Nordio

El Vikipedio

Nordio (skandinave 'Norden' "La Nordo", finne 'Pohjola' [POHjola] "Nordo") estas la plej ofte esperantiste uzata nomo de la regionego Nord-Eŭropa. Laŭkutime ĝi ampleksas la ŝtatojn de Skandinavio, Norvegio, Danio kaj Svedio, kune kun Islando, Finnlando/Suomio kaj la duon-memstaraj regionoj Feroaj Insuloj (Danio) kaj Alando (Finnlando).

• Areo: 1.257.477 km²
• Loĝantaro: 24,061 milionoj (ĉ. 2001)
• Lingvoj parolataj:
  • islanda
  • feroa
  • norvega
  • sveda (kun finnlandaj dialektoj)
  • dana
  • platdiĉa/germana (ĉe la Dan-germana limo)
  • finna
  • tornival-finna
  • sameaj dialektoj
  • cigana

Jena regionigo estas parte geografia, parte historia, parte politika.

Geografie, pro la aparteco kaj distanco al la kultura kaj milita centro de Eŭropo (Grekio, Italio, Francio, Germanio, Rusio...).

Historie, ĉar la skandinavoj kaj la islandanoj kaj la svedofinnoj kaj la feroanoj ĉiuj idas de la ĝermanaj vikingoj, parolante lingvojn vikingidajn kaj tial parte interkompreneblaj, precipe en Skandinavio, kie danoj, norvegoj kaj svedoj plej ofte ne bezonas kroman interlingvon. La alia lingvaro de Nordio estas la finn-ugra, parolata far finnoj kaj sameoj en la tuta plejnordejo kontinenta de Nordio (kaj iom en najbara provinco de Rusio). La kulturoj kaj regaj sistemoj de la nordiaj landoj tre similas unu la alian. Ĉiuj ĝermanaj landoj de Nordio (Norvegio, Danio, Svedio, Islando) uzas kronon kiel valuton. Finnlande uzatas Eŭro.

Politike, pere de la Nordia Konsilio, kiu seĝas en Islando. Tie kunvenas la nordiaj ĉefpolitikistoj de temp' al tempo, sed nur temas pri ideumejo, ne pri potenca organizo kiel Eŭropa Unio. Multaj nordianoj tamen revis pri Nordia Unio, kion ili trovas pli natura unio ol la E.U. Eble tial la nordianoj estas la plej rezistemaj kontraŭ Eŭropa unuiĝo: El la kvin, nur Danio, Svedio kaj Finnlando membras en la unio menciita. Norvegio kaj Islando membras en NATO kune kun Danio, dum Svedio internacie neŭtralas, kaj Finnlando iom dubemas pro la proksimeco al eksa Soveta Unio. La tri Skandinavaj landoj havas simbolajn gereĝojn, dum la du eksterskandinaviaj estas respublikoj.

Politike, oni ankaŭ kalkulas Nord-Amerikan insulegon Groenlandon al Nordio (pro ties aparteneco al Danio). Geografie kaj historie, oni ofte kunkalkulas la Ŝetlandajn Insulojn kaj Groenlandon kaj Baltion (ĉiuj iam kun vikingidaj enloĝantoj) kaj la finn-ugrajn regionojn de Rusio (Karelio kaj certajn partojn de la duoninsulo Kola).

Antaŭ pli ol mil jaroj, la nordianoj multe ĝenis al la mondo, vikingumante tra Eŭropo, ĉeeŭropaj Azio kaj Afriko, kaj eĉ en Groenlando kaj Nordameriko, kiujn ili kiel la unuaj eŭropanoj malkovris. Hodiaŭ, la kvin landoj estas fame konataj tra la mondo kiel pacamaj demokratioj kopiindaj.

La simbolo de Nordio estas Kvin Cignoj Flugantaj.

Ĉiuj flagoj de Nordio (krom la Sameuja) dividas komunan trajton: Unukolora fono sub Skandinava kruco, t. e. krista kruco maldekstren turnita ĝishorizontale.

La mezepokan historion de Nordio markis longedaŭraj militoj kaj fridaj kaj realaj inter la partoj okcidenta kaj orienta, reciproke regataj de Danio kaj Svedio. Pro tio, oni eĉ proponis Nordian flagon kombinantan je la farboj de la flagoj dana kaj sveda: ruĝa Skandinava kruco sur flava fono. Hodiaŭ ĝin nur utiligas kelkaj Nordiistoj k i ?

[redaktu] Kronologio pri la nordaj landoj

Jarcento	Norda politika tuteco
21	Danio (EU)	Ferooj	Islando	Norvegio	Svedio (EU)	Finnlando (EU)
20	Danio				Svedio	Finnlando
19	Danio			Svedio-Norvegio		Finnlando
18	Danio-Norvegio				Svedio
17
16
15	Kalmarunio
14	Danio	Norvegio			Svedio
13
12		Ferooj	Islando	Norvegio
Nordiaj popoloj	Danoj	Færinge	Islandanoj	Norvegoj	Svedoj	Finnoj

[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

• Thule