Античка Македонија
Од Википедија, слободна енциклопедија
|
Античка Македонија или Македон било античко кралство на територијата на денешна Македонија и Беломорска или Егејска Македонија т.е. денес т.н. северна Грција. Се граничело со кралството Епир на запад и областа Тракија на исток. Во даден временски период Македонија била најмоќната држава на светот кога Александар Македонски го освоил скоро цел познат свет во тоа време и со тоа го започнал македонскиот период на светската историја.
Содржина |
[уреди] Историја
[уреди] Рана историја
Античките Македонци живееле во јужната област на тогашна Македонија уште од архаичното време. Првата македонска држава се јавува во VIII или раниот VII век п.н.е. под водството на династијата Аргеади, кога Македонците мигрирале таму од позападните краишта. Првиот крал за кој има документација е Пердика I. Во времето на кралот Александар I Македонската територија почнала да се шири во Еордаја, Ботиаја, Пиерија, Мигдонија и Алмопија. Близу денешниот град Едеса (Воден), Пердика I (или поверојатно неговиот син Аргеј I) ја соградил првата престолнина Ајга (денешна Вергина).
По краток период на персиска власт под водство на кралот Дариј I, државата ја вратила својата независност под водство на кралот Александар I (495–450 п.н.е. п.н.е.). Пред IV век п.н.е. кралството покривало територија по големина еднаква на денешната област Македонија во Грција. Аминта III (ц. 393–370 п.н.е.) за прв пат ја централизирал власта во Македонија, иако контрастот помеѓу сточарскиот рамнишен регион и изолираната задгрбнина бил голем. Овие се врзувале за кралот со семејни врски. Родовските заедници во задгрбнината ги контролирале приодите низ кои поминувале илирските војски во напад на Македонија северно и северозападно. Аминта имал три сина; првите два, Александар II и Пердика III владееле само накратко. Премладиот син на Пердика III бил заменет со третиот син на Аминта, Филип II Македонски кој се прогласил за крал и подоцна ја завладеал и Грција.
[уреди] Експанзија
За време на кралот Филип II, (359–336 п.н.е.) Македонија се проширила на територијата на пајонците, тракијците и илирите. Ова ги придодало кон кралството битолската и гевгелиската област (во параметри на денешна Македонија).
Македонија станала политички активна со нејзините односи со јужно-централните грчки полиси, но исто така задржала и некои архаични културни и општествени елементи како централизација на градот околу кралската палата (прво во Ајга, а потоа и во Пела) повеќе слична на микенската култура, отколку на хеленските полиси, како и други архаични обичаи, како повеќето жени на Филип како додаток на постоечкиот брак со епирската кралицата Олимпија, мајка на Александар Македонски.
Друг архаичен елемент била истрајноста на системот на наследна монархија која значела голема, а понекогаш и апсолутна власт, иако понекогаш кралот бил проверуван и модериран од страна на аристократијата. Затоа меѓусемејните борби за власт не биле реткост. Ова представувало голем контраст со хеленските полиси јужно каде владеела демократија; де факто -монархијата на тираните, во која наследноста била повеќе амбиција одколку фактички остварлива; и ограничената, највеќе војна и свештеничка моќ на спартанската дијархија. Истото ова важи за феудалните институции како крепосништвото, кое веројатно опстојале во Македонија многу години низ историјата. Ваквите институции биле укинати во грчките полиси во времето на Солон.
Синот на Филип, Александар Македонски (336–323 п.н.е.) за релативно краток период успеал да ја наметне македонската власт не само врз Грција, туку и врз персиското царство, вклучувајќи го и Египет, блискиот, далекиот исток и Индија. Александар ги прифатил политичките системи на освоените земји. Иако царството се распаднало накратко по неговата смрт, неговите освојувања оставиле траен печат во регионите.
И покрај распадот на царството во помали кралства раководени од генералите на Александар, македонија останала многу атрактивна територија. За кратко време била владеена од страна на Деметер I (294–288 п.н.е.), но потоа започнала граѓанска војна. Антипатер и неговиот син Касандар ја зазеле власта, но ја изгубиле по смррта на Касандар во 297 п.н.е..
Синот на Деметер Антигон II (277–239 п.н.е.) успешно го вратил мирот и просперитетот и успешно ја одбранил Македонија од галациската инвазија, но изгубил контрола врз многу грчки полиси. Тој сепак воспоставил стабилна монархија и благодарение на него, новата династија Антигониди. Неговиот наследник Антигон II (239–221 п.н.е.) ги искористил овие предности и ја проширил власта на Македонија ширум регионот.
[уреди] Пропаста на царството
Под водство на кралот Филип V (221–179 п.н.е.) и неговиот син Персеј (179–168 п.н.е.) Македонија се соочила со експанзионизмот на римската република. За време на II век п.н.е. и I век п.н.е. Македонија била во неколку војни со Рим. Ова релузтирало во пораз на Македонија, отстранувањето на Антигонидите и распадот на македонското кралство. Андриск успеал накратко да ја врати монархијата во 149 п.н.е. но бил поразен следната година и македонија подпаднала под директна римска власт како Римска провинција Македонија.
[уреди] Институции
Политичката огранизација на македонското краство наликувало на пирамида со три нивоа: на врвот биле кралот и народот, прио основата биле државните служби, а по средината биле покраините. Денес разните институции можат да се проучуваат благодарение на епиграфијата, со која се читаат разните извори како Тит Ливиј и Полибиј. Тие укажуваат на фактот дека македонските институции биле слични на грчките, нешто као Етолската и Ајахската лига, над чие заедништво председавал кралот.
[уреди] Кралот
Кралот бил глава на централната администрација: тој го водел кралството од престолнината Пела и државната ризница се наоѓала во неговиот дворец. Кралот бил потпомоган од страна на Кралскиот Секретар, чија функција била од голема важност, и од страна на Советот.
Кралот бил врховен водач на војската, глава на македонската религија, управувал со дипломатијата (само тој можел да склучува меѓународни договори) и само тој го имал правото на издавање на пари.
Бројот на државните службеници бил ограничен: кралот управувал на индиректен начин, главно преку локалните управители, епистатите со кои одржувал редовни контакти.
[уреди] Наследување
Наследништвото на тронот во Македонија завземало облик на најстари машки наследници. Исто така постоел и изборен елемент: кога кралот умирал, назначениот престолонаследник, генерално, но не секогаш неговиот насјтар син, морал најпрвин да биде прифатен од страна на Советот и потоа представен пред генералното Собрание за да биде прогласен за крал и да се заколне на верност.
Но во практиката во многу случаи кралевите умирале предвремено во борбите за власт пред да успеат да назначат наследници. Ова е случај со Пердика III кој бил убиен од илирите, Филип II Македонски, кој бил убиен од атентаторот Павзаниј, Александар Македонски кој ненадејно умрел во болест и тн. Ваквите кризи за наследноста биле чести до IV век п.н.е., кога магнатите од Горна Македонија сеуште култивирале амбиции за елиминација на Аргеадите и превземање на тронот.
[уреди] Финансии
Кралот бил заштитник и администратор на македонската ризница и кралските приходи кои му припаѓале на македонскиот народ: даноците од освоените народи исто така оделе за македонскиот народ, а не за кралот. Дури ако кралот не бил одговорен за дадени финансии, тој се чувствувал морално одговорен да интервенира: на пример Аријан кажува дека при бунтот на војската на Александар кај Опис во 324 п.н.е., Александар морал да ги прикаже сметките од неговото наследство при смртта на неговиот татко за да покаже дека нема направено никаква финансиска злоупотреба.
Од Ливиј и Полибиј знаеме дека државата се снабдувала со финансии од следниве извори:
- Рудниците за злато и сребро (како Пангај), на пример, кои биле во сопственост на кралот и од чија руда се правеле парите. Правата за ковање на поситни пари од бронза и сл. потоа се предавале на регионалните власти.
- Шумите,чие дрво било високоценето од страна на грците за бродоградба: Атина склучувала трговски договори со Македонија во V п.н.е. за увоз на дрво за бродоградба.
- Кралските поседи кои биле земја здобиена по пат на освојување и била исползувана директно или со помош на работната сила на војни затвореници, како и индиретно преку даночен систем.
- Царина на пристаништата која се однесувала на трговијата (давачки за увоз и извоз).
Најчестиот извор на приход било давањето под наем: Аминта III (или можеби Филип II) ги удвоил пригодите на пристаништата со помош на Калистрат, кој избегал во Македонија и донел 20 до 40 теленти за една година. За да се постигне ова правата на собирањето на пристанишни давачки биле доделувани на оној што ќе наддадел највеќе на лицитација. Ливиј кажува дека рудниците и шумите исто така се давале под наем.
Со исклучок на поседите на кралот, земјата во Македонија била бесплатна: сите македонци биле слободни граѓани и никој не плаќал давачки никому за користење на туѓа земја. Дури и даноците во кризни ситуации кои биле нормални насекаде не постоеле во Македонија. На пример економските кризи на Александар Македонски во 334 п.н.е. и Персеј во 168 п.н.е. не резултирале со воведување на данок, туку кризите се решавале по пат на заеми или покачување на наемнини.
Кралот исто така повремено ги ослободувал некои луѓе од било какви давачки како на пример во случајот на семејствата на загинатите борци во битката кај Граник во Мај 334 год кои биле ослободени од плаќање наемнина за користење на кралски имот, како и други стопански давачки.
[уреди] Видете исто така
| Портал: Антика |
- Антички Македонци
- Античка македонска војска
- Антички македонски календар
- Кралеви на Античка Македонија
- Александар Македонски
- Антигониди
- Пајонија
- Пелагонија
- Птолемаиди
- Селевкиди
[уреди] Извори
- Eugene N. Borza: Before Alexander: constructing early Macedonia. Claremont, CA: Regina Books, 1999. Pp. 89. ISBN 0-941690-96-0 (pb)
- Robin Lane Fox, Alexander the Great, 1973.
- Nicholas G. L. Hammond, The Macedonian State, Oxford University Press, 1989, ISBN 0198148836. Pg. 12-13.
[уреди] Надворешни врски
- HLA genes in Macedonians and the sub-Saharan origin of the Greeks, Генетско истражување (pdf формат)
