AIDS
Ji Wîkîpediya
Aids an jî nexweşiya eydzê, nexweşiyeke pir xeter e û dibe sedema mirina mirovî. Ew qelskirineke xurt a sîstema parastina canê mirovî ye. Sedema wê veyrûsek bi navê Hiv (bi îngilîzî, human immunodeficiency) ye. Ev veyrûs xeliyeyên taybet ên sîstema paraztinê dikuje. Pêsî ew xwe di hundirê wan de pir dike, funksyona wan radiwestîne û pistre wan dikuje. Ev yek dibe sedema ku can nema kare wek pêwîst mîkrob, veyrûs û kivarkên ku dibin sedemên nexwesiyan, tune bike. Ji ber vê yekê, înfeksyonên ku can wan normal bêyî ti problêman dikuje, bi hesanî derbas dibin û nexwesiyên giran çêdikin. Canê mirovê rehet xwe bi hesanî ji van êrîsan diparêze. Veyrûs û înfeksyon bi HIV têne binavkirin. Peyva aids ji îngilîzî acquired immunodeficiency syndrome, wêneyê nexweşiya qelskirina sîstema parastinê ji bo pêvajoyeke dereng a vê înfeksyona HIV tê bikaranîn.
Hiv di xwîn, avika mêran an jî ava ziyê ya mirovên bi vê nexwesiyê ketî de peyda dibe. Eger ev avên ku veyrûs di wan de pir peyda dibin, bikevin xwîna mirovekî din, veyrûs jî dikarin pê re biçin.
Ev veyrûs piraniya caran bi têkiliyên cinsî (seks) bi kesê/a ku ev veyrus pê re hebe, belav dibe. Herweha HIV dikare di rêya xwîna nexwes an jî di rêya derziyên ku berî bikaranîna wan ketibin canê mirovekî biHIVketî, bikeve xwîna mirovî. Jinên avis ên ku veyrûsa HIV bi wan re hebe, dikarin di dema avisbûnê û jidayikkirinê de yan jî dema dayina sîr di rêya pêsêran re, vê veyrûsê bigihînin zaroka xwe.
[biguherîne] Xwe parastin
Kesên ku karê seksî bi gelek kesan re dikin, divê kondoman bi kar bînin. Ta niha, paraztina herî baş bikaranîna kondoman e. Kondom pir tenik in û mirov hema bi tu cudahiyê hest nake, ger mirov wan berdewam bi kar bîne. Herweha divê mirov derziyên ku kesine din bi kar anîbin, bi kar neyne û ji xwe re derziyeke nû peyda bike.
