paleozoig
Kambrium	Lordovig	Silur	Devon	Karbon	Pärm

[redakön] Dilam Kambriuma

Period kambriumik fovon pos Nulaproterozoig e pasökon fa period lordovigik (Lordovig). Kambrium it padilon ad donatimäds kil: prim Kambriuma ü Kambrium primik (i „Caerfai“ ü „Waucoban“ panemöl), zänoda-Kambrium ü Kambrium zänodik (i „St. Davids“ ü „Albertian“ panemöl), e Furong (i „fin Kambriuma“, „Merioneth“ ü „Croixan“ panemöl). Klifs donatimädas at pamäniotons as dutöls lü dona-, zänoda- u löpa-Kambrium.

Al donatimädas at padilons ad stads nimemik tel. Te bal: Paib, päzepon fa Komitet Bevünetik Stratigrafa, e votiks no nog penemons. Kambrium ye padilon ad stads nimemik topädik anik:

	Tsyinän	Nolüda-Merop	Rusän-Kazakstän	Laustralän	Topädik
Furong		Ibexian (dil)	Ayusokkanian	Idamean	Dolgellian
		Sunwaptan	Sakian	Mindyallan	Festiniogian
		Steptoan	Aksayan	Payntonian	Maentwrogian
		Marjuman	Batyrbayan
Zänoda-Kambrium	Maozhangian	Marjuman	Mayan	Boomerangian
	Zuzhuangian	Delamaran	Amgan	Undillian
	Zhungxian			Florian
				Templetonian
		Dyeran		Ordian
Dona-Kambrium	Longwangmioan	Dyeran	Toyonian	Ordian	Lenian
	Changlangpuan	Montezuman	Botomian
	Qungzusian		Atdabanian
	Meishuchuan		Tommotian
			Nemakit-Daldynian

[redakön] Dätam Kambriumik

Dulatim Kambriuma pelecedon klatädiko as bü yels za 500-570 balions. Mied donik Kambriuma äbinon ma vönaleod pub trilobitas balid, ed i nimas rifimeköl, kels panemons els Archeocyatha. Fin perioda at päpladon lä votükam nimemik gretik, anu padientiföl as jenot dädeadama. Fösilitüvs e dätam stralamik ün foldil lätik tumyela 20id edotükons dätis at. Dätadifs gretik (a.s. yelas 20-balion) binons kösömik vü lautans. Miedadäts: yels za 545-490-balions pämobons fa ISGS (International Subcommission on Global Stratigraphy) nog ün 2002.

Dät stralimafik se New Brunswick pladon fini dila balid Kambriuma bü yels za 511-balions. Retons yels 21-balion pro dils votik tel Kambriuma.

Dät kuradikum (542-balions ± 0.3) jenota dädeadama primü Kambrium pemobon brefabüo. Kod dätama kuradikum at binon nitedik as sam kludatikama fösilavik. Ebo lä mied Kambriuma binon smalikam gretik bundana karbina-13, kelosi fösilavans nemons eli excursio. Patuvon so stääniko, das binon mal gudikün plada mieda vü Kambrium e Bükambrium in sökaleod stratigrafik bäldota at. Bal topas, kö el excursio at patuvon, binon in Oman. Hiel Amthor (2003) bepenom klülabots se Oman, kels tikodükons, das el excursio karbinik tefon dadeadami gretik kambriumik: nepub fösilas kleiliko bükambriumikas jenon ebo uto, kö binon nemödikam karbina-13. Läbiko, in sökaleod di Oman, i horit volkanazena patuvon ebo us, se kel zirkonin kanon pagebön ad kuradükön däti ad 542 ± 0.3 Ma (pekalkulöl ma cenavif luranina ad plumbin. Dät nulik at baiädon ko däts läs kuradiks pro nemödikam karbina-13 stabü sökaleods stratigrafik se Sibirän e Namibän. Pamänioton is as dät, kel luveratiko polasumon as prim Fanerozoiga, klu as prim Paleozoiga ed as prim Kambriuma.

[redakön] Vönataledav kambriumik

Kontinäns kambriumik palecedons as seks brekam löpakontinäna Neoproterozoiga „Panotiyop“ panemöla. Vats Kambriuma jiniko äbinons stääniks ä nedibiks. Lecedoy, das klimats kambriumik äbinons vamikum ka uts periodas büik, kels itravärons gladatimädis lunüpik (a.s. uti ela Varenger). Zuo no ädabinon gladam lä povs. Kontinänasveam äbinon ba nekösömiko vifik. Kontinäns vönik: Laurentiyop, Baltikop e Siberiyop äblebons kontinäns pos brekam Panotiyopa. Gonduanop äprimon ad sveamön lü Sulüdapov. Pantalasop ätegon dili gretikün lafasfera sulüdik. Bevü mels smalikum äbinons elaks Proto-Thetys, Iapetus, e Khanty, kels valiks ästäänikumons ün tim et.

[redakön] Nimem kambriumik

Image:Trilobite Redlichia.jpg

Trilobit fösilik: Redlichia chinensis se Tsyinän kambriumik

Plä foms klänöfik anik, kels ba äbinons (u ba no äbinons) nims, els phyla nulädik valik, kels labons registari fösilik gudik (pläamü els Bryozoa) jiniko ya älabons limafis ün Kambrium, e pluamanum atas (pläamü els Porifera: spogs) jiniko äpubons ün prim, u bosilo bü prim, perioda at. Els phyla nulädik ömik ye labons fösilaregistari nonik (ledino nims labü koaps müdik). I nims e nimatribüts (phyla) mödik, kels labons tefis no kleilikis ko nims votik, pubons balidnaedo ün Kambrium. Pub jiniko süpik nimemas vemo distöfikas ünü period yelas no plu degats balionas panemon as „Splod Kambriumik“. Zuo, ruts balid su län, bo trilobitaruts su sabaklif, bäldotü yels 530-balion, e pätuvöls in Ontario, Kanadän, äpubons ün tim at.

Tuvöps gudiküno pestudöl, kö dils müdik koapas efosilikons, binons in slet di Burgess, in British Columbia. Binädons me klifs zänoda-Kambriuma e jonons nünis mödik dö distöf nimik primik. Nimems sümik poso petuvons in plads votik - bevü veütiküns, in slets löpa-kambriumik in provin Tsyinänik: Yunan (slets di Maotianshan). Nimems gretik pateda: Ediacara (prekambriumik) pedientifons dü yels lätik 50, ab tefs vü ons e nimems kambriumik no nog binons kleiliks.

[redakön] Planem kambriumik

Tikoy nomiko, das no ädabinons länaplans ün tim et, do dätam molekülik tikodükon, das länaplans balugik ipubons büo, du Rageig, bü yels za 700-balions. Ün tim et län äbinon nenlifik, cifadilo däsärtik. Lalegs melik grünik bo äpubons ün tim et, e poso ävolfons ad länaplans, dü löpa-Lordovig.

[redakön] Nem

Kambrium panemom se vöd: Cambria, nem klatädik Velsäna, kö klifs perioda at pästudons balidnaedo.

[redakön] Literat

Gould, Stephen Jay. 1989. Wonderful Life: the Burgess Shale and the Nature of Life. New York: Norton.
Amthor, J. E., e v. 2003. Extinction of Cloudina and Namacalathus at the Precambrian-Cambrian boundary in Oman. Geology nüm: 31, pads: 431-434.
Ogg, Jim. June, 2004, Overview of Global Boundary Stratotype Sections and Points (GSSP's) http://www.stratigraphy.org/gssp.htm. Päkonsultöl tü 2006 prilul 30.