Galileo Galilei
Van Wikipedia
Galileo Galilei (Pisa, 15 februari 1564 - 8 januari 1642) was een Italiaanse natuurkundige, astronoom en wiskundige. Hij was hoogleraar in Pisa (1589-1592) en Padua (1592-1610). In continentaal Europa wordt hij meestal aangeduid als Galilei, in de Angelsaksische wereld kiest men voor zijn voornaam Galileo.
[bewerk] Leven
Inhoud |
[bewerk] Jeugd
Galilei werd op 15 februari 1564 geboren te Pisa als oudste zoon van Vincenzo Galilei. Deze was componist en schrijver van muziektheoretische boeken. Mogelijk was de vader ook lakenhandelaar. Het gezin had moeite om rond te komen. Galilei onderhield zijn leven lang broers en zusters. In 1574 woonde het gezin in Florence waar Galilei werd onderricht in het klooster van Santa Maria van Vallombrosa.
[bewerk] Studie
Galilei studeerde aan de universiteit van Pisa maar moest door geldgebrek stoppen
[bewerk] Hoogleraar
In 1589 werd hem een leerstoel wiskunde aangeboden in Pisa, die hij aannam. In 1592 verhuisde hij naar de universiteit van Padua, waar hij tot 1610 als hoogleraar les gaf in meetkunde, mechanica en sterrenkunde. In deze periode deed hij zijn ontdekkingen in zuivere en toegepaste wetenschap, onder meer de bewegingsleer (kinematica), sterrenkunde maar ook sterkteleer van materialen en de verbetering van de telescoop, die in Nederland ontdekt was.
[bewerk] Samenwonen en kinderen
Hoewel hij een goed katholiek was, leefde Galileo toch in zonde (ongetrouwd) samen met Marina Gamba. Ze kregen twee dochters en een zoon. De dochters werden vanwege hun onwettige geboorte - niemand zou hen willen trouwen - naar het klooster San Matteo in Arcetri gestuurd.
[bewerk] Publicaties en conflict met Kerk
In 1610 publiceerde Galilei zijn waarnemingen met de telescoop van de maan, de sterrenhemel, de melkweg en de manen van Jupiter in zijn Sterrenbode Het jaar daarop kwam Galilei naar Rome om de Jezuïeten van het Collegio Romano de telescoop te demonstreren. Hij werd toen ook lid van de Accademia dei Lincei. Vanaf 1612 ontstond er verzet tegen Galileis bewijzen voor een copernicaans, heliocentrisch zonnestelsel, dat vrijwel als ketterij werd beschouwd. Galilei kwam weer naar Rome, nu om zich te verdedigen. Kardinaal Bellarmino vermaande Galilei in 1616 de Copernicaanse theorie niet meer te verbreiden. In 1622 schreef Galilei zijn eerste boek Il saggiatore dat werd goedgekeurd en uitgegeven in 1623. In 1630 vroeg Galilei in Rome toestemming om zijn Dialogo uit te geven. Het verscheen in Florence in 1632. In oktober 1632 werd Galilei opgeroepen om te verschijnen voor de kerkelijke rechtbank in Rome. Zie onder Sterrenkunde hoe dit afliep.
[bewerk] De Discorsi en overlijden
Terwijl Galilei onder huisarrest stond, slaagde hij erin een belangrijk boek naar het buitenland te laten smokkelen: Dialogo di Galileo Galilei sopra i due Massimi Sistemi del Mondo Tolemaico e Copernicano (Debatten en wiskundige bewijzen over twee nieuwe wetenschappen) verdedigde zijn nieuwe inzichten. Dezelfde personen van De dialoog van 1632 keren erin terug. Het werd in 1637 in Leiden gepubliceerd.
In 1737 werden de stoffelijke resten van Galilei opgegraven en overgebracht naar de Santa Croce-kerk in Florence, waar nu een fraai grafmonument te bewonderen is. Bij de opgraving werd om onduidelijke redenen de middelvinger van zijn rechterhand afgehakt. Dit relikwie is te bezichtigen in het Museo di Storia della Scienza, ook in Florence.
[bewerk] Sterrenkunde
[bewerk] Pionier van de telescoop
Voordat Galileo de telescoop gebruikte voor zijn astronomische waarnemingen had hij deze in ongeveer augustus 1609 voor de Doge van Venetië gedemonstreerd voor oorlogsgebruik. Galilei verbeterde in de maanden daarna de telescoop nog en gebruikte als eerste een telescoop voor astronomische waarnemingen. Zo ontdekte Galilei dat de maan niet mooi gaaf was, zoals men altijd beweerd had, dat de melkweg een verzameling sterren was en dat rond Jupiter vier heldere manen draaiden. Hij nam ook de schijngestalten van de planeet Venus waar en kraters op de maan. Deze waarnemingen beschreef hij in Sidereus Nuncius , in het Nederlands de Sterrenbode, die in maart 1610 verscheen.
Enige maanden later richtte hij de kijker op Saturnus en merkte "iets" op aan beide zijden van deze planeet. Hij zei: "Ik heb Saturnus in drievoud gezien!" Pas Christiaan Huygens concludeerde in 1656 dat wat er gezien werd een ringenstelsel moest zijn. De kraters op de maan en de zonnevlekken, die hij later ontdekte, waren in strijd met de leer van Aristoteles over de volmaaktheid van de objecten aan de hemel. Over de prioriteit van de ontdekking van de zonnevlekken raakte hij in conflict met Jezuïeten uit Zürich, die eerder waren.
[bewerk] Bewijs voor Copernicus' heliocentrisch systeem
Galilei is de vader van de moderne astronomie. Op grond van de waarnemingen van Jupiters manen en vooral Venus' fasen kwam Galilei tot de conclusie dat de zon in het midden van ons zonnestelsel staat. Eerder dacht men, op grond van wat men zag en op grond van de geschriften van Plato, Aristoteles en later Ptolemaeus, dat de aarde in het middelpunt van het gehele universum stond, en dat de zon, de planeten en alle sterren om de aarde heen draaiden. Dit was ook de opvatting van de christelijke Kerken en met name van de rooms-katholieke Kerk. De nieuwe waarnemingen van Galilei waren in strijd met het toen gangbare geocentrische model van Claudius Ptolemaeus, terwijl ze wel verklaard konden worden met de heliocentrische theorie van Nicolaus Copernicus.
[bewerk] Conflict met de Kerk
Na een aantal jaren kwam Galilei dan ook in conflict met de Kerk, alhoewel hij zelf volhield dat zijn werk slechts een zuiver theoretische beschrijving inhield, en niet in conflict was met de godsdienst, die hijzelf ook aanhing. Hij meende juist te laten zien hoe doordacht het door God geschapene in elkaar zat.
(Commentaar bij de afbeelding: Galileo zag de manen van Jupiter pas in de winter van 1609-1610, volgens zijn verslag in de Sterrenbode in januari 1610. Galileo heeft kennelijk een ruw ontwerp voor een brief van ongeveer augustus 1609 aan Leonardo Donato, Doge van Venetië, later gebruikt voor aantekeningen van de Jupitermanen. Zouden dit de originele aantekeningen zijn? Dat is kennelijk niet duidelijk. In elk geval is de Nederlandse tekst niet juist en de originele Engelse tekst, bij de grote afbeelding, onduidelijk.)
Toch werd Galilei gedwongen afstand te nemen van zijn ontdekkingen. Hij hield niet vast aan zijn opvattingen zoals voor hem Giordano Bruno die als ketter verbrand was. Galilei werd in een kerkelijk proces veroordeeld tot levenslang huisarrest, van 1633 tot zijn dood in 1642. Overigens nam paus Urbanus VIII pas stappen nadat Galilei - op een verzoek van de paus tot verheldering van zijn standpunten - een satirische discussie had geschreven waarin een persoon die de officiële gezichtspunten van de kerk verwoordde werd voorgesteld als een dwaas. (1632, Dialogo di Galileo Galilei sopra i due Massimi Sistemi del Mondo Tolemaico e Copernicano - Tweegesprek over de twee belangrijkste wereldsystemen, Ptolemisch en Copernicaans). In de dialoog verwoordde ene Simplicio -!!- het oude standpunt, Salviati de nieuwe ideeën, Sagredo was een meestal luisterende, moderne toehoorder.)
In 1633 was Galilei al een oude man van 69 jaar. Men zegt dat hij na het vernemen van het vonnis de woorden Eppur si muove (en toch beweegt zij - namelijk de aarde om de zon) heeft geroepen. Dat kan niet waar zijn, maar hij was er ongetwijfeld van overtuigd dat de aarde in beweging was, en dat zijn vonnis daar niets aan kon veranderen.
[bewerk] Excuus katholieke kerk
In 1992 sprak Paus Johannes Paulus II een excuus uit, waarmee Galileis naam eindelijk werd gezuiverd en Galilei zelfs werd erkend als gelovig mens.
[bewerk] Natuurkunde
Galilei legde de grondslag voor de experimentele natuurkunde. Zijn bijdragen zijn onder meer:
- De slingertijd is niet afhankelijk van de grootte van het gewicht dat aan de slinger hangt, hetgeen de basis is geweest voor de ontwikkeling van nauwkeurige klokken met slinger. De slinger waarmee hij deze ontdekking deed is nog steeds te bezichtigen in de kathedraal van Pisa.
- Grondslagen van de latere dynamica van Newton: de versnelling van vallende voorwerpen is niet afhankelijk van hun massa. De snelheid van een voorwerp blijft constant als er geen kracht op werkt.
- Poging om de lichtsnelheid te meten, maar de snelheid bleek hoger te zijn dan meetbaar in de 17e eeuw.
- De wet der traagheid.
- Het principe van relativiteit op het gebied van de klassieke mechanica.
- De Galileithermometer.
- De passer van Galilei
[bewerk] Wiskunde
Voor zijn dynamica greep Galilei terug op ideeën van Oresme, zoals het snelheid-tijddiagram. Galileis behandeling van de kogelbaan met de ontbinding in constante horizontale en eenparig versnelde verticale beweging was nieuw. Hij voerde infinitesimale grootheden van hogere orde in. Zijn leerling Cavalieri zette dit werk voort.
[bewerk] Publicaties
- Sidereus Nuncius, 1610 (Sterrebode)
- Brief over zonnevlekken, 1613
- Il saggiatore 1623
- Dialogo di Galileo Galilei sopra i due Massimi Sistemi del Mondo Tolemaico e Copernicano, 1632
- Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze, 1638
[bewerk] Vernoemd naar Galileo Galilei
- Een krater op de maan
- Een krater op Mars
- De vier galileïsche manen van Jupiter
- De Galileo (een ruimtesonde naar Jupiter)
- Een eenheid voor valversnelling (de gal)
- Het plaatsbepalingssysteem Galileo
- Het getal van Galilei
- De Galileithermometer
- anagram van Galileï over ringen van Saturnus
- Geografisch informatie systeem van stad Leuven
- Zie voor meer het artikel Galileo
[bewerk] Literatuur
- Boyer, C. A history of mathematics, John Wiley, New York, 1968
- van der Hoeven, P., Galilei. Baarn, Het wereldvenster. - 142 p. (Gent)
- Hooykaas, R. Geschiedenis der natuurwetenschappen, Boon, Scheltema & Holkema, Utrecht, 1976
- Entre Galilée et l'Eglise: la Bible., Une mise au point. Etude. Joël COL. ISBN 2-9520299-0-3, AutoEdition Méguila.
[bewerk] Trivia
Een nog erger lot dan Galileo Galilei had Uleg Bek bijna 200 jaar eerder getroffen. Vanwege dezelfde ontdekking (de aarde draait om de zon) werd hij vanwege het aantasten van de fundamenten van de islam door zijn zoon vermoord.
[bewerk] Externe links
