قهوه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
قَهوه، دانه خوراکی درختی از خانواده قهوه‌ها است که از این دانه که خاصیت محرک دارد، در تهیه مواد غذایی مختلف و همچنین انواع نوشیدنی استفاده می‌کنند. گیاه قهوه معمولاً در نواحی گرمسیر رشد و پرورش می‌یابد. مصرف آن به بهبود تمرکز کمک می‌کند. البته در افرادی هم ایجاد اضطراب می‌کند. مصرف زیاد آن می‌تواند مانع جذب کلسیم شود.[نیاز به ذکر منبع] یکی از معمول ترین شیوه‌های درست کردن قهوه این است که یک قاشق مربا خوری قهوه را با یک قاشق مربا خوری شکر مخلوط کرده و داخل ظرفی از جنس روحی می‌ریزیم. سپس به اندازه یک فنجان آب یا شیر بر روی آن ریخته و بر روی حرارت ملایم قرار می‌دهیم و بسیار آرام به هم می‌زنیم تا قهوه کف کند. باید مراقب بود که قهوه نجوشد.
قهوه چیست؟
قهوه درختی است که در نواحی گرمسیری می‌روید و بلندی آن بین ۳ تا ۱۰ متر است. درخت قهوه پس از ۳ تا ۵ سال از زمان کاشت محصول می‌دهد. گلهای سفید قهوه خوش‌بو است و بسیار شبیه به یاسمن. و اما آنچه که ما به نام قهوه می‌شناسیم میوه این درخت است که که برشته و ساییده می‌شود. این میوه که ظاهری تخم‌مرغی شکل دارد و بصورت خوشه‌ای رشد می‌کند ابتدا سبز رنگ است که به تدریج زرد و در نهایت قرمز یا بنفش می‌شود. بین ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد تا میوه کاملن رسیده شود. هر درخت حدود ۲۰۰۰ میوه می‌دهد که تقریبا یک پوند قهوه برشته از آن بدست می‌آید. میوه قهوه را با دست می‌چینند و بر حسب وزن آنها را جدا می‌کنند. پس از شستشو دانه‌ها را خشک می‌کنند (معمولا با نور خورشید). سپس بسته‌بندی می‌کنند. اندازه دانه‌ها را در بسته‌بندی درنظر می‌گیرند تا محصولی یک‌دست ارائه شود. اکنون بسته‌ها آماده صادرات یا برشته شدن است. دانه‌ها را در جای خشک و خنک نگهداری می‌کنند.
برشته کردن: برشته کردن دانه‌های قهوه در بدست آمدن یک فنجان قهوه خوش‌طعم بسیار موثر است. طی این مرحله دانه سبز رنگ به دانه‌ای قهوه‌ای تبدیل می‌شود و بخشی از ترشی، بو و کافئین از بین می‌رود. در نهایت دانه‌ای صاف‌تر و حدود دو برابر بزرگتر و شیرین‌تر با رگه‌ای تلخی بدست می‌آید. در خانه هم می‌شود دانه‌ها را در فر یا ماهیتابه برشته کرد. ساییدن: هنوز وقت دم کردن قهوه نرسیده! پیش از آن باید دانه‌ها آسیاب شوند و با فشار از دانه برشته به پودر تبدیل شوند. بخاطر داشته باشید که اکسیژن دشمن قهوه است! سعی کنید قهوه آسیاب شده را در جای خنک و کم‌نور نگهداری کنید.
انواع قهوه
مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام Arabica به دست می‌آید که قدیمی‌ترین نوع قهوه‌است و در ارتفاع ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند.حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود Arabica است. قدیمی‌ترین نوع قهوه Arabica موکا و جاوه هستند که امروزه نامی شناخته‌شده محسوب می‌شوند. نوع دیگری از قهوه Robusta نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از Arabica تحمل سرما را دارد. میزان کافئین Robusta دو برابر Arabica است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. Robusta حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. نوع مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود. نوع دیگری از قهوه که در افریقای غربی می‌روید Liberica نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌های قهوه از این نوع هستند.
تاریخچه قهوه
قهوه در سال ۸۵۰ میلادی کشف شد. گله‌داری اهل اتیوپی به نام کالدی متوجه شد بزهای گله او بعد از خوردن دانه‌های قرمز رنگ بوته‌ای محلی بسیار پرانرژی و رقص‌کنان گردش می‌کنند. کالدی از دانه‌ها خورد و همان نشاط و سرزندگی را تجربه کرد. می‌گویند کالدی نخستین فردی است که طعم قهوه را چشید. اگرچه در تاریخ اختلاف‌نظر هم وجود دارد و بعضی‌ها یمن را منشا اولیه تولید قهوه می‌دانند.
قهوه در گذر تاریخ
۱- نخستین کافی‌شاپ یا قهوه‌خانه جهان سال ۱۴۷۵ میلادی در استانبول امروزی برپاشد.
۲- یمن در قرن پانزدهم مرکز صادرات قهوه به شهرهای بزرگ خاورمیانه و نیز قاهره و استانبول بود.
۳- نخستین کافی‌شاپ اروپا سال ۱۶۵۴ میلادی در ونیز افتتاح شد. همچنین آکسفورد و لندن در ۱۶۵۲، پاریس در ۱۶۷۲ و برلین در ۱۷۲۱ شاهد افتتاح نخستین قهوه‌خانه خود بودند.
۴- صنعت قهوه برزیل با قاچاق دانه‌های قهوه از پاریس در ۱۷۲۷ آغاز شد.
۵- نخستین دستگاه اسپرسوساز خانگی در سال ۱۸۲۲ در فرانسه ساخته شد. علاقمندان قهوه در کشور ایتالیا هم در ۱۹۰۵ شاهد ساخت نخستین دستگاه اسپرسوساز تجاری در کشورشان بودند.
۶- دو بار مصرف قهوه در سوئد بخاطر حمایت از اقتصاد ملی ممنوع شد در ۱۷۵۶ و طی ۱۸۱۷-۱۸۲۲ که موفق هم نبود.
۶- اکنون قهوه از معروف‌ترین و پرطرفدارترین نوشیدنی‌های جهان است. دوستداران این نوشیدنی در سراسر جهان سالانه بیش از ۴۰۰ میلیارد فنجان قهوه میل می‌کنند. بنابراین ادعای بیهوده‌ای نیست اگر بگوییم قهوه پس از نفت دومین مایع پرطرفدار جهان است!
۷- بزرگترین تولیدکنندگان قهوه در حال حاضر برزیل، کلمبیا، پورتوریکو، ویتنام، اندونزی (جاوه)، مکزیک و هند هستند. البته در ۷۰ کشور دیگر نیز قهوه در حجم کمتری تولید می‌شود. از جمله کاستاریکا، هندوراس،نیکاراگوئه، جامائیکا در جنوب و مرکز امریکا، سوماترا و گینه‌نو در جنوب شرقی آسیا.
۸- و اما کشورهایی که بیشترین واردات قهوه را دارند ایالات متحد امریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا هستند.
۹- بیشترین میزان مصرف سرانه قهوه در فندلاند، دانمارک، نروژ، سوئد و استرالیاست.
قهوه در ایران
قهوه در در زمان صفویه جای خود را در میان نوشیدنی‌های روزانه ایرانیها باز کرد و نمونه‌ای است از ورود ایران به شبکه اقتصادی جهانی آن دوران. تا قرن نوزدهم که چای به نوشیدنی غالب مردم تبدیل شد، همچنان این ماده سیاه و تلخ بسته به منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی دوستداران خود را داشت. امروزه نوشیدن انواع قهوه از جمله قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری وشیرقهوه طرفداران زیادی پیدا کرده. البته قهوه ترک بخاطرمحبوبیت میان ایرانیان ارمنی از گذشته در میان مردم رایج بوده و بواسطه فال قهوه جایگاه خاص خود را داشته. امروز می‌توانید در تمام کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌سرا‌ها به راحتی این نوشیدنی نشاط‌آور را پیدا کنید. انواع گلاسه‌ها از نوشیدنی‌های مورد علاقه مردم هستند.
خواص قهوه
۱- به دلیل خاصیت نشاط بخشی قهوه، ضد افسردگی است.
۲- نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد شما را برطرف می‌کند.
۳-قهوه به دلیل داشتن ماده‌ای به نام تانن از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.
۴- تحقیقات ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۴۹ درصدو مصرف نامنظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.
۵- محققان هلندی به این نتیجه رسیدند که نوشیدن یک فنجان قهوه در طی روز خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. زیرا ترکیبات موجود در قهوه از جمله منیزیم و پتاسیم به سوخت و ساز قند رد بدن کمک می‌کند.
احتیاط!
بدون تردید افراط در مصرف هر ماده غذایی اثر خوشایندی به دنبال نخواهد داشت. بنابراین با مصرف به اندازه قهوه در طول روز از زیان‌های مصرف بیش از اندازه آن از جمله بی‌خوابی، سوءهاضمه و بالا رفتن فشار خون پیشگیری کنید.
مادارن باردار: دانشمندان دانمارکی طی ۱۰ سال تحقیق و بررسی به مادران باردار اعلام کردند برای اطمینان از به دنیا آوردن یک نوزاد سالم بیش از ۳ فنجان قهوه (۳۰۰ میلی گرم کافئین) در روز مصرف نکنند.
«من زندگیم را با تعداد قاشق‌های قهوه پیمانه می‌کنم» تی اس الیوت
قهوهٔ موکا
شاید تاکنون نام قهوهٔ موکا را درمنوی رستوران یا کافی‌شاپی دیده و از طعم ویژهٔ آن لذت برده باشید. این قهوه از ترکیب قهوهٔ دم شده با شکلات به دست می‌آید و جادوی نهفته درون دانه‌های قهوه و شکلات را یکجا دراختیار می‌گذارد. نام این قهوه از بندری قدیمی در کشور یمن گرفته شده‌است. بندری که در معرفی قهوه به جهان نقش بسیار مهمی داشته‌است. موکا که عربی آن الموخاه است بندری در جنوب غربی یمن و در کنار دریای سرخ است. هر چند بیشتر محققان اعتقاد دارند که اتیوپی مهد قهوه بوده اما این بندر موکا بوده که قهوه را به جهانیان عرضه کرده‌است. زیرا از قرن ۱۵ م به بعد عرب‌ها (که تجارت قهوه منحصراً در اختیار آنان بوده) تقریباً همهٔ دانه‌های قهوهٔ خود را از بندر موکا به سایر نقاط صادر می‌کردند. علاوه بر این، خود یمن نیز یک نوع قهوهٔ منحصر به فرد تولید می‌کرد که از لحاظ کیفی بسیار عالی بود. این قهوه که در مزارع حاصلخیز یمن پرورش می‌یافت دارای طعم شکلاتی بوده و به جهت خاک مرغوب این کشور نظیر آن در سایر نقاط دیده نمی‌شد. البته در آن زمان بیشتر قهوهٔ صادر شده از موکا، به سایر کشورهای اسلامی انتقال می‌یافت اما در اواخر قرن ۱۷ م قهوهٔ موکا به اروپا رسید. هلندی‌ها به رغم محافظت شدید عرب‌ها از دانه‌های قهوه، به تعدادی از آنها دست یافتند. و پس ازمدتی این دانه‌ها را در مستعمرهٔ خود یعنی کشور اندونزی کشت و زرع کردند که البته این کار عمدتاً در جزیرهٔ جاوه صورت می‌گرفت. لازم به ذکر است که در آن زمان کسی قهوهٔ جاوه را هم‌ردیف با قهوهٔ موکا قرار نمی‌داد و همچنان قهوهٔ موکا برترین نوع خود در جهان بود. زیرا خاک ویژهٔ کشور یمن قابل مقایسه با خاک جاوه نبود. این برتری تا قرن ۱۹ م ادامه داشت تا اینکه عدن، موکا را که مهم‌ترین بندر یمن بود غصب کرد و از آن زمان تجارت قهوه از این بندر از رونق افتاد. اما نام موکا برای همیشه با نام قهوه گره خورد. امروزه مردم دنیا موکا را جور دیگری می‌شناسند. از نظر آنها موکا نوشیدنی است که از مخلوط شکلات (چه به صورت شکلات شیرین یا پودر کاکائو و یا شیرهٔ شکلات) با قهوهٔ دم شده مخصوصاً از نوع اسپرسو به دست می‌آید. اما چرا این نوشیدنی به جای قهوهٔ شکلاتی، موکا نام گرفت نیز داستان جالبی دارد. ماجرا از آنجا شروع می‌شود که احتمالاً بیشتر اروپایی‌ها با طعم قهوه، قبل از شکلات آشنایی کامل داشتند. اما هنگامی‌که برای اولین بار شکلات را چشیدند، طعم آن را بسیار شبیه به طعم قهوهٔ یمنی یافتند. شاید این شباهت عجیب به نظر آید اما اگر بدانیم که شکلات در آن زمان به صورت یک نوشیدنی تلخ و شیرین نشده همچون قهوه مصرف می‌شده مسئله برای ما روشن می‌شود. این چنین بود که نام موکا با قهوه و شکلات عجین شد . اگر تاکنون از طعم ویژهٔ موکا بهره‌مند نشده‌اید می‌توانید به راحتی در خانه آن را تهیه کرده و از این معجون لذت ببرید اگر تاکنون از طعم ویژهٔ موکا بهره‌مند نشده‌اید می‌توانید به راحتی در خانه آن را تهیه کرده و از این معجون لذت ببرید. طرز تهیهٔ قهوهٔ موکا
- یک فنجان قهوه دم کنید. (اگر بتوانید با یک اسپرسوساز قهوه دم کنید که بسیار عالی می‌شود)
- ۲ فنجان شیر را روی حرارت گرم کنید و ۳ قاشق شکلات به شیر اضافه کنید.(به خاطر داشته باشید که شکلات به کار رفته می‌تواند هر نوعی باشد)
- مخلوط را هم بزنید تا کاملاً شکلات درشیر حل شود
قهوهٔ دم شده را به این مخلوط اضافه کرده و هم بزنید تا به حرارت و غلظت دلخواه برسد. درصورت تمایل می‌توانید ۴/۳ قاشق دارچین به فنجان خود اضافه کنید تا به قهوهٔ ویفی دست یابید. در صورت افزودن ۳-۲ آب‌نبات سفت نعنایی به مخلوط موکای خود می‌توانید به راحتی قهوهٔ با واریایی بنوشید. اگر در دستورالعمل‌های تهیهٔ کیک، به جای آب یا شیر، قهوهٔ موکا بریزید می‌توانید به راحتی کیک موکا تهیه کنید. برای کسانی که خواهان مصرف خامه همراه با فنجان قهوهٔ خود هستند نیز روش دیگری برای تهیهٔ موکا وجود دارد. ۱ فنجان خامه را با ۳ قاشق شکر خوب بزنید تا پف کند. روی آن را بپوشانید و در یخچال بگذارید. ۲/۱ فنجان شکر و ۲/۱ فنجان پودرکاکائو و ۲/۱ فنجان آب را کمی حرارت دهید تا کاملاً درهم حل شوند. ۳ فنجان شیر و ۱و ۲/۱ فنجان قهوهٔ دم شده به آن اضافه کنید و تا نزدیک به جوشیدن هم بزنید. قبل از جوشیدن از روی حرارت بردارید و کمی وانیل به آن بیافزایید. ترکیب فوق را داخل لیوان بریزید و روی آن را با خامهٔ زده شده بپوشانید. درصورت دلخواه روی آن را با شکلات خرد شده تزیین کنید
