Britainiar Inperioa

Wikipedia(e)tik

Britaniar Inperioak izandako lurraldeak historian zehar.

Britaniar Inperioa historiako inperiorik zabalena izan zen, eta, garai luze samarrean, munduko botererik handiena, Erresuma Batuak garatua. 1913rako, Britaniar Inperioak 458 milioi biztanle zituen, munduko laurden bat gutxi gorabehera. Hedaduraz 36,6 milioi km2 zituen, munduaren laurdena.

[aldatu] Ideologia inperialista

Ingalaterra inoiz egon den inperiorik zabalena eta agian boteretsuena izan da, eta hau mantentzeko estrategia politiko edo militarrez gain ideologia inperialista sendo bat edukitzea behar zuten. Eragin handiagoa izan zuen korronte ideologikoa “Jingoismoa” izan zen. Hau mugimendu nazionalista eta arrazista zen eta Inperioa beharrezkotzat hartzen zuen britainiarra zelako arrazarik hoberena, eta ondorioz gainerako arrazak eta herriak menperatzea zegokion. Honekin erlazionatuta zegoen beste teoria inperialista bat “Darwinismo soziala” zeritzona izan zen. Honen arabera potentzia boteretsuenek, espezie indartsuenek bezala, eskubidea dute nahi bezain beste hazteko, horrek beste herri eta nazioen desagerpena ekartzen badu ere.

[aldatu] Inperioaren sorkuntza eta osaketa

Britainiar Inperioa inperialismo garaia baino lehen existitzen zen, Espainiar Inperioaren gainbeheratik, baina eskala txikiago batean. Hurrengo hauek ziren Ingalaterraren menpean zeuden lurraldeak gainerako potentziek kolonizazio prozesua hasi baino lehen, 1850. urtean:

• Merkataritza eskalak mundu osotik (aurreko mendeetan zehar sortutakoak, Gibraltar eta Korfu esaterako)

• Merkataritza puntuak Afrikako kostaldean.

• Landaketarako koloniak (Honduras, Antillak eta Guyana)

• Emigrazio zuriako koloniak. ( Kanada, Australia, Zeelanda Berria, Hego Afrika etab)

• Hustiaketa koloniak ( India, Ekialdeko Indien Lagunarteak ustiatuta)

Urte batzuk geroago, 1876. urtean, Britainia Handiak 22.5 milioi kilometro karratu zituen koloniak gehituta. Inperioa handituz joan zen XIX. mendearen amaiera arte eta XX. mendearen hasieran 33.5 milioi kilometro karratu eta 400 milioi biztanle edukitzera ailegatu arte. Inperioak zituen kolonia hauek Ingalaterrak itsas merkataritzan zuen hegemonia mantentzea ahalbidetu zioten, bertatik inportatzen baitzituzten metropolian kontsumitzen ziren lehengai asko; kotoia, tea, tabakoa, gatza, metalak eta abar.

Baina inolako zalantzarik gabe Britainiar Inperioaren koloniarik garrantzitsuena India izan zen. Lurralde honetatik lehengai asko eta baliotsuak hartzen zituztenez gain, balore sentimental handia zuen. Victoria erregina, Ingalaterrako monarketatik maitatuenetakoa, lurralde honen enperadore izendatu zuten, eta momentu horretatik Ingalaterraren nahi zabaltzaileak oraindik gehiago handitu zen. Baina XX. mendearen hasieran Britainia Handiko gobernua konturatzen da desio kolonizatzaile honen ondorioz Europa barneko politika alde batera utzi duela eta orduan erabakitzen du bere zabalkunde prozesua gutxitzea bere politika Europara zuzentzeko. Orduan Frantzia eta Errusiarekin bateratzen da, Lehen Mundu Gerran Entente Hirukoitza izango zena.

[aldatu] Britainiar inperioaren antolaketa

Britaniar Inperioa 1897an, arrosaz margotua, haren menpeko lurrak mapetan margotzeko kolore ohikoaz.

Britainiar inperioa oso handia izan zen, lehen ikusi den moduan, eta horregatik lurraldeak antolatzeko modu ezberdinak izan zituen. Ondoren Britainia Handiak koloniak antolatzeko izan zituen bi modu garrantzitsuenak aurkeztuko dira.

• Menpeko lurraldeak: Lurralde hauek biztanleria zuriaren ehuneko handia zuen, gehiengoa Ingalaterra bertatik emigratutakoa. Lurralde hauek bere erakunde propioak zituzten eta barruko politikan ia guztiz askeak ziren, Koroako ordezkari bakarra baitzuten metropoliaren eragin moduan. Batzutan hauek euren Parlamentua edukitzera ailegatu ziren. Baina kanpoko politikari begira metropolia zen aginte osoa zuena. Hala eta guztiz ere Batzar Inperialen bidez, Ingalaterrako lehen ministroa eta menpeko lurraldeen ordezkariak batzen zituztenek, kanpoko politikaren ardatz nagusiak adosten ziren hauek kolonien kontra joan ez zitzaten. Lurralde hauek ( Kanada, Australia, Zeelanda Berria eta Hego-Afrika) independentzia lortu eta gero Britainia handiarekin lotura sinboliko bat edukitzen jarraitu zuten “British Commonwealth” zeritzonean parte hartuz.

• Ustiaketa koloniak: Hauek Asia eta Afrikako koloniek osatzen zuten batez ere. Metropolia lehengaiez hornitzen zuten eta ez zuten inolako askatasun politikorik. Hauetako batzuk hasiera batean lagunarte ekonomiko handiengatik administratuak izan ziren, baina geroago metropoliak kontrolatu zituzten zuzenki. Mota honetako lurralderik garrantzitsuena India izan zen. Hau hasieran Ekialdeko Indien Lagunarteak ustiatu zuen, baina gero Britainiar Gobernuak hartu zuen lurralde aberats honen administrazioa. Indiak Ingalaterra kotoiz, gariz, tez, olioz eta hainbat lehengai mineralez hornitzen zuen. Baina ustiaketa koloniak mantentzeak Britainia Handiari erantzukizun handiak ekarri zizkion eta merkataritzarako azpiegiturak eraikitzeko beharra eragin zuen, trenbideak, portuak edo Suezko kanalaren eraikuntza esate baterako.

[aldatu] Ikus, gainera

• Inperialismoa

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz: Britainiar Inperioa