Donostia

Wikipedia(e)tik

Donostia

Gipuzkoa

Izen ofiziala

Donostia - San Sebastián

Antolaketa

Estatua
Autonomia Erkidegoa
Lurralde Historikoa
Eskualdea

Espainia
Euskal Autonomia Erkidegoa
Gipuzkoa
Donostialdea

Posta-kodea

200xx

Koordenatuak

43°19′ I 1°59′ M

Koordenatuak: 43°19′ I 1°59′ M (?)

Garaiera
Azalera
Biztanleria

Dentsitatea
Euskaldunak

6 m
60,89 km²
183.308 (2005)

3.010,48 bizt/km²
%34,60 (2001)

Sorrera

1180

Herritarra

donostiarra

Alkatea

Odon Elorza (PSE-EE)

www.donostia.org

Donostia (gazteleraz: San Sebastián; ofizialki: Donostia-San Sebastián) Gipuzkoako hiriburua eta udalerri nagusia da. Halaber, Euskal Herriko laugarren hiririk populatuena da.

Atlantiar ozeanoaren ertzean dago, Bizkaiko golkoaren muturrean, eta Madril-Paris errepide nagusian. Kokapen ezin hobea du, Urumea ibaiaren itsasoratzean, Igeldo, Urgull eta Ulia mendien artean, hiru hondartza ezagunekin: Ondarreta, Kontxa eta Zurriola. Era orekatuan uztartzen ditu artifiziala (hiria) eta natura (paisaia), bien arteko lotura ederrenetakoa sortuta.

Donostia airetik ikusia. Argi agertzen dira (ezker-eskuin) hiru hondartzak: Ondarreta, Kontxa eta Zurriola

Donostia entzutetsua bihurtu da Euskal Sukaldaritza Berriaren sorburu delako. Sukaldari ezagunek Donostia eta inguruko herriak gastronomiaren munduan kokatu dute, hala nola Arzak, Subijana, Berasategi eta Castillo. Tradizio handiko pintxoek ere Alde Zaharreko taberna eta jatetxeetan sukaldaritzaren gorena jo dute. Horrez gain, Donostiak, hainbat jai eta jaialdi antolatzen ditu urtean zehar: Donostiako Nazioarteko Zinemaldia, Jazzaldia, Aste Nagusia, Santotomasak, Sansebastianak, Kontxako Estropadak...

[aldatu] Historia laburra

Donostia Igeldo meditik

Kontxako hondartza eta eskubanda. Donostia.

Donostiako Haize Orrazia, Eduardo Txillida eta Luis Peña Gantxegiren lana.

1000 inguru – Lehen aldiz agertu zen historia idatzian, badia gaineko tontorrean dagoen San Sebastian monasterioa Leireko mendiaren babesean, monasterio inguruan -egun Antigua auzoa den tokian- eta Urumea ibaiaren itsasoratzean bildu zen jende urria.

1180 inguru – Nafarroako errege Antso Jakitunak hiribildu izendatzeko foruak eman zizkion. Urgull mendiaren azpiko herrixka gaskoiekin populatuta zegoen, eta gainontzeko guneak berriz euskaldunekin omen zegoen.

1200 – Gipuzkoa Nafarroa izatetik Gaztela izatera igaro zen, Bizkaia eta Arabarekin batera. Probintziarekin bat, Donostia. Gaztelako errege Alfontso VIII.ak foruak bermatu zituen.

1728 – Karakasko Errege Konpainia Gipuzkoarra sortu zen, Espainiak Venezuelarekin duen merkataritzaren monopolio lortuta. Donostiako ekonomia goratu zen, konpainia horrek berak Santa Maria eliza guztiz berreraikita (1766).

1808 – Frantziako armadak, Napoleon enperadorea buru, Espainia hartu zuen, Donostia barne.

1813 – Frantziako armada, Espainiatik ihesi, Donostia geratu zitzaion azkenetako hiria da. Tropa ingeles eta portugaldarrak Espainiaren aliatuak zirenak, Wellington jeneralaren lemapean, Donostiari su eman zioten frantsesengandik askatzeko. Abuztuaren 31ko gauean hiri guztia erre zen, Trinitate kalea izan ezik. Tropa aliatuek donostiarrak eraso zituzten. Hilketak, bortxaketak eta lapurretak nonahi.

1813 – Bizirik geratu ziren donostiarrak Zubietako Aizpurua baserrian Donostia lekuan bertan eraikitzea erabaki zuten. Ugartemendia arkitektoak hiri osoa proiektatu zuen, bateratasun bat lortuz.

1854 - Gipuzkoako hiriburu bihurtu zen, Tolosaren kaltetan.

1860 inguru – Espainiako erregina Isabel II.ak Donostia aukeratu zuen "itsasoko bainuak" hartzeko medikuak aginduta.

1863 - Garrantzi militarra galdu eta hiri inguruko harresiak eraitsi zituzten, Donostiako zabalgunea eraikitzen hasiz Antonio Kortazar arkitektoaren araberako ideia abangoardistekin.

1870-1920 – Espainiako udako hiriburu bihurturik, turismoaren hiriburu bihurtu zen Donostia, Espainiako handi eta handikien topaleku bihurtuz, mugaren bestaldean Biarritzen gertatzen zen antzera Frantziako handiekin.

1936 – Faxistek, Franco jeneralaren lemapean Espainiako gobernu demokratikoaren aurka altxa ondoren, Donostian altxamendua egin nahi izan zuten baina herritarrek kalean kontrola kendu zieten. Hala ere, Solchaga jeneralak irailaren 13an hartu zuen. 30.000 pertsona zituen populazioak (politikoki konprometituenak ihes egin ondoren)eta 300 pertsona hil zituzten errepresio frankistan, gerratik kanpo, "zigor operazio" bortitz batean.

[aldatu] Auzoak

Donostiako Gros auzoa Urgull menditik (aurrealdean, Kursaal jauregia)

[aldatu] Kaleak

[aldatu] Ikusgarriak

[aldatu] Festak

Donostiako Danborrada San Sebastian egunean

San Sebastian egunean, zaindariaren eguna, Raimundo Sarriegi musikariak egindako Donostiako martxa jotzen da:

Bagera!

gu (e)re bai

gu beti pozez, beti alai!

Beti alai!!

Sebastian bat bada zeruan,

Donosti bat bakarra munduan.

Hura da santua, ta hau da herria,

horra zer dan gure Donostia! (bis)

Irutxuloko, Gaztelupeko

joxemaritar zahar eta gazte

kalerik kale danborra joaz

umore ona zabaltzen hor dihoaz.

Joxemari! (bis)

Gaurtandik gerora penak zokora!!

Festara! Dantzara!

Donostiarrei oihu egitera gatoz!

Pozaldiz!

Inauteriak datoz!!

Ba gera!

gu (e)re bai

gu beti pozez, beti alai!

Beti alai!

Santo Tomas eguna
Aste Nagusia

[aldatu] Elkarteak

Donostiako Orfeoia | Real Sociedad | Uharteko Adiskideak | Gaztelubide

[aldatu] Ikastetxeak

Aitor Ikastola

Amara Berri [1]

Lauaizeta Ikastola [2]

Santo Tomas Lizeoa

Santa Teresa Ikastetxea

Ekintza Ikastola

Axular Lizeoa

Altza Bhi

[aldatu] Kultura

Kulturguneak: Kursaal jauregia.

[aldatu] Zerbitzuak

Donostia Ospitalea.

[aldatu] Donostiar ezagunak

Arkitektoak
- Jose Manuel Aizpurua

Eskultoreak
- Eduardo Chillida

Filosofoak
- Fernando Savater
- Xabier Zubiri

Idazleak

Kirolariak
- Luis Miguel Arconada
- Mariano Arrate
- Paco Bienzobas
- Pello Ruiz Cabestany
- Javier De Pedro
- Miguel Fuentes

Kazetariak
- Iñaki Gabilondo

Margolariak
- Rafael Ruiz Balerdi

Musikariak
- Aita Donostia
- Mikel Erentxun
- Lourdes Iriondo
- La Oreja de Van Gogh (kide gehienak)
- Imanol Larzabal
- Jose Manterola
- Pablo Sorozabal
- Jose Maria Usandizaga
- Nicanor Zabaleta

Sukaldariak
- Juan Mari Arzak
- Martin Berasategi
- Pedro Subijana
- Jose Juan Castillo

Politikariak
- Odon Elortza
- Ramon Labaien
- Jesus Maria Leizaola
- Jaime Mayor Oreja
- Enrique Mujika
- Maria San Gil
- Ramon Jauregi

Zinegileak
- Julio Medem
- Elias Kerejeta

Hainbat
- Katalina Erauso moja eta soldadua
- Txantxillo

[aldatu] Hiri senidetuak

Donostia hiri hauekin senidetua dago:

Daira de Bojador - Aljeria
Marugame - Japonia
Plymouth - Erresuma Batua
Reno - Estatu Batuak
Trento - Italia
Wiesbaden - Alemania

[aldatu] Kanpo loturak

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Donostia

	Donostiako auzoak
Aiete • Altza • Amara • Antigua • Añorga • Ategorrieta • Benta Berri • Bidebieta • Egia • Erdialdea • Ibaeta • Igara • Igeldo • Gros • Herrera • Intxaurrondo • Loiola • Lorea • Martutene • Mirakontxa • Morlans • Parte Zaharra • Zubieta

	Gipuzkoako udalerriak
Abaltzisketa • Aduna • Aia • Aizarnazabal • Albiztur • Alegia • Alkiza • Altzaga • Altzo • Amezketa • Andoain • Anoeta • Antzuola • Arama • Aretxabaleta • Arrasate • Asteasu • Astigarraga • Ataun • Azkoitia • Azpeitia • Baliarrain • Beasain • Beizama • Belauntza • Berastegi • Bergara • Berrobi • Bidegoian • Deba • Donostia • Eibar • Elduain • Elgeta • Elgoibar • Errenteria • Errezil • Eskoriatza • Ezkio-Itsaso • Gabiria • Gaintza • Gaztelu • Getaria • Hernani • Hernialde • Hondarribia • Ibarra • Idiazabal • Ikaztegieta • Irun • Irura • Itsasondo • Larraul • Lasarte-Oria • Lazkao • Leaburu • Legazpi • Legorreta • Leintz Gatzaga • Lezo • Lizartza • Mendaro • Mutiloa • Mutriku • Oiartzun • Olaberria • Oñati • Ordizia • Orendain • Orexa • Orio • Ormaiztegi • Pasaia • Segura • Soraluze • Tolosa • Urnieta • Urretxu • Usurbil • Villabona-Amasa • Zaldibia • Zarautz • Zegama • Zerain • Zestoa • Zizurkil • Zumaia • Zumarraga