Marie Curie

Wikipedia(e)tik

**Maria Skłodowska-Curie**
Zientzialaria

Arloa	Kimika, Fisika
Jaio	1867ko Azaroaren 7an
	Varsovia (Polonia)
Hil	1934ko Uztailaren 4an
	Sancellemoz (Frantzia)
Lan-erakundeak	Parisko Sorbona unibertsitatea
Lanak	Erradioaktibitatearen azterketa
	Elementu berriak: Polonioa, radioa

Maria Skłodowska-Curie (Azaroaren 7, 1867 – Uztailaren 4, 1934) erradiologia arloan aitzindaria izan zen eta bitan irabazi zuen Nobel saria. Paris eta Varsoviako Curie Institutuak eratu zituen.

[aldatu] Biografia

Bere lehenengo urteetan Varsovian bizi izan zen. Bere gurasoak irakasleak ziren: bere aita matematika eta fisikakoa eta bere ama musikakoa. Curieren ama hil zenean tuberkulosia dela eta zientzialaria hamaika urte bakarrik zituen. Oso gaztea zenetik Curie irakurtzen gustatzen zitzaion eta hamabost urterekin graduatu zen. Ezin izan zuen unibertsitatera joan emakumeentzat debekatuta zegoelako baina klase klandestinoetara joaten zen, gaztelaniaz "Universidad volante" deitzen zen.

Bere aizpa nagusia, Bronia, Parisera joan zen unibertsitateko titulu ofiziala lortzeko. Bere aizpa joan ondoren, Marie ere joan zen Parisera 1891n. Sorbonan kimika eta fisika ikasi zuen. Bere familia ez zeukan diru askorik bera laguntzeko eta bere dieta oso pobrea zen, horregatik askotan gaixorik ipintzen zen. Oso ikasle ona zen, asko ikasten zuen eta Sorbonan klase emanten lehenengo emakumea izan zen.

1893an Curie fisikan lizentziatzen da eta bere klasean hoberena izan zen. 1894an matematikan lizentziatzen da eta bere senarra, Pierre Curie, ezagutu zuen. Senar-emazte izan ziren Pierre hamaika urte geroago hil zen arte. Urte berean, 1895ean, X izpiak asmatu ziren eta 1896an erradioaktibitate naturala. Zientzialariaren tesi doktorala azken gai honetan zentratuko da.

Marie Curie eta bere senarra material erradiaktiboak ikertu zituzten, uranioa batez ere, pechblenda forman. Pechblendatik irten zen uranioa pechblenda bera baino erradioaktiboagoa zen. Bi zientzialariek suposatu zuten pechblendak beste elementu uranioa baino erradioaktiboagoa zuela bere barnean. Honetaz aparte, torioa erradioaktibiatatea sortu ahal zuela aukitu zuten. Urteetan zehar, pechblenda lantzen jarritu zuten eta beste bi elementu aislatu zituzten, polonioa (1898) eta radioa.

Hauen aurkikuntzen ondoren, Marie radioko kloruro gramo bat lortzen du pechblendako zortzi tonelada manipulatu ondoren. 1902an aurkinkuntza berria erakusten dute eta famatuak bihurtzen dira. Marie eta Pierre atseginez aurkeztu zuten aurkikuntza berria patenterik gabe. Jendeak eskertu zuen patenterik gabe erakustea bere egoera ekonomikoa ona ez zelako eta ez zuten dirurik jaso erakusteagatik.

1903an Pierre Curie, Henri Becquerel eta Marie Curie Fisikako Nobel saria jaso zuten elementu erradiaktiboekin egindako ikerketa zientifikoei esker. Marie lehenengo emakumea izan zen zari hau lortzen eta hamabost mila dolar jaso zituen baita ere. Hilabete batzuk geroago Marieren senarra katedra bat lortzen Sorbonako unibertsitatean klase emateko. 1906an Pierre hil egiten da eta Marie bere lekua beteko du Sorbonako unibertsitatean. Lehenengo emakume irakaslea izan zen unibertsitatea sortu zenetik, 650 urte.

1910ean radioko gramo puru bat lortu ahal zela frogatu zuen. Hurrengo urtean Kimikako Nobel saria eman zioten radio eta polonioren aurkinkuntzari eta radioaren aislamenduari esker. Orain ere ez zuen radioaren aislamendua patentatu zientzialari guztiek aztertzeko. Marie Curie bi Nobel Saria ezberdinak lortzen lehenengo pertsona izan zen. Hemendik aurrera, Marie lan egin zuen radio elementuan laboratorio batean bere izena zuena, Curie.

Lehen Mundu Gerran Curie erradiografia mugikorraren erabilera proposatu zuen soldadu zaurituak tratatzeko. Radioko gramoa donatzen du ikerketerako eta geroago lortu zuen beste bat ere donatu zuen Varsoviako Radioko Institutuari.

1934an, Marie Curie Salanchesen hil zen leucemia dela eta. Seguraski, leuzemia izan zuen hainbeste urte erradiaktibitatearekin lan egiteagatik. 1935ean, bere alaba nagusia ere, Iréne Joliot-Curie, Kimikako Nobel saria jaso zuen erradiaktibitate artifizialaren aurkikuntzari esker.

1995ean Marie Curieren gorpua Pariseko panteonera eraman zuten, han lurperatzen zen lehenengo emakumea bihurtuz.