Haagse tram

Van Wikipedia

Keerlus lijn 11 bij het eindpunt Scheveningen Haven met tram type GTL.

De Haagse tram wordt geëxploiteerd door de HTM Personenvervoer NV (voorheen NV Gemengd bedrijf Haagsche Tramweg-Maatschappij), die, ondanks de naam, ook veel bussen exploiteert.

De spoorwijdte is 1435 millimeter, de bovenleidingspanning is 600 volt en het netwerk is geschikt voor eenrichtingtrams.

[bewerk] Geschiedenis

Elektrische motorwagen 164 uit de begintijd van de elektrische tram (1908) in het Haags Openbaar Vervoer Museum.

PCC-car van de serie 1200 op de Fluwelen Burgwal omstreeks 1975.

HTM 3093 (type GTL) als lijn 3 bij de vernieuwde tramhalte Ternoot op 21 januari 2006.

RandstadRail-lijn 4 op de Prinsegracht in Den Haag, 15 november 2006.

Lijnennet en zonegrenzen 1999/2000. Inmiddels zijn er verschillende wijzigingen en uitbreidingen geweest. (grote versie)

25 juni 1864: Tussen Den Haag Parkstraat en Scheveningen rijdt de eerste tram in Nederland (een paardentram).

25 juni 1879: De eerste stoomtram (van de NRS) in Nederland gaat rijden tussen station Den Haag NRS en Scheveningen.

1 augustus 1891: De eerste elektrische tram in Nederland, een accutram, gaat rijden tussen het Plein in Den Haag en Scheveningen.

6 augustus 1904: De eerste elektrische tram met bovenleiding (de huidige lijn 9) rijdt in Den Haag, tussen Plein en Scheveningen Kurhaus.

15 juli 1927: De eerste sneltramlijn van Nederland wordt geopend: lijn 11: Station HS – Scheveningen Haven.

In de eerste decennia van de twintigste eeuw breidt het elektrische tramnet zich sterk uit over Den Haag en omgeving. In de jaren dertig tot de jaren zestig krimpt het net weer in. In de jaren daarna vinden weer grote uitbreidingen plaats.

In 1927 worden de tot dan toe bestaande trammaatschappijen, waaronder de in 1887 opgerichte Haagsche Tramweg-Maatschappij (HTM) ondergebracht in de Naamloze Vennootschap Gemengd Bedrijf "Haagsche Tramweg-Maatschappij" (GBHTM). In 2002 is deze naam omgezet in "HTM Personenvervoer N.V.".

[bewerk] Buitenlijnen

De lijn naar Delft is in 1866 geopend als paardentramlijn, werd in 1887 gemoderniseerd doormiddel van stoomtractie en werd tenslotte in 1923-’24 geëlektrificeerd. In 1931-’34 kwam er een zijtak bij naar Voorburg Station.

De lijn via Wassenaar naar Leiden Haarlemmerstraat werd nieuw aangelegd in 1923-’25. Toen in de jaren 1960-’61 de NZH-tramlijnen rond Leiden werden opgeheven leidde dit ook tot het einde van de HTM-tramlijn naar Leiden, die op 9 november 1961 werd vervangen door een NZH-busdienst, tegelijk met de laatste NZH-tramlijn Den Haag – Voorschoten – Leiden.

Zie verder: Gele Tram.

[bewerk] Verdere ontwikkeling

1949: De eerste moderne PCC-cars worden in Den Haag in dienst gesteld.
Januari 1965: tussen Den Haag en Delft rijden de laatste klassieke interlocale elektrische trams op 1200 Volt. Voortaan rijden er PCC-cars. In datzelfde jaar worden ook de laatste tweeassige stadstrams die nog op lijn 11 reden buiten dienst gesteld. Dit betekent tevens het einde van de conducteur in Den Haag.
1976: Met de opening van het nieuwe Centraal Station wordt tevens het eerste semimetro-traject in gebruik genomen, inclusief de halte Ternoot.
1981: De eerste gelede trams van het type GTL van de Haagse tram worden in dienst gesteld.
1993: De laatste Haagse PCC-cars worden buiten dienst gesteld.
16 oktober 2004: De Haagse tramtunnel wordt in gebruik genomen tussen Centraal Station en Prinsegracht. Op dezelfde dag wordt het eeuwfeest van de elektrische beugeltram gevierd met een grote tramoptocht.
Eind 2006 - begin 2007: Het tramnet wordt gekoppeld met de Zoetermeer Stadslijn. De RandstadRail-lijnen worden na meer tegenslagen gefaseerd in gebruik genomen.

[bewerk] Zie ook

Mijlpalen in de geschiedenis van het stads- en streekvervoer

[bewerk] Huidige tramlijnen

1: Scheveningen Noorderstrand (Zwarte Pad) – Station HS – Delft Tanthof
2: Kraayenstein (Kraayensteinlaan) – Centraal Station – Leidschendam Noord (Dillenburgsingel)
3 (RandstadRail): Centraal Station – Loosduinen
4 (RandstadRail): Monstersestraat – Centraal Station – Zoetermeer Oosterheem ¹
6: De Uithof – Centraal Station – Leidschendam Leidsenhage (MCH Sint Antoniushove)
9: Scheveningen Noorderstrand – Centraal Station – Station HS – Vrederust (De Dreef)
10: Statenkwartier – Centraal Station – Station HS – Voorburg NS ²
11: Rijswijkseplein – Station HS – Scheveningen Haven (Strandweg)
12: Rijswijkseplein – Station HS – Duindorp (Markenseplein)
15: Nootdorp (Centrum) – Centraal Station ³
16: Centraal Station – Station HS – Moerwijk (Loevesteinlaan) ³
17: Statenkwartier (Frankenslag) – Centraal Station – Station HS – Rijswijk – Wateringse Veld (Lage Veld)

¹Lijn 4 is sinds 29 november 2006 stilgelegd
²Lijn 10 rijdt alleen maandag tot vrijdag in de spitsuren.
³De lijnen 15 en 16 vormen in feite één lijn. Om verwarring te voorkomen (bij bijv. haltes die zowel door lijn 15 als 16 worden aangedaan) gaat bij Centraal Station lijn 15 over op lijn 16 of andersom.

[bewerk] Materieel

Einde van een Ford Capri, botsing met eerste serie GTL, Conradkade te Den Haag, jaren 1990

Beide uitvoeringen van de GTL bijeen aan het eindpunt Leidschendam Noord, jaren 1990

Tussen 1904 en 1929 werden voor het stadstramnet tweeassige motor- en bijwagens aangeschaft. Een deel van de bijwagens was als open bijwagen uitgevoerd, vooral voor het zomervervoer op de Scheveningse lijnen.

Aanschaf van vierassig materieel beperkte zich tot een proefmotorwagen (200) en een serie bijwagens die mede voor de buitenlijnen bestemd waren (serie 750). Wel werden voor de buitenlijnen grote vierassers aangeschaft (zie Gele Tram). In 1948 kwam de eerste serie vierassige motorwagens (serie 200).

In 1949 kwamen de eerste twee PCC-cars, die nog geheel van Amerikaans model waren. In 1952 volgde de eerste serie van 22 PCC-cars (serie 1000). Vanaf 1957 kwam een grote serie van honderd PCC-cars in dienst (serie 1100). Deze konden ook gekoppeld rijden. Een groot deel van de oude trams uit het begin van de eeuw werd buiten dienst gesteld. In 1963 volgden nog eens 40 PCC's van de serie 1200, in 1971-'74 kwamen de 40 PCC's van de serie 1300. Ook in 1974 werden 30 PCC-cars zonder bestuurder geleverd (ook wel gemotoriseerde bijwagens genoemd). Dit was de serie 2100. Deze konden uitsluitend gebruikt worden als tweede wagen achter een 1300.

Met de komst van de honderd gelede trams type GTL van de serie 3000 in 1981-'83 werden de eerste PCC-cars afgevoerd. Dit betrof de series 1000 en 1200. Wel werd nog een deel van de draaistellen hergebruikt. De series 1100, 1300 en 2100 werden in het begin van de jaren negentig buiten dienst gesteld, toen een vervolgserie van 47 gelede trams (serie 3100) werd geleverd. Na de buitendienststelling van de laatste trams van de PCC-vloot in 1993, werd het Haagse tramnet jarenlang volledig gedomineerd door de 147 gelede trams van het type GTL.

Sinds december 2002 reden er acht TW6000-trams uit Hannover die HTM gekocht heeft van het vervoerbedrijf Üstra. Deze werden tot voorjaar 2005 ingezet op lijn 11. Wel verzorgt één van deze trams de NS-verbinding Houten – Houten Castellum.

Voor de lijnen van RandstadRail heeft HTM 54 nieuwe sneltrams van het type Regio-Citadis aangeschaft. Deze sneltrams zijn vanaf 29 oktober 2006 ingezet op lijn 4, en zullen later ook gaan rijden op lijn 3.

Voor toeristen in Den Haag is interessant dat men op zondagen in het zomerseizoen vanuit het Haags Openbaar Vervoer Museum ritjes met oude tot zeer oude trams kan maken, waarvan sommige veel bekijks trekken.

[bewerk] Semimetro, tramtunnel en Netkous

Halte Grote Markt in de tramtunnel.

De netkous in aanbouw

In de jaren zeventig kwam Den Haag met een plan voor de semimetro (in België premetro genoemd); het plan is inmiddels grotendeels verlaten al zijn er nog steeds 'resten' van te vinden, zoals de verhoogde baan tussen Ternoot en het Centraal Station en de aanleg van een tramtunnel onder het centrum van Den Haag. Deze tramtunnel is op 16 oktober 2004 in gebruik genomen voor de lijnen 2, 3 en 6. Een nieuwe verhoogde baan (de Netkous), aangelegd in het kader van RandstadRail, is aangesloten op de huidige baan tussen Ternoot en het Centraal Station.

[bewerk] Nieuwe tramlijnen

De lijnen 15 en 17 zijn Agglonetlijnen die Den Haag sinds enkele jaren verbinden met omliggende Vinex-locaties, zoals Wateringse Veld (17) en Ypenburg/Nootdorp (15).

Verder werd het Haagse net op 29 oktober 2006 in het kader van RandstadRail uitgebreid met de Zoetermeerlijn.

In de toekomst zal lijn 16 naar Esselanden in Wateringen rijden. Ook komt er nog een Agglonetlijn bij: (lijn 8 of 19), die van Delft via Ypenburg en Leidschenveen naar Leidschendam gaat rijden.

Dit zal samengaan met een vernummering van het lijnennet.

[bewerk] Externe links

___	Portaal Openbaar vervoer

{{{afb_links}}}	Haagse tramlijnen	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
1 - 2 - 3 - 4 - (5) - 6 - (7) - (8) - 9 - 10 - 11 - 12 - 15 - 16 - 17 - (19)			{{{afb_groot}}}

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Tram op Wikimedia Commons.

Categorie: Haagse tram