Hronologija bosanskohercegovačke historije

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

• 168 p.n.e. - Ilirija, koja obuhvata čitavo zaleđe istočne jadranske obale, pa i prostor na kojem će nastati Bosna i Hercegovina, je pripojena Rimskom Carstvu.

• 395. n.e. - Nakon administrativne podjele Rimskog Carstva, Ilirik je pod kontrolom Istočnog Rimskog Carstva (Bizant), odnosno Carigrada. Područje kasnije Bosne i Hercegovine razvija se na granici između Zapadne i Istočne Evrope.

• 5. vijek - Južni Slaveni počinju naseljavati Balkan i područje rimske provincije Dalmacije, koja obuhvata područje kasnije Bosne i Hercegovine..

• 7 i 8 vijek - Kršćanski misionari sa zapada su vrlo aktivni među Hrvatima, i donose latinsko pismo i zapadnu kulturološku orijentaciju.

• 863. - Misionarske aktivnosti bizantske braće, Ćirila i Metodija vodi do konverzije Srba i Bugara u pravoslavlje. Uvodi se slavenska liturgija sa pisanim jezikom i ćiriličnim pismom.

• 10. vijek - Bosna je prvi put pomenuta u historijskim izvorima u djelu DAI bizantskog cara i pisca Konstantina VII Porfirogeneta.

• 11. vijek - Pojava srpske prinčevine Rama, prvobitne bosanske države, koja je ubrzo pala pod uticaj katoličke hrvatske kraljevine.

• 1102. - Hrvatska unija sa Mađarskom.

• 1180–1204. - U vrijeme Kulina bana počinju optužbe iz Rima da u Bosni djeluju heretici.

• 29. august 1189. - Povelja bosanskog bana Kulina je napisana na starobosanskom narodnom jeziku i bosanskim pismom bosančicom. Ovaj dokument je ne samo najstariji dosad pronađeni bosanski državni dokument, nego je Povelja bosanskog bana Kulina i najstariji državni dokument kod svih južnoslovenskih naroda i država.

• 1203. Bilinopoljska izjava.

• 1322–53. - Vladavina Stjepana II Kotromanića koji je osnovao moćnu bosansku državu.

• 1346. - Krunisanje srpskog kralja Stefana Dušana (vladao od 1331–55.) u Skoplju za cara Srba i Grka. Njegove namjere da osvoji Hum i pripoji Srpskom carstvu nisu uspjele.

• 1377. - U vrijeme Tvrtka I Kotromanića (vladao 1353–1391) Bosna je proglašena kraljevinom. Pod njegovom krunom se nalazi dobar dio Jadranske obale.

• 1389. - Osmanlijsko Carstvo uništava srpsku vlastelu u bici na kosovskom polju.

• 1404. - Zbačen je kralj Ostoja. Na prijesto dolazi Tvrtko II Tvrtković.

• 1448. - Gospodar jugoistočne Bosne Stjepan Vukčić Kosača uzima titulu hercega, koja daje ime provinciji Hercegovini.

• 1463. - Osmanlije ukidaju nezavisnost bosanske kraljevine.

• 1483. - Provincija Hercegovina je anektirana od strane Osmanlijskog Carstva.

• 1624. - Nakon 150 godina osmanlijske vladavine, dvije trećine stanovništva Bosne i Hercegovine su službeno Muslimani.

• Juli 1878. - Na Berlinskom kongresu, habsburška monarhija Austro-Ugarska dobila pravo da okupira BiH.

• 5. oktobar 1908. - Austro-Ugarska formalno anektirala Bosnu i Hercegovinu, uprkos međunarodnim protestima.

• 1910. - Srpski pukovnik Dragutin Dimitrijević-Apis osnovao tajnu velikosrpsku organizaciju "Crna ruka".

• 28. juni 1914. - Bosanski student Gavrilo Princip, član "Crne ruke", izvršio atentat na austrijskog prijestolonasljednika Franz Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu.

• 28. juli 1914. - Austro-Ugarska objavljuje rat Srbiji, što je i formalni početak Prvog svjetskog rata.

• 1. decembar 1918. - Osnivanje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (Kraljevina Jugoslavija od 1929.), koja ujedinjuje Srbiju i Crnu Goru sa bivšim habsburškim zemljama.

• 1937. - Josip Broz Tito postaje generalni sekretar Komunističke Partije Jugolsavije (kasnije Liga komunista Jugoslavije LKJ).

• 10. april 1941. - Nakon njemačko-talijanske invazije i podjele Jugoslavije, uspostavljena je Nezavisna Država Hrvatska (uključujući Bosnu i Hercegovinu), sa Talijanom, grofom Aimonom od Spalata (Split), kao kraljem, i vladom sa Ante Pavelićem, vođom ustaškog pokreta.

• 29. novembar 1943. - U Jajcu partizani sa generalom Titom (kasnije maršalom) proglasili svoju vladu.

• 29. novembar 1945. - Proglašena Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ) s Titom na čelu Vlade. Tito je postao predsjednikom države 1953.

• Januar 1946. - Usvojen Ustav po kojem se uspostavlja federacija šest republika i dvije autonomne pokrajine. Komunistički režim zabranjuje organizaciju ‘Mladi Muslimani’, koja je htjela braniti prava Muslimana. Vlast je proglašava terorističkom organizacijom.

• April 1963. - Novi Ustav mijenja naziv zemlje u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju (SFRJ).

• 1968. - Slavenski Muslimani (uglavnom Bošnjaci), nakon priznanja kao etnička grupa 1961., dobivaju status jednog od šest ‘naroda Jugoslavije’. Veća autonomija data federalnim jedinicama, a sistem kolektivnog vodstva i regularne rotacije političkih mjesta je usvojen u federaciji i u administraciji Bosne i Hercegovine.

• Februar 1974. - Novi federalni Ustav usvojen.

• 4. maj 1980. - Tito umire. Njegove odgovornosti prenesene na kolektivno federalno Predsjedništvo.

• 18. novembar 1990. - Izbori za Predsjedništvo BiH; tri nacionalističke stranke osigurale svih sedam mjesta.

• 9. decembar 1990. - Druga runda izbora za Skupštinu BiH: od 240 mjesta, SDA dobila 86, SDS 72, a HDZ BiH 44.

• 20. decembar 1990. - Tri vodeće stranke objavile koaliciju: Alija Izetbegović izabran za predsjednika republičkog Predsjedništva; Jure Pelivan iz HDZ-a izabran za premijera, a Momčilo Krajišnik iz SDS-a izabran za predsjednika Skupštine BiH.

• 26. april 1991. - Općine sa srpskom većinom u sjevero-zapadnoj Bosni unilateralno proglašavaju formiranje Srpske Oblasti Bosanska Krajina. Republičke vlasti su ne prihvataju ovaj pokušaj, pribojavajući se povezivanja sa Srpskom Krajinom u Hrvatskoj.

• 30. juni 1991. - Evropska Zajednica (danas Evropska Unija) osigurala dogovor za prekid borbi u Sloveniji i Hrvatskoj (obje zemlje su objavile nezavisnost šest dana ranije), uz prijetnju sankcijama. Stipe Mesić postavljen za Predsjednika Predsjedništva SFRJ. Uveden tromjesečni moratorij na implementaciju hrvatske i slovenačke sukcesije.

• Septembar 1991. - Pored pokušaja Evropske Zajednice da se ugovori mir, borbe ponovo izbijaju u Hrvatskoj. U Bosni i Hercegovini razne srpske grupe u općinama sa srpskom većinom formiraju "Srpske Autonomne Oblasti" (SAO), a etničke tenzije rezultiraju u oružane incidente na granici između Hrvatske i Crne Gore.

• 15. oktobar 1991. - Skupština objavljuje nezavisnost Bosne i Hercegovine. Ovu rezoluciju odbacuju SAO.

• 24. oktobar 1991. - Srpski poslanici republičke Skupštine objavljuju formiranje Srpske Narodne skupštine.

• 9. januar 1992. - Srpska Narodna skupština proglasila autonomnu Republiku Srpsku Bosne i Hercegovine.

• Februar 1992. - Prateći dogovor prošlog mjeseca, Zaštitne snage UN-a (UNPROFOR) su uspostavljene od strane Vijeća Sigurnosti. Snage su bile smještene u Sarajevo, a njihova mirovna uloga u Hrvatskoj je proširena i na BiH kasnije te godine.

• 29. februar–1. mart 1992. - Na referendumu, koji je bojkotiran od bosanskih Srba , 99,4% od onih koji su glasali (63% od cijelokupnog glasačkog tijela) je podržalo nezavisnost Bosne i Hercegovine. Država je proglašena nezavisnom i promjenila ime u Republika Bosna i Hercegovina.

• 27. mart 1992. - Proglašenje autonomne Srpske Republike Bosne i Hercegovine, pod vodstvom dr. Radovana Karadžića. U avgustu iste godine nepriznata republika je promijenila ime u Republika Srpska.

• 7. april 1992. - Dva dana nakon početka srpske opsade Sarajeva, Bosna i Hercegovina je priznata kao suverena i nezavisna država od Evropske Unije i SAD-a.

• 19. maj 1992. - JNA objavila povlačenje svojih trupa iz Bosne i Hercegovine.

• 22. maj 1992. - Bosna i Hercegovina primljena u članstvo UN-a.

• 7. juli 1992. - Formiranje Hrvatske zajednice Herceg-Bosne pod vodstvom Mate Bobana, koja traži kontrolu nad 30% bh. teritorije.

• 26–27. avgust 1992. - Londonska konferencija u Ujedinjenom Kraljevstvu, vođena od strane Cyrus Vancea, bivšeg američkog državnog sekretara, i Lord Owena, bivšeg britanskog sekretara vanjskih poslova. Mirovni plan objavljen u oktobru u Ženevi, Švicarska.

• Decembar 1992. - Nakon optužbi o etničkom čišćenju o organiziranom silovanju nesrpskog stanovništva, Komisija za ljudska prava UN-a je osudila srpsku stranu kao glavnog prekršitelja ljudskih rava u BiH. Na kraju mjeseca je Vijeće Sigurnosti UN-a zahtijevalo pristup svim srpskim zatvorima i koncentracionim logorima.

• 22. februar 1993. - Vijeće Sigurnosti UN-a odlučilo pokrenuti tužbu protiv svih ratnim zločinaca putem osnivanja Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, sa sjedištem u Hagu u Holandiji.

• Maj 1993. - Srpska Narodna skupština na Palama je odlučno odbila Vance-Owenov plan. Francuska, Rusija, Španija, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD predlažu foriranje šest ‘sigurnih zona’ za Bošnjake.

• 27. august 1993. - Tokom sjednice državnog Predsjedništva BiH, Hrvat Mile Akmadžić je smjenjen sa dužnosti premijera, što je bio znak rastećih tenzija između Bošnjaka i Hrvata. Njega je naslijedio Haris Silajdžić.

• 28. august 1993. - U Grudama službeno proglašena Hrvatska Republika Herceg-Bosna. Poslanici prihvatili Ženevski plan uz uslov da druge dvije strane pihvate plan. Isti dan, srpska Narodna skupština je glasala za plan.

• 31. august 1993. - Na sjednici Skupštine Republike Bosne i Hercegovine Ženevski plan je odbačen u tadašnjoj formi, ali su se poslanici dogovorili da bi plan trebao činiti osnovu daljnih pregovora.

• 27. septembar 1993. - U Velikoj Kladuši proglašena tzv. Autonomna Pokrajina Zapadna Bosna, a Fikret Abdić je postavljen za predsjednika. Alija Izetbegović je proglasio opsadno stanje na teritoriji takozvane Zapadne Bosne.

• 28. septembar 1993. - Većina delegata Bosanske konvencije prihvatilo Ženevski plan uz uslova da se sve teritorije oduzete od Bošnjaka vrate.

• 5. februar 1994. - Srpsko granatiranje pijace Markale u Sarajevu, kada je 68 ljudi poginulo, a dodatnih 144 ranjeno. Ujedinjene Nacije prijete vojnom intervencijom. Nakon ruske diplomatske inicijative dolazi do primirja oko Sarajeva.

• 8. februar 1994. - Mate Boban dao ostavku na poziciju predsjednika ‘Herceg-Bosne’.

• 25. mart 1994. - Premijer Republike Srpske, Vladimir Lukić, podnio ostavku.

• 31. mart 1994. - Proglašeno formiranje Federacije Bosne i Hercegovine, što dovodi do prekida sukoba između bosanskih Hrvata i Bošnjaka.

• 10. april 1994. - UN naredio NATO snagama prvo bombardovanje srpskih položaja oko Goražda.

• Maj 1994. - Krešimir Zubak izabran za prvog predsjednika Federacije BiH, Ejup Ganić za podpredsjednika, a Haris Silajdžić za premijera. Sljedećeg mjeseca je izabrana i vlada.

• Juli 1994. - Predstavljen plan ‘kontakt grupe’ (Francuska, Njemačka, Rusija, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD), kojim 51% teritorije BiH pripada Federaciji BiH, a 49% bosanskim Srbima. Bh. predsjednik Alija Izetbegović i hrvatski predsjednik Franjo Tuđman prihvatili plan.

• August 1994. - Zračni napadi NATO-a na položaje bosanskih Srba, nakon srpskih napada na snage UN-a i ponovnih napada na Sarajevo. Srbijanski predsjednik, Slobodan Milošević, formalno prekinuo veze sa bosanskim Srbima. Armija BiH savladala Abdićeve snage u Bihaću; hiljade pobunjeničkih vojnika i civila, uključujući i Abdića, pobjeglo na srpsku teritoriju u Hrvatsku.

• 1. septembar 1994. - Srpska Narodna skupština jednoglasno prihvatilo rezultate referenduma u Republici Srpskoj, na kojem je 96% glasača glasalo protiv plana Kontakt grupe.

• Mart 1995. - Objavljen vojni savez između Hrvatske vojske, Armije BiH i HVO-a, a vojne akcije protiv srpskih snaga intenzivirane.

• April 1995. - Na sastanku u Bonnu, bosanski Hrvati i Bošnjaci dogovorili da ujedine policiju, lokalnu upravu i, vremenom, vojne snage.

• Maj 1995. - Srpsko bombardovanje Sarajeva prouzrokovalo zračne napade NATO-a na srpska skladišta municije. Odnosi između snaga UNPROFOR-a i srpski snaga se pogoršavaju i veliki broj "plavih šljemova" je zarobljeno. Ujedinjene Nacije stvaraju sljedećeg mjeseca ‘rapid reaction force’ od 10.000 vojnika, kako bi zaštitili mirovne snage.

• 11. juli 1995. - Srpske snage zauzimaju ‘sigurnu zonu’ Srebrenicu, nakon što su holandski vojnici u sklopu UNPROFOR-a predali grad. Oko 8-000 bošnjačkih muškaraca i dječaka masakrirano.

• 25. juli 1995. - ‘Sigurna zona’ Žepa pada u srpske ruke.

• 4. august 1995. - Hrvatska vojska započinje veliku ofanzivu protiv krajiških Srba. Hiljade izbjeglica prelazi u Bosnu.

• 6–7. august 1995. - Opsada Bihaća, koja je započeta 20. jula od strane srpskih snaga, je konačno prekinuta nakon vojnih akcija Armije BiH i Hrvatske vojske.

• 9. august 1995. - Pomoćnik Državnog sekretara, Richard Holbrooke, predložio mirovni plan baziran na prijašnjem planu Kontakt grupe, s tom razlikom da Srebrenica i Žepa ostaju pod srpskom vlašću.

• 30. august 1995. - Započeli žestoki zračni napadi NATO-a na srpske položaje, dva dana nakon minobacačkog napada na centralno Sarajevo, kada su poginule 41 osoba i preko 80 povrijeđenih. "Operacija Oslobađajuća snaga" se odvijala po srpskim položajima širom Bosne i Hercegovine.

• 8. septembar 1995. - Na sastanku u Ženevi, ministri vanjskih poslova Bosne i Hercegovine, Hrvatske i SR Jugoslavije se dogovorili da BiH treba sačinjavati dva entiteta.

• 11. septembar 1995. - Zajedničke snage Armije BiH i HV-a započinju vojne operacije protiv srpskih snaga na prostoru zapadne i centralne Bosne.

• 20. septembar 1995. Bosanski Srbi povukli svo teško naoružanje oko Sarajeva.

• 1. novembar 1995. - Započeli pregovori u vojnoj bazi Wright-Patterson blizu Daytona u SAD-u.

• 21. novembar 1995. - Lideri BiH, Hrvatske i SR Jugoslavije prihvatili usvojili Daytonski mirovni sporazum, po kojem se BiH dijeli na dva entiteta: .Federaciju BiH (51% teritorije) i Republiku Srpsku (49%).

• 14. decembar 1995. - Daytonski mirovni sporazum formalno potpisan u Parizu.

• 20. decembar 1995. - Prema uslovima iz Daytonskog sporazuma, mandat IFOR-u (sa 60.000 vojnika) je formalno predan od strane UNPROFOR-a.

• 30. januar 1996. - Skupština Bosne i Herzegovine izabrala novu bh. vladu koju će voditi premijer Hasan Muratović.

• 19. juli 1996. - Nakon velikog pritiska međunarodne zajednice, Karadžić s složio da se povuče sa pozicije predsjednika Republike Srpske i šefa SDS-a. Biljana Plavšić je preuzela njegovu funkciju.

• 1. oktobar 1996. - Vijeće sigurnosti UN-a ukinulo sankcije protiv Republike Srpske i SR Jugoslavije.

• 3. oktobar 1996. - Uspostavljeni puni diplomatski odnosi između BiH i SR Jugoslavije, nakon posredovanja francuskog predsjednika, Jacquesa Chiraca. SR Jugoslavija je pristala poštivati teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine, a BiH je priynala SR Jugoslaviju kao nasljednicu bivše Jugoslavije.

• 8. novembar 1996. - Plavšićka skinula generala Ratka Mladića sa pozicije komandanta VRS-a, a na njegovo mjesto postavila general-majora Peru Ćolića. Mladić, koji je tražen za ratne zločine, je tek 28. novembra sišao sa pozicije.

• 17. decembar 1996. - Bh. vlada se formalno transformisala u u federlanu vlast. Također, Herceg-Bosna prestala postojati.

• 20. decembar 1996. - SFOR počeo dejstvovati. SFOR je brojčano bio duplo manji od IFOR-a.

• 30–31. maj 1997. - Konferencija u Sintri, Portugal: Carlos Westendorp, bivši ministar vanjskih poslova Španije, je izabran za Visokog Predstavnika.

• 9. juli 1997. - Evropska Unija suspendovala pomoć Republici Srpskoj zbog neisporučivanja osumnjičenih za ratne zločine Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.

• 22. juni 1998. - Konvetibilna marka uvedena na cijelom prostoru Bosne i Hercegovine.

• 7. mart 1999. - Međunarodni arbitri u Beču su donijeli odluku o prekidu srpske kontrole nad Brčkom, te da će grad biti zajednički kontrolisan od strane Republike Srpske i Federacije pod međunarodnom supervizijom.

• August 1999. - Wolfgang Petritsch, naslijedio Westendorpa na poziciji Visokog Predstavnika u BiH.

• 3. april 2000. - Momčilo Krajišnik, optužen za ratne zločine, uhapšen na Palama od strane SFOR-a i predan sudu u Hagu.

• 14. oktobar 2000. - Izetbegović se povukao iz Predsjedništva zbog starosti.

• 10. januar 2001. - Biljana Plavšić,optužena za ratne zločine u aprilu 2000., se predala Tribunalu u Hagu.

• 24. april 2002. - Bosna i Hercegovina postala član Vijeća Evrope.

• 27. maj 2002. - Sir Jeremy (Paddy) Ashdown izabran za Visokog Predstavnika.

• 13. januar 2003. - Formirana nova državna vlada sa Adnanom Terzićem (Stranka demokratske akcije) na čelu.

• 17. januar 2003. - Narodna skupština RS prihvatila nominaciju Dragana Mikerevića iz Partije demokratskog progresa Republike Srpske kao premijera i formiranje nove vlade koju će sačinjavati osam Srba, pet Bošnjaka i tri Hrvata.

• 27. februar 2003. - Biljana Plavšić osuđena na 11 godina zatvora zbog genocida i zločina protiv čovječnosti.

• 23. juli 2004. - Stari most u Mostaru, koji je bio uništen 1993. godie, ponovo otvoren nakon rekonstrukcije.

• 11. novembar 2004. - Vlada republike Srpske objavila službeno izvinjenje za masakr u Srebrenici.

• 16. decembar 2004. - Ashdown objavio velike vojne reforme: entitetska ministarstva odbrane se gase do 2005., a postojeće entitetske policije će činiti jednu policijsku snagu.