Carl Gustav Jung
Van Wikipedia
Carl Gustav Jung (Kesswil, Zwitserland, 26 juli 1875 – Küsnacht, Kanton Zürich, 6 juni 1961) was een beroemd Zwitsers psychiater en psycholoog. Hij was de grondlegger van de analytische psychologie.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
[bewerk] Studie en huwelijk
Jung was de zoon van een protestantse dominee. Hij doorliep in Bazel het gymnasium en studeerde er vanaf 1895 medicijnen. In zijn artsexamen had hij de psychiatrie, waar hij niets in zag en die destijds als een vreemde eend in de bijt werd beschouwd, voor het laatst bewaard; daarna wilde hij afstuderen als chirurg of internist. Toen hij echter het leerboek van psychiater Krafft-Ebing las, waarin deze psychosen aanduidde als 'ziekten van de persoonlijkheid', en tevens refereerde aan de inzet van de totale persoonlijkheid van de psychiater bij het behandelen ervan, voelde Jung als in een flits, dat dit het gebied was waarop hij moest afstuderen. Dit tot teleurstelling van zijn directe omgeving. Jung slaagde met vlag en wimpel voor zijn artsexamen, en promoveerde in 1902 op een proefschrift over de psychologie en pathologie van zogenaamde occulte verschijnselen, een studie waarvoor, naast spiritistische seances, zijn achternicht Hélène Preiswerk, die zich presenteerde als medium, het materiaal had geleverd.
Hij trad in 1903 in het huwelijk met Emma Rauschenbach (1882-1955). Samen kregen zij vijf kinderen. Jung zou er tijdens zijn huwelijk echter nog diverse verhoudingen op nahouden, o.a. met Sabina Spielrein en Toni Wolff; de laatste zou Jung inspireren tot de ontdekking van de anima, de vrouwelijke tegenpool in het onbewuste van de man.
[bewerk] Vroege carrière
Vanaf 1900 werkte Jung als psychiater in de Burghölzli-kliniek bij Zürich, die onder directie stond van Eugen Bleuler. Hier hield hij zich onder ander bezig met de psychologische kant van dementia praecox (later schizofrenie genoemd) en ontwikkelde hij met zijn collega Franz Riklin een aantal associatietesten. In 1903 studeerde hij een half jaar in Parijs bij Pierre Janet. In 1909 nam Jung in Burghölzli ontslag, onder meer hij uit ergernis over de antifreudiaanse houding van oud-directeur Auguste Forel, die nog als adviseur werkzaam was, en het feit dat directeur Bleuler hier niet tegenin wilde gaan. Jung legde zich nu meer toe op zijn psychoanalytische benadering, en vestigde zich als zelfstandig psychiater. Zijn reputatie groeide zodanig, dat hij vele beroemde patiënten uit binnen- en buitenland kon ontvangen, onder wie de schrijver Hermann Hesse. Velen van hen kwamen uit de Verenigde Staten.
[bewerk] Verhouding tot Freud
Jung was twintig jaar jonger dan de grote pionier der psychoanalyse Sigmund Freud, wiens werk hij op de voet volgde. In 1906 nam hij het voor Freud op in artikel in een Duits artsenblad, waarin hij wees op de vooruitgang in het begrip van de dwangneurose door diens neurosenleer. Het jaar daarop ontmoette hij Freud, waarna hij enkele jaren nauw met hem en diens beweging samenwerkte, o.a. als redacteur van het Internationale Jaarboek voor psychologisch en psychotherapeutisch onderzoek. Van 1910 tot 1914 was hij voorzitter van de Internationale Psychoanalytische Verenigung. Freud zag Jung als zijn troonopvolger. Samen met de psychiater Sándor Ferenczi reisden zij naar de Verenigde Staten op uitnodiging van Granville Stanley Hall, waar zij allen eredoctoraten ontvingen van de Clark University; voor Jung de eerste van de vele eretitels die hem in de loop der tijd ten deel vielen.
Jung omschrijft Freud in zijn autobiografie als de eerste man van werkelijk grote betekenis, die hij ontmoette. Wel had hij vanaf het begin zijn twijfels over Freuds denkbeeld, dat neurosen allemaal te herleiden zouden zijn op seksuele verdringing of seksuele trauma's. Maar een diepgaande discussie hierover met Freud durfde hij op dat moment nog niet aan. Hij werd hierin gesteund door zijn oudere collega Théodore Flournoy, die Jung voorhield, dat Freud zich door zijn pioniersfunctie in de psychiatrie wel moest verschansen achter bepaalde eenzijdigheden. Flournoy steunde hem ook toen het in 1913 tijdens een congres in München tot een breuk kwam tussen Jung en Freud. Jung voelde zich inmiddels sterk genoeg om met zijn oudere collega, wiens naam nu meer en meer gevestigd raakte, de strijd aan te gaan. Het hete hangijzer bleek de functie van het begrip libido, dat Jung in zijn kort daarvoor uitgekomen boek Wandlungen und Symbole der Libido omschreven had als een psychische energie van een hoogst religieuze inhoud; hij refereerde met het begrip aan de kennis van de ziel alsook aan wat de opkomende parapsychologie over het onderwerp te zeggen had. Freud bleef daartegenin vasthouden aan zijn theorie van verdrongen seksualiteit, die hij naar eigen zeggen als een dogma wilde verdedigen. Jung echter zag de seksualiteit vooral als een symbool van de psychische totaliteit van de mens. Zijn methode om mensen weer op het spoor van deze totaliteit te zetten, noemde hij voortaan de analytische psychologie.
Over zijn breuk met Freud schrijft Jung in zijn autobiografie: "Freuds grootste prestatie was wel, dat hij zijn neurotische patiënten serieus nam. Hij keek als het ware met de ogen van de patiënt en verwierf daardoor een dieper begrip van de ziekte dan tot dan mogelijk was geweest. Op dit terrein was hij moedig en niet-vooringenomen. Als een oudtestamentisch profeet heeft hij de taak op zich genomen om valse goden ten val te brengen, om bergen oneerlijkheid en huichelarij te onthullen en zonder erbarmen de psychische verdorvenheid van zijn tijd aan het licht te brengen."[1] Maar: "Hij was blind voor de paradoxie en de dubbelzinnigheid van het onbewuste, en wist niet dat alles wat uit het onbewuste opduikt een boven- en onderzijde, een binnen- en buitenkant heeft. Als men alleen over de buitenkant praat - en dat deed Freud - dan let men slechts op de éne helft, en logischerwijze ontstaat vanuit het onbewuste een tegenwerking.......hij was ten offer gevallen aan één aspect en daarom zie ik in hem een tragische figuur; want hij was een groot man, en - wat nog meer is - een gedrevene."[2]
[bewerk] Reizen en latere ontwikkeling
Na de breuk met Freud begon voor Jung een periode van heroriëntatie; in 1913 gaf hij zijn docentschap aan de Universiteit van Zürich eraan, waar hij vanaf 1905 werkzaam was geweest. Hij concentreerde zich op zijn eigen praktijk, onderzoekingen en publicaties; daarnaast maakte hij vanaf 1920 enkele lange reizen, onder meer naar Azië, Midden-Amerika en tropisch Afrika, waarbij vooral zijn ontmoetingen met de volkeren van de Elgonji in West-Kenia en de Pueblo-indianen in Mexico van essentiële betekenis zouden worden voor zijn denken over de psychische gespletenheid van de westerse mens.
Terug in Zwitserland aanvaardde Jung in 1933 een docentschap aan de Technische Hogeschool van Zürich - vanaf 1935 als bijzonder hoogleraar - waar hij tot 1942 mee doorging. Vanaf 1944 was hij actief als hoogleraar aan de Universiteit van Bazel. In datzelfde jaar zweefde Jung als gevolg van een ernstig hartinfarct op het randje van de dood; de visioenen die hij tijdens deze ervaring kreeg, oefenden een belangrijke invloed uit op zijn magnum opus, het Mysterium Coniunctionis, waarin hij het proces van psychische heelwording beschrijft aan de hand van geschriften uit de alchemie.
[bewerk] Laatste jaren
Gedurende zijn laatste levensjaren bleef Jung verder werken aan zijn theorie van het collectieve onbewuste en de betekenis van de religie voor de menselijke psyche. Onder meer publiceerde hij nog een werk over het verschijnsel van de UFO's of vliegende schotels, die naar zijn mening representaties waren van het collectief onbewuste. Verder sloot hij vriendschap met de Engelse priester Victor White, met wie hij diepgaande discussies had naar aanleiding van zijn interpretatie van het Bijbelboek Job.[3]
Op verzoek van zijn vele volgelingen was hij zelf nog betrokken bij de oprichting van het C.G. Jung-Instituut, dat zijn psychologie zou gaan uitdragen. Jung overleed op 6 juni 1961 op 85-jarige leeftijd te Küsnacht, waar hij op 9 juni 1961 werd begraven.
[bewerk] Theorie en betekenis van zijn werk
Jung had grote invloed op het gebied van de dieptepsychologie, de analytische psychologie en de godsdienstpsychologie.
In Jungs opvatting wordt het gedrag van de mens in belangrijke mate bepaald door een algemene levensdrang die hij libido noemde. Hiervoor zag hij, en daarin verschilde hij sterk van inzicht met Freud, niet in de eerste plaats een seksuele oorsprong, maar eerder een religieuze (in de ruimste zin van het woord). Hij was van mening dat het wezen van de persoonlijkheid behalve door het persoonlijk bewustzijn ook, en grotendeels, gevormd wordt door wat hij het collectief onbewuste noemde, een a.h.w. epigenetisch overgeërfd deel van het onderbewustzijn; een psychisch gebied, dat volgens zijn leer door alle vertegenwoordigers van een ras of soort wordt gedeeld. Hiervan uitgaande ontwikkelde Jung de leer van de archetypen. Deze archetypen, begrippen zoals de schaduw, de eeuwige jongeling, de boze geest, de held enzovoorts, zijn als het ware overgeleverde, functionele oerdrijfveren of 'ervaringsmodaliteiten', die de persoonlijkheid van de mens structureren. Zij drukken zich uit in beelden die veelvuldig te vinden zijn in onze dromen, maar evenzeer in sprookjes en mythen, en vormen het ervaringsmateriaal van elke religie.
Het centrale doel van Jungs psychologie is het proces van de zelfverwezenlijking of individuatie. Naast het 'ik' onderkent Jung het zelf: een totaliteit om het 'ik' heen die zowel het bewuste als het onbewuste deel van de persoonlijkheid omvat. Dit onbewuste deel, het persoonlijk onbewuste dus, staat in contact met de dieperliggende laag van het collectief onbewuste, waarvan het persoonlijk onbewuste in wezen een verbijzondering, dus als het ware een bovenlaag is. Het collectief onbewuste is in principe onbegrensd, en de alleronderste lagen ervan zijn zelfs nooit bewust te maken. De realisatie van het zelf is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens, zoals goed en kwaad, licht en schaduw, binnen en buiten.
Jung is wellicht nog het meest bekend geworden door zijn typologie. In zijn boek Psychologische typen uit 1917 werkte hij vier basistypen van de menselijke persoonlijkheid uit. Hij stelde daarbij contrasterende functies tegenover elkaar: denken en voelen, perceptie (waarneming) en intuïtie, waarbij elke functie als het ware de pool is van een cirkel, die het zelf symboliseert. Eén van die polen is bij elk basistype dominant, ze is onze 'superieure functie'. Een bijkomende, belangrijke factor is of de psyche naar binnen (introvert) of naar buiten (extravert) is gericht.
Voor ontwikkeling en heelwording in de zin van het individuatieproces, is het volgens Jung nodig, dat men eerst de superieure functie ontwikkelt - dit is de belangrijkste psychische taak van onze jeugdjaren. Pas daarna, als de mens zijn bewustzijn in de buitenwereld heeft verankerd, staat het hem vrij om de overige functies te ontwikkelen. Daarbij zijn de zijwaartse polen als het ware de hefbomen, om het tegenoverliggende gebied, dat zich het meest in het onbewuste bevindt te ontwikkelen. Echter is het ons mensen niet gegeven om deze gebieden of functies volledig in het licht van het bewustzijn te doen baden of, in de terminologie van Jung, daarin te differentiëren. Men kan deze verlichte toestand slechts benaderen. Op de weg daarheen kan volgens Jung de analyse van dromen ons behulpzaam zijn, maar ook de analyse van onze schaduwfiguren, alsmede van onze onbewuste mannelijke of vrouwelijke tegenpool, de zg. animus bij vrouwen en de anima bij mannen.
Jungs systeem is zo ingewikkeld, dat jaren van studie nodig zijn om de door hem ontwikkelde analytische psychologie te kunnen toepassen. Hij baseerde zijn leringen op zowel ervaringen in zijn klinische praktijk, als op de mythologie, de godsdienstpsychologie en zijn kennis van het vergelijkend symbolisme. Om inhouden van het collectief onbewuste op het spoor te komen, verdiepte hij zich onder andere jarenlang in de visionaire, maar zeer duistere geschriften van de alchemisten, zoals Paracelsus, Dorneus, Zosimos en Maier, die hij grotendeels ontraadselde en wier beelden hij soms kon terugvinden in de visioenen van zijn patiënten. Zijn werk wordt, evenals dat van Freud, gekenmerkt door een groot aantal nieuwe concepten en principes.
[bewerk] Noten
- ↑ C.G. Jung (1976) Herinneringen, Dromen, Gedachten. Een autobiografie. Rotterdam, Lemniscaat, blz. 148.
- ↑ Jung, Herinneringen, blz. 136.
- ↑ C.G. Jung, (1998). Antwoord op Job. Rotterdam, Lemniscaat.
[bewerk] Literatuur
- Jung c.s. (1966) De mens en zijn symbolen. Rotterdam, Lemniscaat.
- Brome, Vincent (1978) Jung - Waarheid en Legende, een biografie. Rotterdam, Lemniscaat.
- Jung, C.G. (1976) Herinneringen, Dromen, Gedachten, een autobiografie. Rotterdam, Lemniscaat.
- Jacobi, Dr. Jolande (1992) De psychologie van Carl. G. Jung, een inleiding tot zijn werk. Cothen, Servire.
- Alt, Franz (1998) Das C.G. Jung Lesebuch - Ausgewählt van Franz Alt; Zürich/Düsseldorf, Walter Verlag.
- Van der Post, Laurens (1976) Jung and the Story of our Time, Londen, The Hogarth Press.
- Hannah, Barbara (2000) Jung, zijn leven en werk. Deventer, Ankh-Hermes.
[bewerk] Externe links
- [1]C. G. Jung Vereniging Nederland - Interdisciplinaire Vereniging voor Analytische Psychologie (Nederlands)
- C.G. Jung-Instituut in het Zwitserse Küsnacht (Duits/Engels)
- SpiritualWiki - beschouwingen over C.G. Jung (Duits)
- De psychologische typen van C.G. Jung (Engels)
- Jungs psychologische typen (Engels)
- Jungs verhouding tot christendom en theologie (Engels)
- The Jung Page (Engels)
