Parapsychologie
Van Wikipedia
De parapsychologie (zie para als voorvoegsel) is een randwetenschappelijke discipline waarin men onderzoek doet naar de verschijnselen die met de menselijke geest samenhangen en die (nog) niet verklaard kunnen worden in de huidige natuurwetenschap. Het gaat daarbij om onverklaarde of onverklaarbare fenomenen, die vaak als bovennatuurlijk aangeduid worden.
Het merendeel van de moderne wetenschappers gaat uit van het materialisme als fundament van het heelal en ontkent daarmee het bestaan van paranormale fenomenen. De parapsycholoog doet daarentegen onderzoek naar het bestaan ervan, tracht de verschijnselen binnen een consistent wetenschappelijk kader te brengen en een theorie te vormen. Dat kan ertoe leiden dat de verschijnselen niet meer als bovennatuurlijk worden aangemerkt of dat een paradigmaverschuiving plaatsvindt. Hiervoor is wel de nodige bewijskracht vereist die niet in strijd is met de huidige stand van de wetenschappelijke kennis.
Inhoud |
[bewerk] Controversieel
het merendeel der wetenschappers is van mening dat de parapsychologie niet behoort tot de reguliere wetenschap: de parapsychologie verhoudt zich tot de psychologie zoals de metafysica tot de fysica. Er zijn wel enkele leerstoelen aan universiteiten, zoals in Nederland bij de Universiteit Utrecht, maar de grote meerderheid van de wetenschappers neemt de parapsychologie niet serieus omdat deze verschijnselen onderzoekt op een wijze die niet strookt met de wetenschappelijke methode. Bovendien heerst er in de wetenschap (waaronder de neurologie, de psychofysica en de psychologie) de wijdverbreidde opvatting dat paranormale fenomenen of gaven niet bestaan 'tout court': naarmate de kennis over de menselijke cognitieve vermogens vordert, vindt de wetenschap ook steeds meer plausibele verklaringen voor fenomenen die worden "geïnterpreteerd" of aangeduid als paranormaal.
[bewerk] Studieonderwerpen
Onderwerpen van studie zijn de bovennatuurlijke verschijnselen die in talloze grote en kleine godsdiensten en culturen door alle eeuwen heen een belangrijke rol hebben gespeeld en nog steeds spelen. Volgelingen van moderne religieuze leiders en in het verleden de volgelingen van stichters van de wereldgodsdiensten zoals Mozes Boedha Jezus en Mohammed claimen dat deze stichters bovennatuurlijk krachten hadden en wonderdaden deden.
Ook zijn er de claims van moderne, al of niet religieuze, wonderdoeners, zoals goeroe's, tovenaars, heksen, yogis, gebedsgenezers, new age-volgelingen omtrent verschijnselen als gedachtenlezen (telepathie) en beïnvloeding van de materie (telekinese) door gebed, bezweringen, meditatie. Het betreft (paranormale) verschijnselen, die zich niet houden aan het fundamentele causaliteitsprincipe, dat overigens op zich al heel verschillend geïnterpreteerd wordt. Deze verschijnselen zijn meestal niet gemakkelijk te onderzoeken onder gecontroleerde omstandigheden en de resultaten zijn vaak niet eenduidig. Het is uiteraard goed mogelijk om wetenschappelijk onderzoek te doen naar het al dan niet bestaan van dergelijke krachten, maar tot nu toe is geen algemeen aanvaard, controleerbaar en reproduceerbaar bewijs voor het bestaan ervan geleverd, zodat consensusvorming rond de resultaten van de parapsychologie nog steeds uitblijft. Over andere claims van veel religies, het bestaan van (god)en, geesten, engelen e.d. reincarnatie, hemel en hel en een leven na de dood, is al helemaal niet voorstelbaar hoe daarnaar degelijk wetenschappelijk onderzoek is te doen, en de serieuze parapsycholoog onthoudt zich dan ook van uitspraken over deze terreinen.
[bewerk] Resultaten
In de jaren 1980-2000 werkten de parapsychologische onderzoekers veel met statistische methoden, waarbij zich soms een significant resultaat voordeed op het gebide van telepathie. Dit bleek (nog) niet het geval voor andere onderwerpen zoals telekinese.
Een vaak gebruikte vergelijking in het westerse denken met parapsychologische fenomenen zijn non-lokale effecten op subatomair niveau. Een bekend terrein van onderzoek waar dit optreedt is de kwantummechanica. Hoewel door wetenschappers is vastgesteld dat dit op sub-atomair niveau gebeurt is er geen reproduceerbaar bewijs dat deze effecten ook op macro-niveau, dus de 'normale' menselijke leefwereld, plaatsvinden op een wijze die parapsychologische fenomenen zouden verklaren.
Opvallend is volgens sceptici wel dat naarmate er meer onderzoek wordt verricht, de resultaten minder opmerkelijk worden en zelfs niet-significant. Bij een werkelijk bestaand effect zouden de resultaten minstens moeten aanhouden, ongeacht de strengheid en gecontroleerdheid waaronder de proeven plaats vinden.
[bewerk] Studiemogelijkheden
Er zijn talloze stichtingen, verenigingen en andere organisaties die zich met paranormale verschijnselen bezighouden. Maar meestal wordt men daar niet veel wijzer wat betreft het hoe, wat en waarom van deze verschijnselen; als men echt wetenschappelijk verantwoorde antwoorden wil hebben op deze vragen. Wereldwijd zijn er maar enkele mogelijkheden om op serieus academisch niveau bezig te zijn met parapsychologie. Er bestaan tot nu toe maar twee bijzondere leerstoelen op dit gebied, waarvan een in Nederland:
- Aan de Universiteit Utrecht draagt de door de Studievereniging voor Psychical Research (SPR) ingestelde bijzondere leerstoel Parapsychologie zorg voor een wetenschappelijk verantwoorde benadering van het vakgebied van de parapsychologie.
- Aan de Universiteit van Edinburgh verzorgt de Koestler Chair postgraduate onderwijs en is het mogelijk om te promoveren op een parapsychologisch onderwerp. Deze bijzondere leerstoel, ingesteld in 1983, wordt gefinancierd door een legaat van de schrijver Arthur Koestler.
Pioniers van de parapsychologie in Nederland waren dr. W.H.C. Tenhaeff en prof. H. van Praag, die de leerstoel in Utrecht bekleedden. Tegenwoordig (2007) bezet dr. Dick Bierman deze leerstoel.
