Αθίγγανοι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αυτό το άρθρο, ή ο τομέας του άρθρου, μπορεί να επεκταθεί ή να βελτιωθεί με κάποιο τρόπο ώστε να καλύπτεται το θέμα με πληρέστερο τρόπο. Βοηθήστε τη Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το!

Τσιγγάνα

Καταυλισμός Ρομά στη σημερινή Σερβία.

Οι Ρομά (στον ενικό αριθμό Ρομ), γνωστοί επίσης και ως Ρομ, Τσιγγάνοι, Αθίγγανοι ή Σίντηδες και με τον, κάποιες φορές υποτιμητικό, χαρακτηρισμό Γύφτοι, είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με Ινδική καταγωγή. Η πρώτη ιστορική αναφορά για τους Ρομά γίνεται από τον Ηρόδοτο που αναφέρει τον λαό των "Σιγύνων".

[Επεξεργασία] Ονομασία

Οι Ρομά είναι στις περισσότερες χώρες γνωστοί με λέξεις συγγενικές με τη λέξη "γύφτος". Η λέξη προέρχεται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση της οφείλεται στην πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο. Η λέξη "Ρομ", που χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές από τους ίδιους, σημαίνει στη γλώσσα τους "άντρας" ή "σύζυγος". Μεταξύ τους χρησιμοποιούν τα "Μελελέ" (Λαός μαύρος), "Μανούχ" (άνθρωπος) και "Σίντε". Επίσης, η λέξη "αθίγγανος" ή "ατσίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" (από την ονομασία της χαμηλότερης ινδουιστικής κάστας, από την οποία πιθανολογείται ότι προήλθαν) και ετυμολογείται από το στερητικό α- και το ρήμα θιγγάνω, δηλαδή "αγγίζω".

[Επεξεργασία] Ιστορία

Οι Ρομά πιστεύεται ότι μετανάστευσαν από την Ινδία γύρω στο 1000 μ.Χ. και, περνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Τουρκία, έφτασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου. Αργότερα, κατά τις μαζικές μεταναστεύσεις προς την Αμερική μεγάλος αριθμός Ρομ μετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσμο.

Αυτή η θεωρεία όμως έρχεται σε αντιδιαστολή με την προχριστιανική αναφορά από τον Ηρόδοτο.

Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μία τέτοια μαζική και σε τόσο μεγάλη απόσταση μετακίνηση είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν από κατώτερες κάστες του Ινδού ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι σε πολέμους εναντίων των Άράβων. Μία άλλη θεωρία είναι οτι οι Ρομά προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των Μουσουλμάνων στη βόρεια Ινδία και το σημερινό Πακιστάν.

[Επεξεργασία] Γλώσσα

Η γλώσσα των Ρομά, η Ρομανί ή "Ρομανές", είναι μία Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα που συγγενεύει με τις διάφορες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας ιδιαίτερα με την γλώσσα Πουντζάμπι της Βόρειας Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες.

[Επεξεργασία] Πληθυσμός

Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν μεταξύ 8 και 10 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 12 εκατομμύρια άτομα, ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται ο τρίτος σε αριθμό πληθυσμός Τσιγγάνων στη Δυτική Ευρώπη. Οι περισσότεροι ζουν στην Ευρώπη, σε χώρες όπως:

Ρουμανία - μεταξύ 1.2 και 1.5 εκατομύρια
Ουγγαρία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδες
Βουλγαρία - περίπου 750 χιλιάδες
Σερβία και Μαυροβούνιο - περίπου 450 χιλιάδες
Ισπανία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδες
Σλοβακία - μεταξύ 350 και 520 χιλιάδες
Π.Γ.Δ.Μ. - 240 χιλιάδες
Τσεχία - μεταξύ 150 και 300 χιλιάδες
Γαλλία - 310 χιλάδες
Τουρκία - μεταξύ 300 και 500 χιλιάδες
Ελλάδα - Η Πολιτεία τούς υπολογίζει σε 120-150.000 άτομα, οι ίδιοι οι Τσιγγάνοι ανεβάζουν τον αριθμό σε 500-600.000 άτομα και η Τοπική Αυτοδιοίκηση σε 200 - 300.000^[1].

Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού είναι η Αθήνα (Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Ζεφύρι, Ασπρόπυργος), η Θεσσαλονίκη (Δενδροπόταμος, Ελευθέριο-Κορδελιό, Εύοσμος, Μενεμένη), το Αγρίνιο, η Αλεξάνδρεια Ημαθίας, η Αμαλιάδα, η Γαστούνη, το Διδυμότειχο, το Εξαμίλι Κορινθίας, η Θήβα, η Κάτω Αχαϊα, το Μεσολόγγι, η Νέα Αλικαρνασσός, η Νέα Ιωνία Μαγνησίας, η Ξάνθη, ο Ορχομενός, οι Σέρρες, οι Σοφάδες, η Φλώρινα και η Νυμφόπετρα^[2].

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Την τελευταία τριετία χορήγησε περισσότερα από 77 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος PHARE για σχέδια σχετικά με τη στέγαση και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ουγγαρία, στην Τσεχία και στη Σλοβακία, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία. Αλλά και στα κράτη που είναι ήδη μέλη της Ε.Ε. (Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία) εφαρμόζονται προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) και της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Σχέδια για τους Ρομά υποστηρίζονται και μέσω των προγραμμάτων ΣΩΚΡΑΤΗΣ και Νεολαία για την Ευρώπη.

Το πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων που έχει υπογράψει και η Ελλάδα ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής ^[3].

[Επεξεργασία] Θρησκεία

Οι Ρομά δεν έχουν κάποια δική τους χαρακτηριστική θρησκεία, αλλά υιοθετούν ενίοτε την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους. Χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας και αρκετοί μελετητές εικάζουν πως παλιότερα η θρησκεία τους ήταν η ηλιολατρεία. Σήμερα οι διάφορες φυλές είναι πιστές στο θρήσκευμα της χώρας που κατοικούν. Έχουμε την πρώτη καταγραφή στην Κρήτη, όπου αναφέρονται ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι από το 1832, στη Δυτική Ευρώπη αναφέρονται ως καθολικοί. Η Καθολική Εκκλησία αναφέρει ονόματα ιερέων, μοναχών και κάποιου Καρδιναλίου με τσιγγάνικη καταγωγή και στη Ρουμανία υπάρχουν ιερείς ορθόδοξοι τσιγγάνοι. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι Μουσουλμάνοι ^[4].

[Επεξεργασία] Πολιτισμός

Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλέκτες. Οι δεύτεροι κατοικούν στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων, σε συνοικίες υποβαθμισμένες. Τα επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια με εξαρτημένη μισθωτή εργασία. Στα σχετικά με τη μουσική επαγέλματα όπως μουσικοί, οργανοπαίκτες, τραγουδιστές κλπ. έχουν ισχυρή παράδοση και πολιτισμό^[5].

Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης. Η προέλευσή της είναι ελληνική και γιορτάζεται από 23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη.

[Επεξεργασία] Θύματα διακρίσεων

Διαφήμιση πώλησης Ρομ σκλάβων

Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Τσιγγάνοι έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίων των Ρομά συντηρούνται εν μέρει και από την σχετικά αυξημένη εγκληματικότητα μεταξύ των Τσιγγάνων, που δεν οφείλεται βέβαια σε κάποιο εγγεννές χαρακτηριστικό της φυλής, αλλά στα υψηλά επίπεδα φτώχιας στις τάξεις τους.
Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ρομά υπήρξαν μεταξύ των θυμάτων των μαζικών εκτελέσεων στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζί με Εβραίους, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλους και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Υπάρχει η άποψη οτι περίπου 400.000 Ρομά εκτελέστηκαν από τους Ναζί την περίοδο εκείνη.

Οι έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια (Συνομοσπονδία Ελλάδος) με 300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ)^[6]. Στις εκλογές του 2006 το κόμμα ενδέχεται να συνεργαστεί με το ΠΑΣΟΚ^[7].

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον Σεπτέμβριο του 2006 ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε ερώτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς»^[8].

[Επεξεργασία] Διάσημοι Ρομ

Κάποιοι διάσημοι Τσιγγάνοι είναι οι παρακάτω:

Τσάρλι Τσάπλιν - Ηθοποιός (η μητέρα του ήταν Τσιγγάνα)
Πάμπλο Πικάσο - Ζωγράφος
Κώστας Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής
Βασίλης Παϊτέρης - Μουσικός, τραγουδιστής
Μάκης Χριστοδουλόπουλος - Τραγουδιστής*
Ελένη Βιτάλη - Τραγουδίστρια*
Μανώλης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής*
Χρήστος Πατσατσόγλου - Ποδοσφαιριστής*

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις

↑ Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 14 Νοεμβρίου 2006, άρθρο "12 εκατ. σε όλη την Ευρώπη", του Ν. Ρούμπου.
↑ Βλέπε Ζεγκίνης Ευστράτιος, Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, Θεσσαλονίκη, Ι.Μ.Χ.Α., 1994.
↑ Βλέπε εδώ, Ε.Ε.
↑ Βλέπε εδώ, Γνωρίστε τους Τσιγγάνους - Επιμέλεια: Γ.Πυλαρινός.
↑ Βλέπε εδώ, Σωφρόνης Χατζησαββίδης, Γλωσσολόγος, Καθηγητής Α.Π.Θ.
↑ Οι Έλληνες Ρομ ιδρύουν κόμμα, σύμφωνα με τον κ. Bασίλη Δημητρίου, πρόεδρο του Ασπίδα-Ρομ.
↑ Βλέπε εδώ από την ιστοσελίδα in.gr.
↑ Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 4 Σεπτεμβρίου 2006, «Η σιωπή, συνενοχή στις εξώσεις Ρομά».