Muorre fan Hadrianus
From Wikipedy
De Muorre fan Hadrianus of Hadrianuswâl (Ingels: Hadrian's Wall) waard bouwd ûnder Hadrianus, keizer fan it Romeinske Ryk fan 117 oant 138. Dizze keizer woe oeral yn it ryk sels inspekteare ôf de ferdigenens goed wie en de provinsjes kennen leare. Derom reisde hy sûnt 121 it hiele Romeinske Ryk troch. Doe hy yn Brittanje op besite wie liet hy fan 122 oant 128 de 117 km lange Hadrianuswâl bouwen, dy as ûnderdiel fan de limes (fersterkte grinslinie fan it rijk, werûnder Vindolanda) oant'e mei ein 4e ieu tsjinst die. Hadrianus syn opfolger keizer Antoninus Pius herhelle dit project troch fan ôf 142 de noardliker Mouarre fan Antoninus (Antonine Wall) oan te lizze litten.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Doel
De mourre wie in stiennen fersterking oer de hiele breedte fan Grut-Brittanje en hie as doel ynfallen fan de Pikten fanút it noarden (Skotlân) tsjin te hâlde. Derneist tsjinne it as symbool fan de Romeinske macht, sawol yn Brittanje as yn Rome.
De mourre foarmde ek de noardlike grins fan it Romeinske ryk en wie ien fan de best beweite stikken. Wierskynlik dienen de poarten yn de mourre ek tsjinst as douaneposten, om sa de hannel trochgong te litte fiene.
[bewurkje seksje] Lizzing
De mourre rûn fan de mûnning fan de rivier de Tyne nei de Solway Firth (tusken it hjoeddeiske Carlisle en Newcastle) en lei iennige kilometers ta suden fan de tsjinwurdige grins mei Skotlân.
Yn it begjin waard de mourre oplûtzen mei in breedte fan 3 meter, alhoewol't letter bouwde dielen eat wat smaller wienen. De heechte wie fermoedlik tusken de 4 en 5 meter. Op feste ôfstânnen leinen 14 grutte en 80 lytsere castella (forten).
Fan it noarden nei it suden besjoen, bestie it ferdigeningswurk út in glooiing mei in djippe greft foarsjen fan puntige staken, dernei kaam de mourre sels. Oan de foarside lei in militêre wei foar it ferpleatsen fan guod en manlju, en op it lêst wienen der twa ferheegings mei wer in greft der tusken yn .
[bewurkje seksje] Bemanning
De mourre waard bemanne troch likernôch 9000 manlju. Sy krigen mei in oantal fûle oanfallen te meitsjen, namlik yn 180 en foaral yn 196 en 197, wêrby grut ferlear wie ta betreuren. Tidens it regear fan keizer Septimius Severus waard de mourre gruttendiels rékonstruere. Troch syn hurde optreden tsjin ferskate opstannigee stammen bleau it dernei relatief rêstich yn it gebiet. Oannimmen waard dat de garnizoenslju harren fermingden mei de pleatslike befolking en folsleinens ynienoar opgongen.
[bewurkje seksje] Ein: de Grutte Folkeferfarren
De Hadrianuswâl fûn syn ein doe it leger nei 400 fuortgong. It sintrum fan it West-Romeinske Ryk hie doe te kampen mei swierigheden en de grinstroepen út Brittanje wienen nedich om Itaalje te beskermen tsjin de ynfal fan de Visigoaten.
In soad Germaanske folken lykas de Juten, Friezen, Angelen en Saksen makke misbrûk fan de situaasje en stieken de Noardsee oer en nommen Brittanje yn besit. De oarspronklike befolking waard ferdreau nei de uthoeken lykas Wales, Cornwall, Ierlân en stieken sels oer nei Armorica - it tsjinwurdige Franske Bretagne.
[bewurkje seksje] Toerisme
De pleatslike befolking hat in grut part fan it materiaal fan mourre sels brûkt. Toch stjit in grut part fan de mourre noch oerein, foaral it middenstik. It is in wichtige toeristyske trekpleister fanwege de wannelroute oer en by de mourre del fan see nei see.
