Historia da Coruña
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
A Coruña érguese sobre un promontorio na entrada dunha ría nun amplo golfo, o Portus Magnus Artabrorum dos xeógrafos clásicos.
Índice |
[editar] Prehistoria
A Coruña estendeuse a partires da construción na restinga formada entre a illa onde hoxe se asenta a Torre de Hércules e o continente. A parte máis antiga, coñecida popularmente como Cidade Vella, Cidade Alta ou a Cidade, está edificada sobre un castro. "O Centro" era A Pescadaría, e nela asentábase o gremio dos mareantes. Asúmese que A Coruña pode ser a poboación que Ptolomeo menciona no século II d.C. como Brigantium; estaría habitada polos Ártabros.
[editar] Romanización
Os romanos asentáranse nela nos séculos II e I a.C.; Xulio César pasou por ela no 62 a.C.. A vila comezou a medrar, en particular durante os séculos I e II d.C. (cando se constrúe a Torre de Hércules), para decaer a partir do século IV d.C. e especialmente coas incursións normandas, que parece que teñen feito fuxir á poboación cara o interior da ría do Burgo. A poboación recebe daquela o nome de Burgo do Faro.
[editar] Idade Media
Trala caída do Imperio Romano, A Coruña aínda conta cun porto comercial conectado ó extranxeiro, se ben os contactos co Mediterráneo van sendo substituídos por África Occidental e a fronte atlántica europea. Mais o proceso desurbanizador que segue á caída do Imperio tamén afecta á cidade. Nos séculos VII e VIII a cidade é unha pequena aldea de labregos e mariñeiros situada na praia que hoxe está baixo as rúas Real e Riego de Agua.
O Cronicón Iriense -escrito no século XI-, cita a Faro (é dicir, A Coruña) coma unha das dioceses que o rei Miro concedeu ó episcopado de Iria Flavia no ano 572:
"Mirus Rex Sedi suae Hiriensi contulit Dioceses, scilicet Morratium, Salinensem, (...) Bregantinos, Farum..."
[O Rei Miro confiriu á súa sé iriense as dioceses de Morrazo, Salnés (...). Bergantiños, Faro...] Cómpre dicir que naquel tempo o termo "diocese" non era sé do bispo, senón máis ben unha subdivisión do territorio que este abranguía.
A invasión árabe da Península non inflúe nos restos arqueolóxicos atopados na cidade e non se pode afirmar que os árabes chegaran á cidade con rotundidade. O meirande problema que enfrontan os cidadáns da cidade na alta idade media son as razzias normandas (estaría mellor falar de viquingos, xa que os normandos pese a te-la mesma orixe, era un pobo cristián e máis interesado na influenza sobre Francia e a Heptarquía anglosaxona). Ó longo do século IX prodúcense varios ataques viquingos á cidade chamada Faro ou Faro Bregancio.
No ano 991, o rei Vermudo II emprende a construcción de postos militares costeiros con caracter defensivo. En Faro, nos restos da Torre de Hércules establécese unha fortaleza que terá unha guarnición militar permanente. Para sufraga-lo seu custo, cede a potestade da vila ó bispo de Santiago quen será a figura predominante en Galicia ata o século XV.
En 1208, Afonso IX refundou Crunia como porto de reguengo (iuxta Turrim de Faro in loco qui dicitur Crunia, na carta do Foro de Benavente). Co privilexio de desembarcar e vender sal sen pagar nengún imposto, a vila enceta un grande desenvolvemento mercante e pesqueiro. A cidade medra e exténdese polo tómbolo da península. En 1446 Xoán II concédelle o título de cidade. Os Reis Católicos instalaron nesta cidade a Real Audiencia do Reino de Galicia, abandonando Compostela, para evitar así a intromisión arcebispal. A Coruña recibiu tamén a sede do Capitán Xeral.
[editar] Idade Moderna
Carlos I reuniu na Coruña as Cortes que o coroarían emperador, e a Xunta do Reino de Galicia conseguiu entre 1522 e 1529 que se lle concedese a Casa da Especiaría, o que lle permitiu distribuír en Europa as especias. Autorizouse o comercio coas Indias entre 1529 e 1575. Como protección construíuse o Castelo de San Antón.
Do seu porto partiu en 1554 Filipe II para casar con María Tudor e en 1588 a Armada Invencíbel, rumbo ao seu desastre. Francis Drake cercouna o ano seguinte pero foi rexeitado e naceu entón o mito de María Pita cando esta muller colleu a arma do seu home morto e continou disparando. Tras queimar o mosteiro de San Domingos, o barrio de San Tomás e a Pescadaría, os ingleses retiráronse o 19 de maio.
Nos séculos XVI e XVII, as continuas guerras da monarquía española implicaron un grande aumento dos impostos e o recrutamento da poboación, co que a cidade sofriu unha recesión. En 1620, Felipe III creou a Escuela de los Muchachos del Mar. En 1682 restaurouse a Torre de Hércules a cargo do arquitecto Antúnez.
Na Guerra de Sucesión, a cidade volveu a sofrir a alza dos impostos e o recrutamento. Co remate da guerra en 1716 seguiu medrando, grazas ás actividades produtoras e exportadoras dos empresarios cataláns afincados na cidade. A partir de 1764, coa instalación dos Reais Correos Marítimos a América, A Coruña adquiriu o pulo portuario e comercial definitivo. Tamén se creou o Consulado do Mar.
En 1804 creouse a Fábrica Nacional de Cigarros, berce do movemento obreiro e durante o século XIX fóronse instalando lentamente outras industrias (vidro, fundición, tecidos, gas, mistos, etc., ainda que foi o comercio marítimo e a emigración o que atraíu os investimentos cataláns, maragatos, belgas, franceses ou ingleses. O Banco de La Coruña fundouse en 1857 e a Caja de Ahorros en 1876. Tamén influiu no desenvolvemento económico a nova división provincial de 1832, que reduciu o número de provincias de 7 a 4 e aumentou a actividade burocrática administrativa. Con efeito, A Coruña converteuse na capital rexional de facto.
[editar] Século XIX
A resistencia durante a Guerra da independencia española estivo desde o principio liderada por Sinforiano López, e A Coruña foi a única cidade galega que logrou oporlle resistencia aos franceses. O 16 de xaneiro de 1809, na batalla máis significativa, a de Elviña, as tropas francesas acosaron ás inglesas que fuxían e nela morreu o xeneral inglés Sir John Moore, logrando apesar disto o seu obxectivo, que era embarcarse rumo a Inglaterra. Os franceses abandonaron Galiza a finais de maio.
O 19 de agosto de 1815, o mariscal de campo Juan Díaz Porlier, "O Marquesiño", pronúnciouse contra Fernando VII e en defesa da Constitución de 1812. Contaba co apoio da burguesía e da intelectualidade. Marchou co exército sobre Santiago mais, o 22 de agosto foi traizoado, preso e levado ao Castelo de San Antón. Foi enforcado no Campo da Leña dous meses máis tarde. En todos os levantamentos do século XIX Coruña aliñouse do lado liberal. A Coruña xogou tamén un papel vital no Rexurdimento e nela se fundaron a Real Academia Galega en 1906 e as Irmandades da Fala en 1916.
Na primeira metade do século, a cidade experimentou un notábel aumento de poboación, pasando de 12.000 habitantes a 20.000.
[editar] Século XX
A comezos do século XX, A Coruña contaba cuns 45.000 habitantes, que se multiplicaron até máis de 133.000 após a Guerra civil española. A partir da década de 1960, recobrou a iniciativa empresarial que perdera desde comezos de século da man do grande promotor da cidade, Barrié de la Maza (Banco Pastor, Fenosa, Aluminio de Galicia, Genosa, Emesa, etc.); obtivéronse tamén a refinaría de petróleo e algúns dos primeiros Polos de Desarrollo.
Desde o 1983 ata o 2006 foi alcalde Francisco Vázquez Vázquez, que acometeu unha renovación da súa fisonomía e a conversión nunha cidade de servizos, pero tamén contou con críticas pola súa falta de respeto á lingua galega e pola súa actuación urbanística. O 20 de xaneiro de 2006 o Consello de Ministros nomeou a Paco Vázquez embaixador no Vaticano, co cal tivo que deixar a alcaldía. Substituíuno Javier Losada.
