Kambr
Z Wikipedii
| Era poprzedzająca |
Okres omawiany | Okres następny |
| Proterozoik | kambr | ordowik |
| tabela stratygraficzna | ||
Kambr (ang. Cambrian)
- w sensie geochronologicznym – pierwszy okres ery paleozoicznej. Trwał od 542,0 +/- 1,0 do 488,3 +/- 1,7 milionów lat temu. Kambr dzieli się na cztery epoki: trzy pierwsze epoki nie są jeszcze nazwane, czwarta (najmłodsza) to furong.
- w sensie chronostratygraficznym - pierwszy system eratemu paleozoicznego, wyższy od ediakaru, niższy od ordowiku. Dzieli się na cztery oddziały: oddział 1, oddział 2, oddział 3 i furong. Międzynarodowy stratotyp granicy prekambr/kambr znajduje się na wybrzeżu półwyspu Burin koło miasta Fortune (południowo-wschodnia część Nowej Fundlandii, Kanada). Dolna granica kambru oparta jest o pierwsze pojawienie się skamieniałości śladowej Phycodes pedum Seilacher, 1955.
System kambryjski wydzielił Adam Sedgwick w 1835 roku. Nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy Walii - Cambria, gdyż tam skały kambryjskie poznane zostały najwcześniej.
Spis treści |
[edytuj] Wydarzenia
Pod koniec kambru doszło do pierwszych, słabych jeszcze, faz orogenezy kaledońskiej. Ruchy górotwórcze doprowadziły do podniesienia się dna morza, wypiętrzenia znacznych terenów ponad poziom wody i silnej denudacji np. na obszarze basenu świętokrzyskiego.
[edytuj] Fauna
Od tego okresu zaczynają obficie występować skamieliny zwierząt morskich, chociaż znane są też zwierzęta z okresów wcześniejszych, a badania genetyczne dowodzą, że linie rozwojowe tych zwierząt rozdzieliły się znacznie wcześniej. To nagłe pojawienie się różnorodności życia zwierzęcego zostało nazwane eksplozją kambryjską. W czasie kambru miało miejsce kilka masowych wymierań, przyczyny których nie są do końca znane.
Największe znaczenie stratygraficzne jako skamieniałości przewodnie mają stawonogi, a wśród nich pierwszoplanową rolę odgrywają trylobity, będące w kambrze bardzo zróżnicowaną grupą zwierząt. Przedstawiciele szkarłupni odgrywają podrzędną rolę. Ze zwierząt jednokomórkowych tego okresu znane są otwornice zlepieńcowate, żyjące na dnie mórz. Niewielkie znaczenie stratygraficzne mają gąbki.
Archeocjaty odgrywają ważną rolę skałotwórczą i jako skamieniałości przewodnie mają dość spore znaczenie. Jamochłony reprezentowane są przez rzadko występujące korale denkowe. W skałach dolnokambryjskich spotyka się ślady żerowania pierścienic. Licznie występują ramienionogi, głównie bezzawiasowe. Pewne znaczenie stratygraficzne z mięczaków mają jednotarczowce, a największe znaczenie hyolity i ślimaki.
[edytuj] Flora
Świat roślinny reprezentowany jest przede wszystkim przez glony (Callenia). Regionalne znaczenie stratygraficzne mają akritarchy, skamieniałości uważanych za cysty jednokomórkowych organizmów morskich lub morskich glonów.
[edytuj] Mapa
[edytuj] Kopaliny użyteczne
W skałach wieku kambryjskiego na świecie znane są złoża:
- ropy naftowej (Teksas, Kansas i Wyoming w Stanach Zjednoczonych, rejon Irkucka w Rosji)
- miedzi (Tennessee w Stanach Zjednoczonych, Demokratyczna Republika Konga)
- ołowiu (Missouri w Stanach Zjednoczonych)
- żelaza (Pensylwania w Stanach Zjednoczonych)
- azbestu (Quebec w Kanadzie)
- soli kamiennych i potasowych (południowa Syberia)
- fosforytów (środkowa Australia, Kazachstan).
W Polsce znane są niewielkie złoża ropy naftowej w obniżeniu perybałtyckim. W Górach Świętokrzyskich eksploatowane są surowce skalne wieku kambryjskiego, piaskowce kwarcytowe. Za kambryjskie uważano dawniej również wapienie wojcieszowskie występujące w Sudetach, lecz późniejsze badania wykazały, że są one młodszego wieku.
[edytuj] Kambr na obszarze Polski
W kambrze duże obszary Polski zalane były przez morza. Na ich dnie powstały prawie wyłącznie osady piaszczyste, mułowcowe i ilaste, natomiast w Polsce skały węglanowe (wieku prawdopodobnie z pogranicza prekambru i kambru) sa wyjątkowo rzadkie i na powierzchni występują tylko w Kotlinie Kłodzkiej (masyw Krowiarki i rejon Stronia Śląskiego). Utwory te zachowały się niezmienione w Górach Świętokrzyskich, natomiast w Sudetach zostały później przeobrażone w łupki metamorficzne lub fyllity które budują dziś znaczne partie Rudaw Janowickich i masywu Śnieżnika, a wapienie przekształciły się w marmury.
Zobacz też: tabela stratygraficzna.
