Gebruiker:Juni/Garage
Van Wikipedia
Hoewel de Egyptische oudheid al in 3000 v.C. begon en er pas in ongeveer 300 n.C. voor het eerst een andere mythologie dan de Egyptische mythologie voeten aan de grond kregen, heeft het Oude Egypte een zeer belangrijke rol gespeeld in met name het Joden- en het Christendom. In dit Wikipedia-artikel leest u de belangrijkste overeenkomsten die bestaan tussen het Oude Egypte en de religies uit het heden.
Inhoud |
[bewerk] Hebreeuwse Bijbel en Koran
De Hebreeuwse Bijbel is het boek met geschriften die in zowel de Joodse Tenach als het Christelijk Oude Testament zijn opgenomen. Volgens deze Hebreeuwse Bijbel hebben Jozef en Mozes een voor het Jodendom zeer bepalende geschiedenis in Egypte achter de rug, waarbij het Joodse volk jarenlang werd onderdrukt door de farao. De verhalen van Jozef (Yusuf) en Mozes (Musa, موسى) staan ook opgeschreven in de Koran.
[bewerk] Jozef/Yusuf
Jozef is een belangrijk figuur in het boek Genesis, het eerste deel van de Hebreeuwse Bijbel, en het Soera Jozef, een hoofdstuk uit de Koran. Volgens Genesis 37-50 was Jozef de lievelingszoon van aartsvader Jacob. Zijn broers waren om die reden jaloers op hem en verkochten hem aan slavenhandelaren. Op die manier belandde hij in Egypte, als slaaf in dienst van Potifar. Potifar's vrouw Zelikah probeerde Jozef te verleiden, maar Jozef wees haar af. De vrouw was hier niet van gediend, en beschuldigde hem ervan haar lastig te hebben gevallen; ze ondersteunde deze valse beschuldiging met een gescheurd stuk van Jozef's kleding. Jozef werd door priesters vrijgesproken, maar Potifar plaatste hem toch voor waarschijnlijk 10 jaar in de gevangenis.
In de gevangenis kwam Jozef naar voren als een dromenvoorspeller - dat was de beloning van God voor het feit dat Jozef zich niet door Zelikah had laten verleiden. Dat Jozef deze wonderbaarlijke kunst beheerste deed in Egypte al snel de ronde, en ook (vermoedelijk) farao Tutmoses IV hoorde dat. Hij nodigde Jozef uit naar het hof, om daar één van zijn dromen (Tutmoses stond bekend als een dromer) te verklaren. De farao had gedroomd van zeven vette koeien, omgeven door water en graan, gevolgd door zeven magere koeien, zonder enige vorm van voedsel in de buurt. Jozef riep hierbij volgens hedendaagse religies de hulp van God (danwel Allah) in, om te vertellen wat die droom inhield. Er zouden eerst zeven goede jaren komen, waarbij de Nijl het deltagebied naar behoeven zou overstromen. Dan zouden er zeven magere, arme jaren volgen. Tutmoses IV baarde grote zorgen voor de komende veertien jaar, maar Jozef had een goede oplossing; er moest een minister komen die de voedselvoorraad beheerde. Jozef kreeg hierop zelf die functie toegewezen, en hij werd benoemd tot onderkoning. Tevens kreeg hij, naast Yuya als enige in de Egyptische oudheid, de titel Geliefde Vader van de Farao toebedeeld.
Jozef bouwde een groot paleis voor zichzelf, onderhield een groot aantal slaven, rustte een leger uit waarmee de Israëlieten van de Tarshishieten zouden kunnen winnen, en sloeg uiteraard graan op. Dat graan werd opgeslagen op de plekken waar het werd verbouwd, en toen de Egyptenaren zich in de magere jaren op dat voedsel wilden beroepen, eiste Jozef van hen dat zij zich zouden laten besnijden als eer aan de Joodse God.
Niet alleen in Egypte heerste honger; ook in Kanaän, waar Jozef's familie nog immer woonde, had men te weinig voedsel. Om die reden stuurde Jacob zijn zonen Levi, Simeon, Juda, Dan, Naftali, Gad, Aser, Issaschar en Zebulon tweemaal naar Egypte om graan te kopen. De jongste zoon, Benjamin, mocht bij de eerste tocht niet mee, omdat Jacob bang was hem kwijt te raken. Jozef wilde Benjamin echter ook zien, en eiste dat zijn broers - die niet wisten dat de man die zij spraken, Jozef was - Benjamin zouden halen. Simeon moest daarvoor als een soort borg in Egypte blijven. Benjamin zag dat zijn broers in positieve zin veranderd waren, en nodigde zijn hele familie - inclusief vader Jacob - uit om in Gosen te komen wonen. Het grote gezin stemde in, en stichtten daar een nederzetting.
Over het feit dat Jozef eerder stierf dan zijn broers, wordt gezegd dat dat komt omdat hij zijn vader balsemde en mummificeerde in plaats van dat hij God het werk liet doen.
[bewerk] Overeenkomsten met de oude mythologie
Een aantal elementen uit het verhaal van Jozef komen sterk overeen met Egyptische personen en mythen. Een voorbeeld daarvan is de link die wordt gelegd tussen het levensverhaal van Jozef, en dat van Yuya, een rijke Oud-Egyptische zakenman.
Yuya was waarschijnlijk, net als Jozef, niet in Egypte maar in Azië geboren (zoals volgens sommigen blijkt uit de gezichtskenmerken van zijn mummie). Hij was net als Jozef de belangrijkste adviseur van farao Tutmoses IV en droeg bovendien, ook zoals Jozef, de titel Geliefde Vader van de Farao. Bovendien beweren sommigen dat de hiërogliefen van de lettergreep ya uit de naam Yuya en sef uit de naam Yusef/Jozef dusdanig op elkaar lijken, dat de Egyptenaren of de moderne Egyptologen zich vergist kunnen hebben in de schrijfwijze van de naam Yusef. Bovendien is het mogelijk dat de naam van Yuya gaandeweg is vervormd naar Jozef, daar er in de evangelieën enkel de doorvertelde verhalen van gnostici staat opgeschreven.
Zowel de verschillende religies als de meeste egyptologen zijn niet te spreken over de theorie dat Jozef dezelfde persoon was als Yuya. Volgens theologen kan Jozef Yuya niet zijn geweest, omdat Yuya in het Oude Egypte (graf DK 46 in het Dal der Koningen) begraven lag, en Jozef volgens het Bijbel- en Thoraverhaal door zijn volgelingen in Kanaän was begraven. De egyptologie is van mening dat veel Oud-Egyptische geschriften vertellen dat Yuya in Akhmim in Opper-Egypte was geboren, terwijl Jozef uit Kanaän kwam.
Er zijn meer historische gebeurtenissen die bewijzen dat het verhaal van Jozef niet geheel uit de lucht gegrepen is. Tutmoses IV stond bijvoorbeeld bekend als een dromer. Hij liet een stèle oprichten waarop hij één van zijn dromen, waarin hij werd toegesproken door Chefren, beschreef. De mythe van Khnum en de zeven magere jaren vertoont bovendien grote overeenkomsten met de zeven magere jaren uit de droom van de farao. Het grote verschil is echter dat de mythe van Khnum al in de 3e dynastie ontstond, in het rijk van farao Djoser, terwijl het Genesis-verhaal slechts teruggaat naar de 18e dynastie.
[bewerk] Mozes
De nederzetting van de familie van Jozef groeide uit. Er kwamen kinderen en kleinkinderen, terwijl de oorspronkelijke twaalf broers één voor één overleden. Eén van de opvolgers van Tutmoses IV, mogelijk zijn zoon Amenhotep III of zijn kleinzoon Achnaton, zag de Joden als een gevaar voor zijn land en besloot over te gaan tot het nemen van een aantal preventieve maatregelen. De Joodse bevolking was immers zo groot geworden, dat zij bij samenzwering (hoewel dat onwaarschijnlijk was) in staat waren een serieuze bedreiging voor Egypte te vormen. Om dat te voorkomen moest er in Gosen een geboortestop op de lange termijn komen; Joodse jongetjes werden direct na hun geboorte om het leven gebracht, zodat het Joodse volk zich niet meer kon voortplanten. Ook de jonge Mozes wachtte dit lot, en dus werd hij door zijn ouders te vondeling gelegd op de Nijl, om uiteindelijk gevonden te worden door één van de dochters van de farao; Bithiah. Zij adopteerde Mozes en liet de jongen op een luxe manier aan het Hof opgroeien.
Rond zijn veertigste kwam Mozes erachter dat hij tot het volk van Israel behoorde. Toen hij, als reactie op die ontdekking, een kijkje ging nemen in de joodse nederzetting Gosen, kwam hij tot de gruwelijke ontdekking dat zijn volk mishandeld werd door Egyptische slavendrijvers. Hij werd daarom zó woedend, dat hij terplekke één van de slavendrijvers neersloeg en begroef. Vanaf dat moment moest hij op de vlucht voor de boze farao, en was hij zijn leven niet meer zeker.
Op een gegeven moment kreeg Mozes van God de opdracht om de Israeliërs uit Egypte vandaan te halen, en naar Kanaän te brengen. Na enig tegensputteren stemde Mozes toe, en benoemde hij zijn broer Aäron tot zijn woordvoerder. Laatstgenoemde wendde zich niet veel later tot de farao, om hem te vragen het Israelische volk een paar dagen vrijaf te geven, zodat zij in de woestijn offers konden geven aan hun God. De farao weigerde dat, waarna al het water in Egypte in bloed veranderde. Dat was het begin van de plagen van Egypte. Na tien van deze rampen leek de farao de Israeliëten eindelijk te laten gaan, en verlieten de Joden Gosen. Op een gegeven moment strandde Jozef met het Gosense volk bij de Schelfzee, die overgestoken moest worden. Op hetzelfde moment was er een faraonisch leger ten strijde getrokken, dat vastbesloten was de vluchtelingen alsnog tegen te houden. De Israëlieten leken in het nauw gedreven te zijn, maar toen Mozes de instructie van God om met zijn stok op de zee te slaan opvolgde, kwam er een harde wind te staan, die de zee deed wijken en de Israëlieten een uitvlucht bood. Toen het leger van de farao zijn potentiële slachtoffers achterna wilde gaan, keerde de wind en verdronk de gehele strijdkracht. Hiermee eindigt de geschiedenis van Mozes in Egypte.
[bewerk] Andere herkenningspunten
Hoewel de verhalen van Jozef en Mozes de enige twee verhalen in de Hebreeuwse Bijbel zijn die zich daadwerkelijk in Egypte afspelen, zijn er tal van Oud-Egyptische invloeden terug te vinden in hedendaagse religies. De belangrijksten hiervan worden in dit artikel stuk voor stuk behandeld:
[bewerk] Ark van het Verbond
Tijdens de vlucht van Mozes richting Kanaän, ontving hij de Tien Geboden in de Sinaïwoestijn.
